H İ KA Y E:
Olmuş ya da olabilecek olayları yer,zaman,kişi çerçevesinde anlatan kısa yazılardır. Dünyada ilk hikaye yazarı İtalyan Boccacio’dur. 16. Yüzyılda yazdığı Decameron adlı eseri hikaye türünün ilk örneğidir. Bocaccio’nun eseri zamanında müstehcen olduğu gerekçesiyle eleştirilmiştir.
Bizde destan, halk hikâyeleri ve masallarla eski bir temeli olan bu tür, 14. ve 15. yüzyılda Dede Korkut Hikayeleri ile çağdaş hikaye tekniğine yaklaşmıştır. İlk hikaye kitabı Emin Nihat Bey’in Müsameretname adlı eseri olsa da bu hikayelerin Avrupai tarza uzak oluşu, eski halk hikayelerine benzemesi ve teknik olarak kusurlu oluşundan dolayı modern hikaye sayılmazlar. Batılı anlamda ilk modern hikayeyi 19. yüzyılda Ahmet Mithat Efendi Letaif-i Rivayet adlı eserini yazarak vermiş; Kısadan Hisse ile bu türü geliştirmiş, Sami Paşazade Sezai Küçük Şeyler adlı eseriyleilk gerçekçi(realist) hikâyeyi oluşturmuştur. Bağımsız bir tür olma özelliğini ise Milli Edebiyat döneminde Ömer Seyfettinle kazanmıştır.
HİKÂYENİN UNSURLARI:
1) OLAY: Hikâyede üzerinde söz söylenen yaşantı ya da durumdur
2) KİŞİLER: Olayın oluşmasında etkili olan ya da olayı yaşayan insanlardır.
3) YER: Olayın yaşandığı çevre veya mekândır.
4) ZAMAN : Olayın yaşandığı dönem, an mevsim ya da gündür.
5) DİL VE ANLATIM : Hikâyenin dili açık, akıcı ve günlük konuşma dilinden farklı olarak, etkili sözcük, deyim atasözü ve tamlamalarla zenginleştirilmiş güzel bir dil olmalıdır.
HİKÂYEDE PLÂN: Hikâyenin planı da diğer yazı türlerinde olduğu gibi üç bölümden oluşur; ancak bu bölümlerin adları farklıdır.
Bunlar:
1) SERİM: Hikayenin giriş bölümüdür.Bu bölümde olayın geçtiği çevre , kişiler tanıtılarak ana olaya giriş yapılır.
2) DÜĞÜM : Hikayenin bütün yönleriyle anlatıldığı en geniş bölümdür.
3) ÇÖZÜM : Hikayenin sonuç bölümü olup merakın bir sonuca bağlanarak giderildiği bölümdür Ancak bütün hikayelerde bu plân uygulanmaz , bazı öykülerde başlangıç ve sonuç bölümü yoktur .Bu bölümler okuyucu tarafından tamamlanır.
Ö Y K Ü Ç E Ş İ T L E R İ:
Hikâye, hayatın bütünü içinde fakat bir bölümü üzerine kurulmuş derinliği olan bir büyüteçtir. Bu büyüteç altında kimi zaman olay bir plan içinde , kişi, zaman, çevre bağlantısı içinde hikaye boyunca irdelenir. Kimi zaman da büyütecin altında incelenen olay değil, hayatın küçük bir kesiti, insan gerçeğinin kendisidir Bu da öykünün çeşitlerini oluşturur. .
1) OLAY ( KLASİK VAK’A ) HİKÂYESİ : Bir olayı ele alarak, serim, düğüm, çözüm plânıyla anlatıp bir sonuca bağlayan öykülerdir. Kahramanlar ve çevrenin tasvirine yer verilir Bir fikir verilmeye çalışılır; okuyucuda merak ve heyecan uyandırılır. Bu tür, Fransız yazar Guy de Maupassant tarafından yaygınlaştırıldığı için Mopasan Tarzı Hikâye de denir Bu tarzın bizdeki en önemli temsilcileri: Ömer Seyfettin, Refik Halit Karay, Hüseyin Rahmi Gürpınar ve Reşat Nuri Güntekin’dir.
