5. Ünite Sohbet ve Fıkra Ünitesini Ölçme ve Değerlendirme Çalışmaları

11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları – Gizem Yayınları – Sayfa 178

A. Aşağıdaki soruları verilen metne göre cevaplayınız.

1) Metnin konusunu, iletisini ve hedef kitlesini belirleyiniz.

• Metnin konusu: Yazarın Adsız Köşk adlı kitabı çevirmesindeki gerekçeler ve çeviri sürecine dair düşünceleri.
• Metnin  iletisi: Bir kitabın çevirisi yapılırken çevirmen de bir açıdan yazarın yerine geçer ve bu süreçte kendini ifade eder.
• Metnin hedef kitlesi: Edebiyatla ilgilenenler, çeviri eserleri okumayı sevenler, Adsız Köşk kitabına ilgi gösterenler ve edebiyatseverler.

2) Okuduğunuz metnin türünü belirleyiniz. Türün öne çıkan belirgin özelliklerini söyleyiniz.

Metnin türü: Söyleşi (Sohbet)

Belirgin özellikleri:

• Yazar, konuşuyormuş gibi samimi bir üslup kullanmıştır.
• Düşüncelerini kanıtlama çabasına girmemiştir.
• Okuyucuya yöneltilmiş sorular yer almaktadır.
• Günlük ve doğal bir anlatım kullanılmıştır.

3) Yazarın okura yaklaşımı hakkında değerlendirme yapınız.

Cevap: Yazar, okuyucusuyla samimi ve içten bir üslupla konuşuyor. Ona herhangi bir fikir dayatmıyor, aksine sohbet havasında bir anlatım kullanıyor. Okuyucuyu düşündürmeye teşvik ederken kendi düşüncelerini de net bir şekilde aktarıyor. Resmî ve akademik bir dil yerine, günlük hayatta kullanılan doğal bir dili tercih etmiştir.

4) Metinde yararlanılan anlatım biçimini ve düşünceyi geliştirme yollarını tespit ediniz.

Anlatım biçimi: Tartışmacı anlatım

Düşünceyi geliştirme yolları:

• Örnekleme: Oscar Wilde ve Montaigne örnekleri verilmiştir.
• Tanık gösterme: Oscar Wilde’ın Dorian Gray’in Portresi adlı eserinden örnek verilerek fikirler desteklenmiştir.
• Soru-cevap tekniği: Yazar, okura bazı sorular yöneltmiş ve onları düşünmeye sevk etmiştir.

5) Kişisel görüşleri ortaya koyma açısından metni değerlendirirseniz yazar hakkında neler söyleyebilirsiniz?

Cevap: Yazar, özgün ve kendine güvenen bir düşünce yapısına sahiptir. Ancak bu özgüveni kibirli bir şekilde yansıtmamış, aksine okuyucuyla samimi bir sohbet havasında paylaşmıştır. Sanat ve edebiyat hakkındaki görüşlerini açık bir dille ifade etmiş, edebiyat eserleri ve çeviri süreci üzerine kendi yorumlarını katarak okuru düşünmeye teşvik etmiştir.

B) Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri verilen ifadelerden uygun olanlarıyla tamamlayınız.

(fıkra, mizahi fıkra, sohbet, Ahilik, düzeltme, kesme)

1. Okuru karşısına alarak sanki onunla konuşuyormuş gibi bir üslupla yazılan sohbet türünde yazar, okurun hoşça vakit geçirmesini sağlayarak okura kendi düşüncelerini iletir.

2. Fıkra gazete ve dergilerin belli sütunlarında yayımlanan, güncel konuları ele alan düzyazı türüdür.
3. Mizahi fıkra içinde gülmece öğesi barındıran, güldürürken düşündürmeyi amaçlayan kısa öyküdür.
4. Ahilik XIII. yüzyıldan itibaren Anadolu’da etkin bir rol üstlenerek ahlaki ve sosyal öğretileri olan bir mesleki örgüttür.

11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları – Gizem Yayınları – Sayfa 179

5. Arapça ve Farsçadan dilimize giren bazı kelimelerle özel adlarda bulunan ince g ve k ünsüzlerinden sonra gelen a ve u ünlülerinin üzerine düzeltme işareti (^) konur.

C) Aşağıdaki kavramları karşılayan ifadeleri ve eserlerin ait olduğu sanatçıları belirleyerek doğru eşleştirmeyi yapınız.

Ç) Aşağıdaki cümlelerden doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” yazınız.

D) Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.

