Kelime anlamı “dörtlük” olan murabba, divan şiirimizde aynı ölçüye sahip dörder mısralık bentlerden oluşan bir nazım biçimidir.Kafiye şeması genellikle aaaa/bbba/ccca… biçiminde görülür,aruzla yazılır.4-8 bentten oluşur.Hemen her konuda murabba yazılabileceği gibi, genellikle dini ve öğretici konularla övgü, yergi, mersiye gibi konularda murabbalar yazılır.Şarkı türüne benzer fakat şarkıdan farklı olduğu hemen görülür.Dili süslü ve ağırdır.Son dizeleri tekrarlanıyorsa mütekerrir murabba; Son dizeleri tekrarlanmıyorsa müzdeviç murabba adını alır.15. yüzyıl şairi Ahmet paşa ile 19. yüzyıl şairi Namık Kemal en önemli murabba yazarlarıdır. Bunlardan başka Aşki, Muhibbi, Hayreti, Taşlıcalı Yahya Bey, Fuzuli de murabba türünün diğer önemli şairleridir.Gül yüzünde göreli zülf-i semen-sây gönül
Kuru seydâya yiler bî-ser u bî-pây gönül
Demedim ben sana dolaşma an hây gönül
Vay gönül vay bu gönül vay gönül ey vay gönül

Hane adı verilen 5-10 beyitlik bentlerden oluşan divan edebiyatı nazım biçimidir.Toplam 5-12 bent olabilen terkib-i bentler aruz ölçüsüyle ve beyit birimiyle yazılırlar.Terkibi bentler gazel biçiminde kafiyelendirilir.Yani aa/ba/ca… biçiminde kafiyelendirilirler.Ancak her hanenin (bendin) sonunda diğer bende geçişi sağlayan vasıta adlı beyit bentte uygulanan kafiyelerden farklı bir kafiyeye sahip olur.Ve her bendin sonundaki vasıta beyti birbirinden farklı olur.(Eğer vasıta beyitleri her bendin sonunda aynen tekrar edilirse o zaman nazım biçimi değişir ve adı “Terci-i Bend” olur.)

Gelelim terkibi bendimizin kafiye şemasını göstermeye:

TERKİB-İ BEND
I. Bend………..II. Bend……………..III. bend
…..aa………………bb……………………….cc
…..xa………………xb……………………….xc
…..xa………………xb……………………….xc
…..xa………………xb……………………….xc
…..xa………………xb……………………….xc
…..xa………………xb……………………….xc
….QQ……………..KK………………………TT

NOT: Kırmızı ile sembolize edilen beyit vasıta beytidir.Eğer nazım biçimi Terci-i bend olsaydı kafiye şemamız şöyle olacaktı:

TERCİ-İ BEND

I. Bend………..II. Bend……………..III. bend
…..aa………………bb……………………….cc
…..xa………………xb……………………….xc
…..xa………………xb……………………….xc
…..xa………………xb……………………….xc
…..xa………………xb……………………….xc
…..xa………………xb……………………….xc
….QQ……………..QQ……………………QQ

Terkib-i bend türünün konularına gelince, her türlü konuda terkibi bend yazılabilir.Ama özellikle sosyal eleştiriler, dini tasavvufi konular, felsefi konular, medhiye, hicviye ve mersiyeler terkib-i bend türüyle yazılabilir. Mesela Baki,16. yüzyılda ünlü “Kanuni Mersiyesini terkib-i bend türüyle yazmıştır.

Terkib-i bend türünün en önemli şairi kuşkusuz Bağdatlı Ruhi’dir.Onun ünlü terkibi bendinde dönemin sosyal eleştirisi yapılmaktadır.Bu yüzden üzerine çok nazireler yazılmış (tanzir edilmiş) ve ona benzetilerek çok terkibi bendler yazılmıştır.Bu nazireler arasında Ziya Paşa’nın terkibi bendi en güzel ve anlamlı olanıdır.