2) DURUM ( KESİT ) HİKÂYESİ: Bir olayı değil günlük yaşamın her hangi bir kesitini ele alıp anlatan öykülerdir Serim, düğüm, çözüm planına uyulmaz Belli bir sonucu da yoktur. Merak ve heyecandan çok duygu ve hayallere yer verilir; fikre önem verilmez, kişiler kendi doğal ortamlarında hissettirilir. Olayların ve durumların akışı okuyucunun hayal gücüne bırakılır. Bu tarzın dünya edebiyatında ilk temsilcisi Rus yazar Anton Çehov olduğu için Çehov Tarzı Hikâye de denir. Bizdeki en güçlü temsilcileri : Sait Faik Abasıyanık, Memduh Şevket Esendal ve Tarık Buğra’dır
3) MODERN HİKÂYE : Diğer öykü çeşitlerinden farklı olarak, insanların her gün gördükleri fakat düşünemedikleri bazı durumların gerisindeki gerçekleri, hayaller ve bir takım olağanüstülüklerle gösteren hikâyelerdir. Hikâyede bir tür olarak 1920’lerde ilk defa batıda görülen bu anlayışın en güçlü temsilcisi Fransız Kafka’dır Bizdeki ilk temsilcisi Haldun Taner’dir. Genellikle büyük şehirlerdeki yozlaşmış tipleri, sosyal ve toplumsal bozuklukları , felsefi bir yaklaşımla, ince bir yergi ve yer yer alay katarak, irdeler biçimde gözler önüne serer.
rus edebiyatı-batı edebiyatı-realizm-realistler-rus realistleri-tolstoy-dostoyevski-maksim gorki-turgenyev-puşkin-yüzbaşının kızı-ana-kumarbaz-suç ve ceza-Realizm-Raskolnikov-raskolnikov-anna karenina Anna Karenina-Karamazov Kardeşler-karamazof kardeşler-karamazov kardeşler-moskova-sen petersburg-ruble-rusya-rus-çehov-Çehov-İnsan Ne İçin Yaşar-vişne bahçesi
ALEKSANDR PUŞKİN (19.YY):
Rus romantizminin en önemli temsilcisidir.Şiir roman ve oyunları vardır.bir düelloda hayatını kaybetmiştir.
Başlıca eserleri:Yüzbaşının Kızı (roman), Maça Kızı (öykü),Byelkin’in hikayeleri (öykü), Boris Godunov (oyun), Kafkas Esiri (şiir),Bahçesaray Çeşmesi (şiir),Çingeneler(şiir)
GOGOL (19.YY):
Modern Rus edebiyatının ilk büyük roman, öykü ve tiyatro yazarıdır.rus realizminin kurucusu olan yazar, küçük kasabalarda yaşayan insanların sorunlarını anlatmıştır.
Başlıca eserleri: Ölü Canlar, Müfettiş, Petersburg Hikayeleri, Palto, Kumarcılar, Bir Delinin Hatıra Defteri
TURGENYEV (19.yy):
Rus edebiyatının en önemli realist yazarlarındandır.Kendisi de zengin bir asilzade olmasına rağmen eserlerinde toprak sahipleriyle yoksul köylülerin arasındaki çelişkilere yer vermiştir.Edebiyatı sosyelgelişmenin aracı olarak görmüş,ülkesinde eleştirilince ömrünün geri kalan kısmınıFransa’da geçirmiştir.Öykü,roman,tiyatro türünde eserler vermiştir.
Başlıca eserleri: Babalar ve Oğullar,Bir Asilzade Yuvası,Rudin, Fırtınadan Önce,Bir Avcının Notları,Taşralı Kadın,Köyde Bir Ay
FİYODOR MİHAYLOVİÇ DOSTOYEVSKİ (19.yy):
Ülkesinde çarlık Rusya’sının son zamanlarındaki kaos ortamını yaşamış, devlet aleyhinde komplo kurmak gerekçesiyle idama mahkum edilmiş, kurşuna dizilmek üzereyken cezası hafifletilerek dört yıl kürek altı yıl hapis cezasına mahkum edilmiştir.Cezası bitince Petersburg şehrinde kendini yazmaya vermiştir.Gözlemlerinin keskinliğinden ve kendi hayatının karmaşalarından edindiği birikimlerle sağlam karakterler oluşturmuş,roman kurgulamaktaki ustalığıyla kendi ülkesindeki ve Avrupa’daki yazarlar üzerinde etkili omuştur.Realizmin en önemli temsilcilerindendir.
