İsim tamlamaları konulu ders notu ve 24 slayttan oluşan İsim Tamlamaları sunumunu bu yazımızda bulabilirsiniz. İsim tamlamaları sunumunun ve ders notunun içinde test sorularına ve isim tamlamalarını metinde bulmaya yönelik etkinliklere de yer verdim. İsim tamlaması nedir, isim tamlamasına bolca örnekler, isim tamlamalarının çeşitleri, isim tamlamalarının özellikleri, isim tamlamaları etkinlikleri ve bolca test sorularını aşağıdaki ders anlatımında ve isim tamlamaları konulu sunumda bulabilirsiniz.

İsim tamlamaları slaytını ve İsim tamlamaları PDF ders notunu yazının sonundaki renkli bağlantılardan indirebilirsiniz.  

İSİM
TAMLAMASI NEDİR?

İki veya daha fazla ismin bir araya
gelerek bir varlığı ya da kavramı anlattığı kelime gruplarıdır.

ÖRN: Kitabın sonu
            ÖRN: Arabanın fiyatını
duyan alıcının gözleri fal taşı gibi açıldı.
            ÖRN: Dışarı çıkınca ışığın
parlaklığı gözümü aldı.
            ÖRN: Gün sonunda yazarın fikirleri tamamen değişmişti.

Tamlama ekleri şahıslara göre
değişebilir:

            Ben-im kitabım
            Senin kitab-ın
            O-n-un kitab-ı
            Biz-im kitab-ımız
            Siz-in kitab-ınız
            O-n-lar-ın kitap-ları

ÖRN: Okulun problemleriyle onların
eksikleri örtüşüyor
ÖRN: Benim sözüm
adam sözüdür, senin aklın buna ermez.

İsim tamlamaları üçe ayrılır:

1. Belirtili İsim Tamlaması
2. Belirtisiz İsim Tamlaması
3. Zincirleme İsim Tamlaması

1. Belirtili İsim Tamlaması:

Tamlayan ve tamlananın ikisinin birden
tamlama eklerini aldığı tamlamalardır.

ÖRN: Kedinin annesi, yavru kediyi yine kabul etmedi.
ÖRN: Yılların yıpratıcılığı adamın sağlığını iyiden iyiye
bozmuştu.
ÖRN: Dün tarihçinin yokluğu
bütün dershaneyi etkilemişti.

2. Belirtisiz İsim Tamlaması:

Tamlayanın ek
almadığı, tamlananın ek aldığı isim tamlamalarıdır.

ÖRN: Ders kitabı
ÖRN: Yemek masasından
kalkmadan baba fırçası yemek yazara ağır gelmişti.
ÖRN: Yol üzeri kime
rastlasa ondan bir eski dost gibi hayat tavsiyesi isterdi.
ÖRN: Geçen yıl zorluklar
ve umutsuzluklar yılı oldu, 2025 yılı size mutluluklar yılı
olsun.

3. Zincirleme İsim Tamlaması:

Üç ya da daha fazla isimden oluşan isim
tamlamalarıdır.

ÖRN: Çiçeğin yaprağının rengi
ÖRN: Sergide resim sanatının incelikleri
katılımcıları büyüledi.
ÖRN: Çocuğun dayanılmaz soruları diğerlerinin
hassas psikolojisini etkiliyordu. (Zincirleme isim tamlaması yoktur.)
ÖRN: Evin bahçe düzenlemesi, mimarın meslek tecrübesini
yansıtmakta.
ÖRN: Çaresiz çocukların umutsuz bekleyişi yine
hüzünle bitti. (Zincirleme isim tamlaması yoktur.)

 

 

SORU-1:

(1) Bu
şairimiz, Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatının şair, hikâyeci, romancı, edebiyat
tarihçisi ve denemecisidir. (II) O, geniş yelpazede eserler vermiş bir
sanatçıdır. (III) Şüphesiz onun en bariz vasfı, kendisinin de kabul ettiği gibi
şair olmasıdır. (IV) Usta sanatçının şiirleri sayıca azdır. (V) Bununla
birlikte bu şiirlerin devrinin en güzel şiirlerinden olduğu gerçeği
eleştirmenlerce belirtilmiştir.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin
hangisinde ad takımı yoktur?

A) V     B) III    C)
I      D) II     E) IV

 

SORU-2:

Bugün(I) sanat meseleleriyle yakından
alâkadar olmuş bir zekâ(II) için artık münakaşasına olanak görülmeyen(III)
hakikatlerden biri de şiirin(IV) her türlü menfaat endişesinden uzak ve
gayesini yalnız kendinde bulan bir mükemmeliyet olmasıdır.(V)

Bu cümledeki numaralanmış sözcüklerden
hangisi ad tamlamasının tamlayanıdır?

