Anonim halk edebiyatının en çok kullanılan türü olan maniler halkımızın ortak duygu ve düşüncelerini dile getiren kısa ve özlü ürünlerdir.Hecenin yedili kalıbıyla söylenen manilerin genellikle ilk iki dizesinin bir anlamı olmayıp “doldurma mısra” adını alırlar.Asıl düşünce üçüncü ve dördüncü dizelerde anlatılır.Manilerin kafiye şeması aaxa biçimindedir.Mani kelimesinin menşei olarak şu görüşler dile getirilmiştir:
-Türkmani sözcüğünden kısalmış-kısaltılmış olabilir.
-Manlamak( bağırmak9 mastarından türemiş olabilir.
-Çağatay Türkçesindeki mane(yol işaretleri) türemiş olabilir

Bahçelerde saz olur a
Gül açılır yaz olur a
Ben yarime gül demem x
Gülün ömrü az olur. a

MANİ ÇEŞİTLERİ:

1. Düz Maniler:

Dört dizeden oluşur ve tüm dizelerinin hece sayısı eşittir.

Şu dağlar olmasaydı
Çiçeği solmasaydı
Ölüm Allah’ın emri
Ayrılık olmasaydı

2. Kesik Maniler:

Birinci mısrası yedi heceden eksik olan manilerdir.Kesik maniler genellikle cinaslı kafiye ile oluşturulmuşlardır.Bu yüzden cinaslı mani diye de adlandırıldığı görülür.Bu tür manilere Irak Türkmenleri “hoyrat”, Azerbaycan Türkleri “bayati” adını verir.

Güle naz
Bülbül eyler güle naz
Girdim dost bahçesine
ağlayan çok gülen az

3. Artık Maniler:

Dört dizelik maninin sonuna aynı kafiyeyi taşıyan bir kaç dize daha eklenmesiyle oluşan manilere artık mani ya da yedekli mani denir.

Adam aman karadan
Yarim gider gemiyle
Ben giderim karadan
Ciğerim göz göz oldu
Görünmüyor karadan
Hak beni ayırmasın
Kaşı gözü karadan

4. Doldurmalı Mani (Ayaklı Mani):

Kesik manilerin ilk mısralarının daha sonradan sekiz heceye tamamlanarak söylenmiş biçimlerine doldurmalı mani ya da ayaklı mani denir.

Yara benden yara benden
Söyleyin yara benden
Ne biter ne tükenir
Ok senden yara benden

5. Deyiş (Deyişme):

İki kişinin karşılıklı söylediği manilerdir. Soru yanıt şeklinde düzenlenir. Bir başka kişinin ağzındanmış gibi aktarıldığı şekilleri de vardır.Doğu Karadeniz bölgesinde canlılığını koruyan deyişme türü maniler karşı-beri maniler de denmektedir.

Adilem sen naçarsın
İnci mercan saçarsın
Dünya deniz olanda
Gönlüm nere kaçarsın

Ağam derim naçarım
İnci mercan saçarım
Dünya deniz olunca
Ben kuş olup kaçarım

6. Karşı-Beri:

Deyişme türü manilerin söyleyici adı ya da vasfı (erkek ye da kız gibi) belirtilirse karşı-beri türü mani ortaya çıkar

KIZ TARAFI:

Hoş geldiniz hoş geldiniz

Bereket getirdiniz

Varsa bir niyetiniz

Çekinmeden deyiniz.

GÖRÜCÜ:

Tellidir süpürgeniz

Gülle dolu bahçeniz

Niyetimiz bellidir

Kızınızı isteriz…

Başka bir karşı- beri mani örneği:

GELİN

Kazandaki iç bakla

Mevlam yarimi sakla

Azrail gelir isen

Önce kaynanam yokla

KAYNANA

Başı saçaklı gelin

İpten kuşaklı gelin

Dün geldin adam oldun

Leylek bacaklı gelin…

Konularına göre;niyet,atışma,askerlik,iş,bekçi ve davulcu manileri;İstanbul’da sokak satıcılarının söylediği maniler;semai kahvelerinde cinaslı maniler;aşık hikayecilerin söylediği maniler;mektup ve düğün manileri;ayrılık ve gurbet manileri gibi türlere ayrılabilir.Hıdrellez eğlencelerinde,bayramlarda,gezme yerlerinde vb.karşılıklı mani söyleme geleneği vardır.Geleneksel halk edebiyatında manicilerin piri olarak Ferhat ile Şirin kabul edilir.Maniler öteki anonim şiirlerinin çoğu gibi,kendilerine özgü bir ezgiyle bestelenerek okunur.Günümüzde mani söylemenin en canlı biçimde sürdüğü bölgeler Kerkük,Doğu ve Güneydoğu Anadolu ile Kars yöresidir.