Başlıca eserleri: Suç ve Ceza, Kumarbaz,Ecinniler, Beyaz Geceler, Delikanlı, Ölüler Evinden Anılar,Karamazof Kardeşler,Ebedi Koca
LEV NİKOLAYEVİÇ TOLSTOY (19.YY):
Rus realizminin önemli yazarlarındandır.Dünya çapında tanınan romanı Savaş ve Barış’ın yazılması 7 yıl sürdü. Anna Karenina’yı yazdıktan sonra hayatın anlamsızlığına dair bunalıma düştü ve intihara kalkıştı.Son yıllarında dini düşüncelere eğilimi arttı ve İslamiyete ilgi duymaya başladı.Hazret-i Muhammed adlı bir eser yayınlayarak Müslümanlığın hristiyanlıktan daha makul ve üstün bir din olduğunu ele aldı.İstanbul’a gidip İslam dinini yerinde incelemek istedi.Bu amaçla tren istasyonuna gelince rahatsızlanarak öldü.
Başlıca eserleri:
Roman:Savaş ve Barış,Ölümden Sonra Diriliş,Diriliş, Kazaklar,Hacı Murat,Sergei Baba,Anna Karenina
Öykü: İnsan Ne İle Yaşar, Nerede Sevgi Orada Allah, Efendi ile Uşak,Halk İçin Hikayeler, Balodan Sonra,Kroyçer Sonat,Sivastopol,Üç Ölüm,İvan İlyiç’in Ölümü,Katya
Otobiyografi: Yaşayan Ölü,Çocukluk,İlk Gençlik, Gençlik, Çocukluk ve Ergenlik Yılları, Çocukluk-Delikanlılık-Gençlik
OYUN: Karanlığın Kudreti
ANTON ÇEHOV (19.YY):
Kendi adıyla anılan öykü türünün kurucusudur.Realizmin önemli temsilcilerinden olan Çehov, öykülerinde günlük hayatı konu edinmiş, olay anlatımı yerine durum anlatımını tercih etmiştir.Öykü ve tiyatro türünde eserler vermiştir.
Başlıca eserleri:Hikayeler, Martı (oyun), Vanya Dayı(oyun), Üç kız Kardeş(oyun), Vişne Bahçesi (oyun)
MAKSİM GORKİ (19.YY):
Eserlerinde gençlik yıllarındaki Rus insanlarının yoksul ve acı dolu hayatlarını anlattı.Gözlem gücünün keskinliği dolayısıyla tasvirleri çok başarılı oldu.Romanın yanısıra tiyatro ve anı ile de ilgilendi.Rus bolşevik İhtilalinin hazırlayıcılarındandır.Rus komunist Partisine üye olur ve bolşeviklerle birlikte hareket eder.Yakın arkadaşı Lenin’i ihtilalden önce ve sonra eleştirmeye devam eder.bu eleştirileri parti yetkililerince yakışıksız bulunur ve uyarılır.Komunizmin iktidarında baskıcı rejime şahit olan Gorki, İtalya’ya göçer.Lenin’in ölümünden sonra Stalin tarafından Rusya’ya çağrılır.Bu davet üzerine Rusya’ya döner.Fakat baskı daha da artmıştır.Evinde bir nevi hapis hayatı yaşatılır.1935 yılında aniden ölür.Ölümü şaibelidir.Rus istihbaratı tarafından zehirlendiğine dair iddialar ortaya atılmıştır.
Başlıca eserleri: Ana, Halk Düşmanı,Küçük Burjuvalar,Klim Samgin’in Hayatı,Yirmi Altı Erkek ve Bir Kız, Ayaktakımı Arasında, Ekmeğimi Kazanırken, Çocukluğum,Benim Üniversitelerim