A) V     B) III    C)
I      D) II     E) IV

 

İsim Tamlamalarının Özellikleri

 

1. Tamlayanla
tamlanan yer değiştirebilir.

ÖRN:
Şarkısını söyledik yıllar yılı baharın
ÖRN:
Piyasaya söylentisi bile yetmişti değişikliğin

2.
Tamlayan ya da tamlanan bir zamir olabilir.

ÖRN:
Birimizin derdi, hepimizin derdi sayılırdı.
ÖRN:
Sınavda soruların birçoğunu yapamayan öğrencilerin hepsi etüde
katılacak.
ÖRN:
Bunların hiçbiri mazeret sayılmaz, kimin nesi olursan ol, seni
kovacağım.

 

SORU-3:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde tamlayanı ile tamlananı yer
değiştirmiş bir isim tamlaması kullanılmıştır?

A) Parmaklarının ucu dikenli tellere ha
değdi ha değecek.
B) Hayallerin göz pınarlarında donup
kalır.
C) Birkaç kulaç ötedeki bir tahta
parçasını tutamazsın.
D) Duymak ama anlatamamak, çemberini
kıramamak kelimelerin, ne acıdır.
E) Ve deler sevgi dolu yüreğini, sevgi
bilmeyen bir kurşun.

 

SORU-4:

Tamlayanı kişi zamirinden oluşan isim
tamlamalarında kimi zaman tamlanana getirilen iyelik eki düşer.

Aşağıdakilerin hepsinde bu açıklamaya uygun bir kullanım
vardır?

A) Çocukluk yıllarımızda burası eski bir
demirci dükkânıydı.
B) Bazı meslekler geçen zamana
direnemeyip eskiyor.
C) Düşünceleriniz bazen sizin dışınızda
da gelişir.
D) Herkes, kendi hatasını düzeltirse
hoşgörü ortamı sağlanacaktır.
E) Sanayileşme ve betonlaşma artık bizim
köye bile gelmiş.
 

3.
Bir tamlanan birden fazla tamlayan alabilir.

ÖRN:
Ülkenin, şehrin ve ailemizin sana ihtiyacı var.
ÖRN:
Sana yine çağların ve tarihin tanıklığından bahsedeceğim.

4.
Bir tamlayan birden çok tamlanan alabilir.

ÖRN:
Uçağın motoru, kanatları ve pervanesi kontrol edildi.
ÖRN:
Yazdığı şiirin dili, tarzı yahut biçemi şairin adına,
kimliğine göre değişecektir.

 

SORU-5:

İsim tamlamalarında tamlayan görevindeki
sözcük birden çok tamlanan için ortak kullanılabilir.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu açıklamayı örneklendiren
bir kullanım vardır?
A) Çaresizliğin, ümitsizliğin türküsü
çalınıyor plakta.
B) Türkülerin en içlisi en hüzünlüsü
bizim aşkımızdır.
C) Delicesine sarhoş olmak en güzel
tarafı imkânsızlığın.
D) Neşeli, sağlıklı her insanda da bu
hastalık görülebilir.
E) Ümitlerimiz fırtınalı denizlerin
ortasında bir hurda teknedir şimdi.

 

5.
Tamlayanla tamlanan arasına farklı türde kelimeler girebilir.

ÖRN:
Kültürün oldukça derinlere inen kökleri,
bu fırtınanın zayıf rüzgârlarından etkilenir sanma.
ÖRN:
Göklerin sarsılmaz kartalları;
savaşın yenilgi nedir bilmeyen kahramanları, barışın
gözünü kırpmayan teminatları onlardır.

6.
Tamlayan düşebilir.

ÖRN:
Çocuğun korkusu, sınavın sonuna kadar dinmedi.
ÖRN:
Korkusu, sonuna kadar
dinmedi.
ÖRN:
Elim, ayağım yerine
geçen babası emekli olunca oğlu yerine geçti.

 

ETKİNLİK-1: Aşağıdaki metindeki isim
tamlamalarını bulun.

Parlak mor çizgileriyle bir masal
kitabına aitmiş gibi görünen bir balık türü; Tanzanya açıklarında, Hint
Okyanusu’nun 80 metre derinliklerinde keşfedildi. Araştırmacılar balığın göz
alıcı renklerini, Kara Panter’in ülkesi olan Wakanda halkının geleneksel
elbiseleriyle ilişkilendiriyor.

 

7.
Tamlanan eki düşebilir.

ÖRN: Bizim damat,
eşi konusunda çok hassastır.
ÖRN: Bu sıkıntıyı bizim
başımıza açan senin doktordur.

