Divan edebiyatında kullanılan beş mısralık bentlerden oluşan bir nazım biçiminin adıdır.Kelime anlamı “beşlik” olan muhammeslerde beşer dizelik bentler kullanılır.Bent sayısı 4-8 arası değişir.Aruz ölçüsüyle tertip edilir.Kafiye şeması: aaaaa/bbbba/cccca… biçimindedir.Eğer ilk bendin son mısrası her bendin sonunda aynen tekrarlanırsa buna muhammes-i mütekerrir denir.Her bendin son mısraları birbirine sadece kafiye bakımından benziyorsa buna da muhammes-i müzdeviç denir.

Her konuda muhammes yazılabilmekle beraber genellikle tasavvufi ve felsefi konular, aşk, övgü,özlem,dünya görüşü gibi konular muhammeslere konu edilir.

En çok muhammes yazan şair Muhibbi (Kanuni Sultan Süleyman) olup Fuzuli, Taşlıcalı Yahya, İbrahim Hakkı, Esrar Dede gibi şairler de önemli muhammesler yazmışlardır.

Hane adı verilen 5-10 beyitlik bentlerden oluşan divan edebiyatı nazım biçimidir.Toplam 5-12 bent olabilen terkib-i bentler aruz ölçüsüyle ve beyit birimiyle yazılırlar.Terkibi bentler gazel biçiminde kafiyelendirilir.Yani aa/ba/ca… biçiminde kafiyelendirilirler.Ancak her hanenin (bendin) sonunda diğer bende geçişi sağlayan vasıta adlı beyit bentte uygulanan kafiyelerden farklı bir kafiyeye sahip olur.Ve her bendin sonundaki vasıta beyti birbirinden farklı olur.(Eğer vasıta beyitleri her bendin sonunda aynen tekrar edilirse o zaman nazım biçimi değişir ve adı “Terci-i Bend” olur.)

Gelelim terkibi bendimizin kafiye şemasını göstermeye:

TERKİB-İ BEND
I. Bend………..II. Bend……………..III. bend
…..aa………………bb……………………….cc
…..xa………………xb……………………….xc
…..xa………………xb……………………….xc
…..xa………………xb……………………….xc
…..xa………………xb……………………….xc
…..xa………………xb……………………….xc
….QQ……………..KK………………………TT

NOT: Kırmızı ile sembolize edilen beyit vasıta beytidir.Eğer nazım biçimi Terci-i bend olsaydı kafiye şemamız şöyle olacaktı:

TERCİ-İ BEND

I. Bend………..II. Bend……………..III. bend
…..aa………………bb……………………….cc
…..xa………………xb……………………….xc
…..xa………………xb……………………….xc
…..xa………………xb……………………….xc
…..xa………………xb……………………….xc
…..xa………………xb……………………….xc
….QQ……………..QQ……………………QQ

Terkib-i bend türünün konularına gelince, her türlü konuda terkibi bend yazılabilir.Ama özellikle sosyal eleştiriler, dini tasavvufi konular, felsefi konular, medhiye, hicviye ve mersiyeler terkib-i bend türüyle yazılabilir. Mesela Baki,16. yüzyılda ünlü “Kanuni Mersiyesini terkib-i bend türüyle yazmıştır.

Terkib-i bend türünün en önemli şairi kuşkusuz Bağdatlı Ruhi’dir.Onun ünlü terkibi bendinde dönemin sosyal eleştirisi yapılmaktadır.Bu yüzden üzerine çok nazireler yazılmış (tanzir edilmiş) ve ona benzetilerek çok terkibi bendler yazılmıştır.Bu nazireler arasında Ziya Paşa’nın terkibi bendi en güzel ve anlamlı olanıdır.