1. Soru: Gazete ve dergilerin belli sütunlarında yayımlanan, güncel konuları ele alan  yazı türüdür. Toplumda bir kamuoyu oluşturabilir. Güncel olan her konu, yazarın görüşü doğrultusunda yorumlanarak okura sunulur. Öne sürülen görüş ve düşünceleri kanıtlama zorunluluğu yoktur.

Bu parçada sözü edilen tür aşağıdakilerden hangisidir?

A) Fıkra B) Makale C) Mizahi fıkra D) Öykü E) Sohbet

Cevap: A (Fıkra)

11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları – Gizem Yayınları – Sayfa 180

2) Aşağıdaki iki metin için verilen seçeneklerden hangisi doğrudur?

Soru: Bu iki parça için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) 1. metinde nesnel, 2. metinde öznel anlatıma başvurulmuştur.
B) Her iki metin de güncel bir konu hakkında okura öznel düşünceler iletmek için yazılmıştır.
C) Her iki metinde de okurla karşılıklı konuşur gibi bir üslup benimsenmiştir.
D) 1. metinde açıklayıcı anlatımdan, 2. metinde tartışmacı anlatımdan yararlanılmıştır.
E) 1. metin sohbet, 2. metin fıkra türünde yazılmıştır.

Cevap: E

3) Aşağıdaki cümlede numaralanmış kelime ya da eklerden hangisinde yazım yanlışı yoktur?

Cümle: “Ben yaradılışımdan güzel değilim.” deyip de (I) boyununu bükmek olur mu? Medeniyet dediğiniz, bir bakıma tabiatla savaşmak, tabiatı olduğu gibi bırakmayıp düzeltmek, (II) insan oğlunun istediği hâle getirmek değil midir? Öyle olunca insanlar arasındaki çirkinlikleri de “Ne yapalım, öyle doğmuş onlar!” (III) diyip çirkin bırakamayız, (IV) onlarıda elimizden geldiğince güzelleştirmek borcumuzdur…

A) I B) II C) III D) IV E) V

Cevap: B (Doğru yazım: “insanoğlunun” yerine “insan oğlunun” da doğru kabul edilebilir.)

Yanlış olanlar:

• III) “diyip” → “deyip” olmalı.
• IV) “onlarıda” → “onları da” olmalı.

4) Aşağıdaki metinde numaralanmış kelimelerden hangileri nesne değildir?

Nasrettin Hoca, fıkralarda (I) Anadolu halkının yaşama biçimini, güldürü öğesini, alay ve eğlenme türünü, övgü ve yergi becerisini dile getirmiştir. Fıkralarının odağında (II) sevgi, yergi, övgü, alaya alma, gülünç duruma düşürme, kendi kendiyle çelişki yaşama vardır. O, kimi zaman (III) bilgin, uysal, utangaç, atak, şaşkın, kurnaz, korkak, atılgan gibi çelişkili nitelikler sergiler. (IV) Karşısındakinin durumuyla çelişki içinde bulunma, gülmecelerinin egemen öğesidir. Bu öğeler (V) Anadolu insanının belli olaylar karşısındaki tutumunu yansıtan düşünce ürünlerini oluşturur.

Seçenekler:

A) I ve II B) I ve V C) II ve IV D) III ve IV E) IV ve V

Cevap: C (II ve IV)

Açıklama:

• II (sevgi, yergi, övgü, alaya alma, gülünç duruma düşürme, kendi kendiyle çelişki yaşama) nesne değil, zarf tümleci olabilir.
• IV (Karşısındakinin durumuyla çelişki içinde bulunma, gülmecelerinin egemen öğesidir.) burada bir özne durumu söz konusu olduğundan nesne değildir.

Nesne olanlar: I, III ve V öğeleri doğrudan yükleme bağlı olduğundan nesne görevindedir.

11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları – Gizem Yayınları – Sayfa 181

5) Noktalama işaretlerinin yanlış kullanımı ile ilgili soru

Soru: İlkbaharın başlangıcında yedi’şer gün arayla önce havada sonra su ve toprakta oluştuğu sanılan sıcaklık artışı olarak bildiğimiz cemre, Arap dilinde “kor durumunda ateş, ateş koru, ateş hâline gelmiş kömür ve çakıl taşı” (Yolcu, yıl: 1996, sayfa: 292) gibi anlamlara gelir.

Bu parçada aşağıdaki noktalama işaretlerinden hangisinin kullanımı yanlıştır?

A) Düzeltme işareti B) İki nokta C) Kesme işareti D) Virgül E) Yay ayraç

Cevap: C (Kesme işareti yanlış kullanılmıştır.)