8.
Tamlayan cümle halinde olabilir.

ÖRN: Kitabım yok
mazeretini kabul etmeyeceğim.
ÖRN: Acemi şoför karşıya
geçilmez tabelasına çarpmış.

 

ETKİNLİK-2: Aşağıdaki metindeki isim
tamlamalarını bulun.

 “Yazdıkların
kime hitap ediyor?” sorusuna verilmiş net bir cevabım yok. Bir iyelik ekiyle
“okurlarım” demeyi de doğrusu beni hiç okumamış olanlara bir saygısızlık olarak
değerlendiriyorum. Ancak yine de boşluğa yazdığımı söyleyemiyorum.

9. Tamlayan eki yerine çıkma hal eki –den/-dan
kullanılabilir.

ÖRN: Takma isim kullanan
yazarı, cümlelerinden biri ele vermişti.
ÖRN: Kardeşlerden
sonuncusu, bütün aileyi perişan etti.

 

SORU-6:

Bazı isim tamlamalarında “-den”
durum eki, “-in” tamlayan ekinin görevini üstlenir.
Aşağıdakilerin hangisinde bu açıklamaya uygun bir örnek
vardır?
A) Evdeki sandalyelerden birkaçı kırıldı
diye üzülüyordu.
B) Senin bu çalışmalarını herkes gönülden
alkışlıyor.
C) Baş tacı ettiğin insanlardan yardım
alabildin mi?
D) Balkondan düşen saksı, benim için çok
değerliydi.
E) Bilgiden yoksun insanları eğitmeyi
amaç edinmişti.

 

DOĞRU – YANLIŞ

 

SORU-7

(I)
Mehmet Fuat, belli ilkelerine karşın sevgiyle yaklaşıyor konularına. (II) Bir
eksikliği, bir yanlışlığı düzeltmek isterken bile kırıcı olmamaya çalışıyor.
(III) Ama hakkı yenmiş bir olaya, bir kitaba değinirken eleştirmenliğe
yalınkılıç soyunuyor. (IV)Dergileri eleştirirken de, “Ben bütün suçu,
dergilerimizin biçiminde buluyorum.” diyor. (V) Mehmet Fuat’ın bu
düşünceleri, her olaya sınırlı bir açıdan bakma alışkanlığındandır.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangilerinde isim
tamlaması vardır?

A) I ve
II          B) II ve III        C) III ve IV      D) IV ve V       E) I ve V

 

SORU-8

Şu
sılanın ufak tefek yolları
Ağrıdan
sızıdan tutmaz elleri
Tepeden
tırnağa şiir gülleri
Yiğidim
aslanım burda yatıyor
Yukarıdaki dizelerde aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A)
Belirtisiz isim tamlaması
B)
Tamlayanı düşmüş isim tamlaması
C)
Zincirleme isim tamlaması
D)
Belirtili isim tamlaması
E)
Tamlayanı ve tamlananı sıfat almış isim tamlaması

Cevap Anahtarı: 1D 2E 3D 4E 5A 6A 7D 8C

Etkinlik-1 Cevapları: masal kitabı, balık türü, Tanzanya açıkları, Hint Okyanusu’nun derinlikleri, balığın renklerini, Kara Panter’in ülkesi, Wakanda halkının elbiseleri

Etkinlik-2 Cevapları:  “Yazdıkların kime hitap ediyor?” sorusu

İsim Tamlaması Slayt ve PDF Ders Notu İndir

 

Minimalizm, sanat ve edebiyat dünyasında sadelik ve özlülüğün ön planda olduğu bir akımdır. Bu yaklaşım, gereksizliklerden arınarak en temel unsurları ön plana çıkarır ve genellikle daha az ile daha fazlasını ifade etmeyi hedefler. Minimalizmin etkisi, sadece görsel sanatlarda değil, edebiyat dünyasında da kendini göstermiştir. Özellikle küçürek hikâye türü, bu felsefenin edebî alandaki yansımasıdır.

Minimalizmin Temel İlkeleri

Minimalizm, karmaşıklıktan uzak durarak, sade ve net bir ifade tarzını benimser. Bu akımda, az malzeme ile güçlü ve etkili bir anlatım sağlanır. Görsel sanatlarda olduğu gibi edebiyatta da minimalizm, yüzeysel detaylardan ziyade, derin ve özlü bir içerik sunar. Minimalizmin amacı, izleyicinin veya okuyucunun dikkatini dağıtmadan, en önemli noktaları vurgulamaktır.

Küçürek Hikâye Nedir?

