- Gazavat, din uğruna yapılan savaş anlamına gelen “gaza” sözcüğünün çoğuludur.
- Gazavatname ise özellikle Osmanlılarda Hristiyan devletlere karşı yapılan savaşları konu alan eserlerin genel adıdır.
- Tek bir akın ya da savaş konu alınmışsa eser “gazaname” olarak anılır.
- Kahramanlık ve savaş temalı metinlerdir.
- Halkın gururunu okşayan ve orduyu savaşa teşvik eden eserlerdir.
- Eserler, savaşın neticesine ya da yazarın/şairin tercihine göre zafername ya da fetihname olarak da isimlendirilebilmektedir.
- Bu tür eserler manzum, mensur ya da manzum-mensur karışık kaleme alınır.
- Manzum olanları mesnevi nazım şekliyle yazılmıştır.
- Eserde genellikle gazayı gerçekleştiren kişi ön plana çıkarılır. Edebiyatımızda bu tür eserlerde daha çok padişah, vezir ya da komutanların savaşları konu edilmiştir. Bunun dışında edebiyatımızda sayıları az da olsa Hz. Peygamber’in savaşlarını konu alan eserler de vardır.
- Gazavatname, bize Arap edebiyatından geçmiş bir türdür. Başlangıçta Arap edebiyatında siyer kitaplarının bir bölümü iken daha sonra müstakil bir tür olmuştur.
- Bu tür, Arap edebiyatında “megazî” adıyla anılmıştır.
- Edebiyatımızda gazavatname yazma geleneği 15. yüzyılda başlamış, 16. yüzyılda da büyük gelişme göstermiştir. Özellikle Yavuz Sultan Selim (Selimname) ile Kanuni Sultan Süleyman’ın (Süleymanname) seferleri üzerine pek çok gazavatnâme yazılmıştır.
- Türk edebiyatında bu tür edebî metinler, Osmanlı tarihinin eksik bıraktığı kimi noktaları tamamlayan önemli belgelerdir.
- Osmanlı Devleti’nin gerileme devrine girmesiyle türe olan ilgi de azalmıştır.
İlgili Sayfa
👉 Divan Edebiyatı Nazım Türleri
Yararlanılan Kaynaklar
- Gazanâme, İslamiyet’in İlk Yıllarına Dair Muhtasar Bir Gaza Tarihi, Hazırlayanlar: Ali Karavelioğlu, Ahmet Çolak
- Gazavatnâmeler Üzerine Yapılan Çalışmalar Hakkında Bir Bibliyografya Denemesi, Kürşat Şamil Şahin
- Bir Edebi Tür Olarak Gazavatnâmeler ve Dönemsel İçerik Analizi, Sultan Çetinkaya Tahtacı
- Gazavatnâme, TDV İslam Ansiklopedisi, Mustafa Erkan