Açıklama:

• “Yedi’şer” kelimesinde kesme işareti yanlış kullanılmıştır. Bu tür eklerin kesme işaretiyle ayrılmasına gerek yoktur.
• Diğer noktalama işaretleri doğru kullanılmıştır.

6) Kovid-19’un Varyantları – Metin Türü

Soru: Aşağıda verilen haber metnini gazetedeki köşesinde ele almak isteyen bir yazar hangi metin türünü tercih eder?

Metin: Aralık 2019’da Çin’in Vuhan kentinde ortaya çıkan Kovid-19’un son varyantı Omikron, 26 Kasım 2021’de tespit edildi.

Son Varyant
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), Kovid-19’un “B.1.1.529” kodlu varyantına Yunan alfabesinin on beşinci harfi olan “Omikron” adını verdi.
“Süper varyant” olarak nitelendirilen “Omikron”un 32 mutasyona sahip olduğu biliniyor.

Bu içeriği gazetedeki köşesinde ele almak isteyen bir yazar aşağıdaki metin türlerinden hangisini tercih eder?

A) Fıkra B) Gezi yazısı C) Haber yazısı D) Makale E) Sohbet

Cevap: A (Fıkra)

Açıklama:

• Fıkra, güncel olayları yorumlayan, kanıtlama zorunluluğu olmayan, yazarın kişisel görüşlerini barındıran bir  yazı türüdür.
• Bu metin, Kovid-19’un varyantlarını anlatan bir haber niteliğinde olsa da bir köşe yazısında kişisel görüşlerle işlendiğinde fıkra türüne dönüşebilir.

7) Noktalama İşaretleri – Doğru Kullanım

Soru: Aşağıdaki numaralanmış cümlelerde hangi noktalama işaretleri değiştirilmelidir?

Cümle: Eyvah (1) Bu kadim Anadolu kasabasının tüm tarihî ve millî birikimini bu ucube inşaatlar yok edecek (2) Binlerce yıllık geçmiş mi kaybolacak (3) Yapaylık canımıza mı okuyacak (4) Olacaklar (5) kimsenin umrunda değil (6)

Bu parça aşağıdaki şekilde yazılırsa numaralanmış yerlerde hangi noktalama işaretleri değişmelidir?

Doğru kullanım:
Eyvah! (1) Bu kadim Anadolu kasabasının tüm tarihî ve millî birikimini bu ucube inşaatlar yok edecek. (2) Binlerce yıllık geçmiş mi kaybolacak? (3) Yapaylık canımıza mı okuyacak? (4) Olacaklar… (5) Kimsenin umrunda değil. (6)

A) 1 ve 2 B) 3 ve 4 C) 3 ve 6 D) 1, 2 ve 3 E) 3, 4, 5 ve 6

Cevap: D (1, 2 ve 3)

Açıklama:

• (1) “Eyvah” kelimesinden sonra ünlem işareti (!) eklenmelidir.
• (2) Cümlenin sonunda anlam tam olduğu için nokta (.) eklenmelidir.
• (3) “Binlerce yıllık geçmiş mi kaybolacak” soruya yöneliktir, soru işareti (?) eklenmelidir.

11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı  Ders Kitabı Cevapları – Gizem Yayınları – Sayfa 182

E) Aşağıdaki bulmacada bazı soruların cevapları verilmiştir. Bulmacanın cevaplarına ait soruları belirtilen yerlere yazınız.

Cevaplar:

1. Belirtili nesne → Yükleme sorulan kimi ve neyi sorularına cevap veren öge.
2. Nesne → “Günlerin Getirdiği” kitabının yazarı.
3. Öyleşi (Söyleşi) → Sohbet türünün diğer adı.
4. Üç nokta → Tamamlanmamış cümlelerin sonuna konan noktalama işareti.
5. Mustafa Kutlu → “Uzun Hikaye” kitabının yazarı.
6. Yüklem → Özneyle birlikte cümlenin diğer temel ögesi.
7. Fıkra → Fıkranın diğer adı.
8. Ahilik → III. yüzyıldan itibaren Anadolu’da etkin bir rol üstlenerek ahlaki ve sosyal öğretileri olan bir mesleki örgüt.
9. Bize Göre → Ahmet Haşim’in fıkra yazılarından oluşan eseri.
10. Eşref Saat → Şevket Rado’nun sohbet yazılarından oluşan eseri.
11. Ahmet Haşim → Fecriati Edebiyatı’nın en önemli şairi.
12. Rasim Özdenören → Mustafa Kutlu’yla birlikte günümüz fıkra yazarlarından biri.