Küçürek hikâye, minimalizmin edebiyattaki bir yansımasıdır. Genellikle 750 kelimeyi geçmeyen, hatta tek cümlelik olabilen bu hikâyeler, kısa ve yoğun bir anlatım tarzı sunar. Küçürek hikâyelerde, olaylar ve karakterler genellikle sınırlıdır, ancak anlatım derin ve etkileyicidir. Bu tür, insan yaşamının küçük anlarını veya düşünsel durumları özlü bir şekilde ele alır. Türk edebiyatında Ferit Edgü’nün “İz ve Yolcu” eseri ve Tarık Dursun K.’nin “Hepsi Hikâye” kitabı, küçürek hikâye türünün önemli temsilcilerindendir.

Küçürek Hikâyelerin Minimalizm ile İlişkisi

Küçürek hikâyeler, minimalizmin özünden ilham alır. Bu tür, gereksiz detaylardan kaçınarak, ana temayı ve duyguyu kısa bir biçimde aktarır. Minimalist bir yaklaşım sergileyen küçürek hikâyelerde, anlatım dili genellikle yoğun ve imgeseldir. Örneğin, Ferit Edgü’nün eserlerinde ve Tarık Dursun K.’nin hikâyelerinde, birkaç kelime ile derin bir duygu veya durumu etkili bir şekilde ifade edebiliriz.

Minimalizm ve küçürek hikâye, modern sanat ve edebiyatın özlü yüzleridir. Minimalizm, sadelik ve derinliği bir araya getirirken, küçürek hikâye, bu felsefeyi edebi alanda yansıtarak kısa ama etkili anlatımlarla okurları derin düşüncelere yönlendirir. Her iki yaklaşım da, çağdaş sanat ve edebiyatın karmaşık dünyasında, özün ve derinliğin ne kadar önemli olduğunu gösterir.

Dünya Edebiyatında Küçürek Hikâye Temsilcileri

• Julio Cortázar
• Richard Brautigan
• Dino Buzzati
• Spencer Holst
• Franz Kafka
• Oscar Wilde

Türk Edebiyatında Küçürek Hikâye Temsilcileri ve Eserleri

• Ferit Edgü: “İz ve Yolcu”
• Tarık Dursun K.: “Hepsi Hikâye”
• Necati Tosuner: “Yakamoz Avına Çıkmak”
• Refik Algın: “Kısa Metinler ve Saat Kulesi”
• Tezer Özlü: “Gabbuzi (Eski Bahçe – Eski Sevgi)”
• Hulki Aktunç: “Gece Uyarısı”
• Sadık Yalsızuçanlar: “Tırmanma Şeridi (Kuş Uykusu)”
• Murat Yalçın: “Aşkı Mumya”, “İma Kılavuzu”
• Haydar Ergülen: “Sıhhiye Memuru”
• Vüs’at O. Bener: “Tortu”

Dijital Minimalizm Nedir? 

Dijital minimalizm, teknolojiyi ve dijital araçları daha bilinçli ve sade bir şekilde kullanmayı hedefleyen bir yaşam tarzıdır. Bu yaklaşım, dijital dünyadaki karmaşayı azaltmayı, sadece gerçekten değerli ve ihtiyaç duyulan teknolojilere odaklanmayı amaçlar. Dijital minimalistler, sosyal medya, uygulama ve e-posta gibi araçları sınırlandırarak zamanlarını ve enerjilerini daha anlamlı ve üretken şekilde kullanmayı hedeflerler. Bu, hem dijital hem de gerçek dünyada daha dengeli ve tatmin edici bir yaşam sürmeyi sağlayabilir.

Tanzimat Edebiyatı’nın Başlaması

• 1839 yılında ilan edilen Tanzimat Fermanı ile birlikte Osmanlı Devleti’nde batılılaşma faaliyetleri hız kazandı. 
• Edebiyat da bu faaliyetlerden etkilendi. Avrupa edebiyatında kullanılan birçok tür ve tema bizim edebiyatımıza da böylece geldi. 
• Yazar ve şairler Batı edebiyatını daha yakından tanımaları eserlerinde etkisini göstermeye başladı.
• 1860’da ilk özel gazete olan Tercüman-ı Ahval gazetesinin yayın hayatına başlaması Tanzimat Edebiyatı’nın başlangıcı kabul edilir.

Tanzimat Edebiyatı Neden İki Bölümde İncelenir?

• Tanzimat Dönemi’nde yazılan eserlerin ve sanatçıların edebî anlayışlarının farklı oluşu bu dönemi iki bölümde incelememizi gerektirir.
• İlk özel gazetenin (Tercüman-ı Ahval) yayınlandığı 1860’dan II. Abdülhamid’in Meclis-i Mebusan’ı kapattığı 1878 yılına kadar Tanzimat Birinci Dönem, 1878’den Tevfik Fikret’in Servetifünun Dergisi’nin başına geçtiği 1896’ya kadar Tanzimat İkinci Dönem olarak adlandırılmaktadır.

Tanzimat Birinci Dönem Şiiri Özellikleri

• 1860 senesinde Şinasi ve Agâh Efendi’nin çıkardığı ilk özel gazetemiz Tercüman-ı Ahvâl ile başlar ve 1876’ya kadar devam eder. 
• Sanatçılar eserleriyle halkı aydınlatma amacı güttükleri için yapıtlarında “Sanat toplum içindir.” ilkesi ön plandadır. 
• Birinci Dönem sanatçıları siyasetle de ilgilenmiş ve önemli görevler üstlenmiş devlet adamlarıdır. 
• Bu dönemde uygulanamamış olmasına rağmen dilin sadeleştirilmesi fikri mevcuttur. 
• Eserlerde Divan edebiyatında uygulanan parça güzelliği değil, bütün güzelliği esas alınmıştır.
• Divan edebiyatına karşı olmalarına rağmen Tanzimat sanatçıları gazel, kaside, murabba, terkib-i bent gibi divan edebiyatı nazım biçimlerine devam etmişlerdir. Ancak vatan, millet, eşitlik, hak, adalet gibi yeni temalar ilk defa bu dönemde şiirin merkezine konmuştur. 
• Heceyle birkaç şiir denemesi yapılmış ancak genel olarak aruz ölçüsü tercih edilmiştir. 
• Fransız edebiyatını referans alan Tanzimat sanatçıları klasisizm ve romantizm akımlarından etkilenmişlerdir. 
• Bu dönemin sanatçıları şunlardır: Şinasi, Namık Kemal, Ziya Paşa, Ahmet Mithat Efendi, Ahmet Vefik Paşa, Ahmet Cevdet Paşa, Direktör Ali Bey, Yusuf Kâmil Paşa, Şemsettin Sami

Tanzimat İkinci Dönem Şiiri Özellikleri

• Sanatçılar, “Sanat sanat içindir.” anlayışını benimsemiştir. 
• Otoriter yönetimin etkisiyle toplumsal konuların yerine aşk, sevgi, ölüm, metafizik gibi bireysel konular işlenmiştir. 
• ” Güzel olan her şey şiirin konusudur.” düşüncesiyle şiirin alanı genişletilmiştir. 
• Genellikle aruz ölçüsü tercih edilmiş, bazen heceyle de şiir denemelerine gidilmiştir. 
• Batı edebiyatındaki nazım biçimleri denenmiş ve divan edebiyatının biçimleri yavaş yavaş terkedilmeye başlanmıştır. 
• Divan edebiyatının etkisi giderek azalmıştır. 
• Birinci dönemde dilin sadeleştirilmesi fikri ön plandayken, ikinci dönemde bu fikir geri plana atılmış ve ağırlıklı olarak Arapça ve Farsça kelimelerden oluşan ağır bir dil benimsenmiştir. Batıdan alınan türler daha iyi anlaşılmış ve eserlerdeki amatörlükler azalmıştır. 
• İkinci dönem sanatçıları da Fransız edebiyatından etkilenerek romantizm akımının izlerini taşımışlardır. 
• Bu dönemin sanatçıları şunlardır: Recaizade Mahmut Ekrem, Abdülhak Hamit Tarhan, Samipaşazade Sezai, Muallim Naci, Nabizade Nazım 

Tanzimat Dönemi Şiiri Slayt ve PDF Ders Notu İndir

Takip ya da teşekkür için 

Röportaj türü 11. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinin konularından biridir. Bu yazıda dersin içeriğinde kullanılabilecek bir sunum ve PDF formatında ders notunu bulabilirsiniz. Yazının içeriğinde röportaj nedir, röportaj türünün özellikleri nelerdir, Cumhuriyet Dönemi’nde röportaj türü, röportaj türünde yazılan önemli eserler ve yazarları, mülakat ve röportajın ortak özellikleri, mülakat ve röportajın farkları gibi bilgileri bulabilirsiniz. Röportaj slaytını ve PDF ders notunu konu anlatımının sonundaki renkli bağlantılardan indirebilirsiniz. 

Röportaj Nedir?

• Röportaj; bir gerçeği, sorunu, olayı ya da durumu ortaya koymak; açığa çıkarmak amacıyla oluşturulan öğretici gazete ve dergi yazısıdır.
• Bu tür yazılar araştırmaya, incelemeye, soruşturmaya, gezip görmeye ve somut olgulara dayanır.
• Röportajda yazar, olayı yerinde görerek, farklı kişilerle konuşup soruşturarak yazar. Gerektiğinde yetkililerle görüşerek bilgi ve belge toplar, yazısını fotoğraflarla destekleyebilir.

Röportajın Özellikleri Nelerdir?

• Olaylara tanıklık ederek gerçeklere ışık tutar.
• Okuyucuyu gerçekle yüzleştirerek aydınlatmaya çalışır.
• Olayları aktarırken ayrıntılara girer, söz konusu olaylar hakkında kendi düşünce ve yorumlarını da ortaya koyar, değerlendirmelerde bulunur.
• Röportaj yazarı anlatımında betimleyici, öyküleyici, açıklayıcı ve tartışmacı anlatım biçimlerinden; örnekleme, tanık gösterme, karşılaştırma gibi düşünceyi geliştirme yollarından yararlanır.
• Daha çok kısa cümleler kullanarak anlatımına hareket ve canlılık katar.
• Röportaj türündeki yazılar zamanla tarihî bir belge niteliği kazanabilir.

Cumhuriyet Dönemi’nde Röportaj

• XIX. yüzyılda Amerika’da ortaya çıkan röportaj türü, Türkiye’de gerçek anlamda 1950’li yıllarda gelişmeye başlamıştır.
• Bu yıllardan itibaren çok partili siyasi hayata geçilmiş, toplumsal değişim hız kazanmış, köyden kente göç dalgası başlamıştır.
• Böylece bu yeni gelişme ve olguların neden olduğu toplumsal sorunlar röportaj türünün konusu olmuştur.
• Bundan böyle halkın sorunları, yaşadıkları röportaj yazarları tarafından yerinde gözlemlenerek ilk elden aktarılmaya başlanmıştır.
• Bazı yazarlar hazırladıkları röportajları gazetelerde dizi röportaj olarak yayımlamışlardır.

Röportaj Türünün Önemli Eserleri

• Yaşar Kemal – Çukurova Yana Yana, Bir Bulut Kaynıyor, Peri Bacaları, Bu Diyar Baştan Başa
• Fikret Otyam – Ha Bu Diyar, Topraksızlar
• Tahir Kutsi Makal – İç Göç, Acı Yol;
• Halil Aytekin -Doğuda Kıtlık Vardı;
• Necmi Onur – Mezarlarında Yaşayanlar;
• Celalettin Çetin – Büyük Göç

Mülakat ve Röportaj Ortak Özellikleri

• Araştırma ve Hazırlık: Her ikisi de önceden belirlenmiş bir konu veya konuyla ilgili olarak detaylı araştırma ve hazırlık gerektirir. Bu, röportaj yapılacak kişi veya konu hakkında bilgi edinmeyi, mülakat sorularını planlamayı ve konuyu anlama sürecini içerir.
• Soru Hazırlığı: Her iki tür de belirli soruların hazırlanmasını gerektirir. Bu sorular, konunun derinlemesine incelenmesine ve önemli bilgilerin elde edilmesine yardımcı olur.
• Karşılıklı İletişim: Hem mülakat hem de röportaj süreçleri, katılımcılar arasında etkileşimi içerir. Mülakatlarda, genellikle bir röportajcı ve mülakata katılan kişi arasında doğrudan bir diyalog vardır. Röportajlarda ise, röportajcı ve konu arasında benzer bir etkileşim vardır.
• Doğru Bilgi Edinimi: Hem mülakat hem de röportaj yazıları, doğru ve güvenilir bilgilerin toplanmasını amaçlar. Bu nedenle, katılımcılar arasındaki iletişim ve bilgi alışverişi önemlidir.
• Düzen ve Yapı: Her iki tür de genellikle belirli bir düzen veya yapıya göre yazılır. Başlangıç, gelişme ve sonuç kısımları genellikle bulunur. Bu yapı, okuyucuların konuyu anlamasına ve bilgilerin etkili bir şekilde iletilmesine yardımcı olur.
• Objektiflik: Mülakat ve röportaj yazıları genellikle objektif bir bakış açısını yansıtmayı amaçlar. Tarafsızlık, doğru bilgilerin aktarılmasını sağlar ve katılımcıların görüşlerini dürüstçe ifade etmelerine olanak tanır.

Mülakat ve Röportajın Farkları

• Mülakatın alanı görüşülen kişiyle sınırlıyken röportajda her çeşit konu ve olay ayrıntılı bir biçimde irdelenir; anlatılanlar fotoğraflarla, belgelerle desteklenir ve zenginleştirilir.
• Mülakat esas olarak mülakat yapılan kişiye sorular sorularak gerçekleştirilir. Röportajda ise muhataplara soru sormayla beraber bir olayı öyküleme, izlenim ve betimlemelere yer verme de söz konusudur.
• Mülakatta bir kişiyi sorulara verdiği cevaplarla tanıtmak amaçlanır. Röportajda ise bir olayı sorgulamak, bir gerçeği ortaya koymak suretiyle kamuoyunu aydınlatmak amaçlanır.

Röportaj Türü Slayt – PDF Ders Notu İndir

Takip ya da teşekkür için 

Ya da aşağıdaki yorum kutusuna yorumlarınızı bekleriz… 👇👇👇

11. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinin konularından Mülakat türünün özellikleri, hazırlık süreci ve cumhuriyet öncesinde mülakat, Cumhuriyet Dönemi’nde mülakat, Türk edebiyatında mülakat türünün ilk örneği ve mülakat türüne ait önemli eserler ve yazarları ana başlıkları detaylıca ele alacağız. Mülakat türü PDF ders notu ve powerpoint sunumunu da yazının sonundaki renkli bağlantıdan indirebilirsiniz. Kolay gelsin.

Mülakat Nedir?

Mülakat, sanat, bilim, siyaset,
spor gibi çeşitli alanlarda tanınmış kişileri tanıtmak veya onların
düşüncelerini belirli bir konuda öğrenmek amacıyla yapılan, karşılıklı
konuşmaların yazılı metin haline getirilmesiyle oluşan, öğretici bir türdür.

Mülakatın Özellikleri

• Mülakatta sade, anlaşılır ve açık
  bir dil tercih edilir.
• Söyleşiye dayalı anlatımın yanı
  sıra açıklayıcı, tartışmacı ve hikâye anlatımı da kullanılabilir.
• Okuyucuya bilgi verme amacı
  güdülür.
• Sorular genellikle önceden
  belirlenir ve konuşmacının sözleri kesilmeden, mümkün olduğunca değiştirilmeden
  aktarılır.
• Konuşmacının ifadelerine karşı
  tarafsız bir tutum benimsenir ve genellikle detaylara girilmez.
• Temel düşünceler, kavramlar ve
  gerçekler üzerinde durulur.

Mülakata Hazırlık Süreci

• Mülakat türünün belirli bir
  hazırlık süreci vardır. Bu süreç şu adımları içerebilir:
• Mülakat yapılacak konu ve
  konuşmacı belirlenir.
• İlgili konu ve kişi hakkında
  araştırma yapılır.
• Mülakatta sorulacak sorular
  hazırlanır.
• Konuşmacıdan randevu alınır.
• Mülakat gerçekleştirilir ve
  kaydedilir.
• Kaydedilen mülakat metne
  dönüştürülür, düzenlenir ve görsel tasarımı yapılır.

Cumhuriyet Öncesinde Mülakat

• Cumhuriyet Dönemi’nden önce, Türk
  edebiyatında mülakat türüne çok az eser verilmiştir.
• Tanzimat Dönemi’nde Ziya Paşa, Rüya
  adlı eserinde mülakat tekniğini kullanmıştır.
• Gerçek bir mülakat olmamakla
  birlikte, bu eserde yazar, anlattıklarını bir rüya şeklinde kurgulamıştır.
• Ruşen Eşref Ünaydın, Diyorlar
  ki adlı eseriyle Türk edebiyatında mülakat türünün ilk yetkin örneğini
  sunmuştur.
• Ünaydın’ın Anafartalar
  Kumandanı Mustafa Kemal ile Mülâkat adlı eseri de türün önemli bir
  örneğidir ve Mustafa Kemal’i kamuoyuna tanıtan ilk eser olması bakımından da
  dikkat çekicidir.

Türk Edebiyatında Mülakat Türünün İlk Örneği

• Türk edebiyatında mülakat türünün
  ilk örneği hakkında genel kabul görmüş bir bilgi yoktur.
• Ancak Evliya Çelebi’nin
  Türk edebiyatında ilk mülakat örnekleri verdiği söylenebilir.
• Tanzimat Dönemi’nde Ziya Paşa,
  Rüya adlı eserinde mülakat tekniğini kullanmıştır.
• Ruşen Eşref Ünaydın, Diyorlar
  ki adlı eseriyle Türk edebiyatında mülakat türünün ilk yetkin örneğini
  sunmuştur. 

Cumhuriyet Dönemi’nde Mülakat

Cumhuriyet Dönemi’nde gazete ve
dergilerin artmasıyla birlikte, mülakat türünde yazılan eserlerin sayısı da
artmıştır.

Bu dönemde, sanat ve siyaset
dünyasına ışık tutan birçok mülakat örneği verilmiştir.

• Hikmet Feridun Es –
  Bugün de Diyorlar ki
• Mustafa Baydar –
  Edebiyatçılarımız Ne Diyorlar
• Gavsi Ozansoy – 40 Yıl Sonra
  Diyorlar ki
• Yaşar Nabi Nayır –
  Edebiyatçılarımız Konuşuyor
• Sermet Sami Uysal – Yahya
  Kemal’le Sohbetler
• Nurullah Berk – Ustalarla
  Konuşmalar
• Abdi İpekçi – Liderler Diyor
  ki

 Mülakat Türü PDF Slayt İndir

Takip ya da teşekkür için 

Ya da aşağıdaki yorum kutusuna yorumlarınızı bekleriz… 👇👇👇

11. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinin  konusu olan Sohbet (Söyleşi) Yazı Türü hakkında ders notu ve powerpoint slaytını yazının sonundaki renkli bağlantılardan indirebilirsiniz. 

Sohbet yazı türü slayt ve PDF ders notu içeriğinde Sohbet (Söyleşi) yazı türüne dair detaylı bir anlatım sunarak öğretmen ve öğrenciler için faydalı bir kaynak sunmayı hedefliyoruz. Sohbet türünün özelliklerini, Cumhuriyet Öncesinde Sohbet, Cumhuriyet Dönemi’nde Sohbet, Cumhuriyet Dönemi Sohbet Yazarları gibi ara başlıklarla konu ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır. 

Sohbet Nedir?

• Sohbet (söyleşi), genellikle
  gazete ve dergilerde yayımlanan bir yazı türüdür.
• Bu türde, güncel olaylar,
  kültürel ve sanatsal gelişmeler samimi bir dille ele alınır ve okuyucuyla sanki
  karşılıklı bir konuşma havası oluşturulur.
• Sohbet türünde yazar, kişisel
  fikirlerini kanıtlamaya çalışmak yerine, mizahi fıkralar, atasözleri,
  anekdotlar ve şiirler gibi unsurlardan yararlanarak canlı ve akıcı bir üslup
  kullanabilir.

Sohbet Türünün Özellikleri

• Sohbet türündeki yazılarda,
  ayrıntılara fazla girilmez; amaç, okuyucuyu konuyu düşünmeye teşvik etmektir.
• Konuşma üslubunda yazılan
  cümlelerle, genellikle devrik yapılar kullanılır ve konunun derinliklerine
  inilmez.
• Söyleşilerde belirli bir konu
  sınırlaması yoktur; günlük olaylar, edebiyat ve sanat dünyası, toplumsal yaşam
  ve değerler gibi konular ele alınabilir.
• Kişisel düşünceler genellikle
  giriş, gelişme ve sonuç planında sunulur.

Türk Edebiyatında Sohbet Türü

• Türk edebiyatında sohbet
  yazıları, Tanzimat Dönemi’nde gazetecilikle birlikte ortaya çıkmıştır.
• Yazarlar, toplumsal fayda
  ilkesini gözeterek sade bir dil kullanmışlardır.
• Tanzimat Dönemi’nde Ahmet Mithat
  Efendi sohbet yazıları yazmıştır.
•  Servetifünun Dönemi’nde ise Tevfik Fikret,
  Halit Ziya Uşaklıgil, Hüseyin Cahit Yalçın gibi yazarlar sohbet türünde eserler
  vermişlerdir.

Cumhuriyet Öncesinde Sohbet

Tanzimat Dönemi’nde Sohbet

• Sohbet, Tanzimat Dönemi’nde Türk
  edebiyatına gazetecilikle adım atmıştır.
• Yazarlar, diğer türlerde olduğu
  gibi sohbette de toplumsal fayda ilkesine önem vermiştir.
• Ahmet Mithat Efendi gibi dönemin
  önde gelen yazarları, sade bir dil kullanarak eserler vermişlerdir.

Servetifünun Dönemi’nde Sohbet

• Bağımsız bir çizgide eserler
  veren Ahmet Rasim, sohbet türünün ilk yetkin örneklerini sunmuştur.
• Örneğin, “Zenginlerin İftar
  Sofralarında” adlı eserinde, geleneklere saygı ve yardımlaşma kavramlarını
  Türk ve İslam tarihinden örneklerle anlatmıştır.

Cumhuriyet Dönemi’nde Sohbet

• Cumhuriyet Dönemi’nde, diğer
  düzyazı türlerinde olduğu gibi sohbet de yalın bir dil ve anlatım tarzıyla
  Anadolu insanına seslenmeyi hedeflemiştir.
• İnsana ve yaşama dair her türlü
  kavram ve olgu bu dönemin sohbetlerinde ele alınmıştır.

Cumhuriyet Dönemi Sohbet Yazarları

• Nurullah Ataç – Söyleşiler
• Şevket Rado – Eşref Saat
• Suut Kemal Yetkin – Edebiyat
  Konuşmaları
• Ahmet Kabaklı – Sohbetler

Sohbet Yazı Türü Slayt – PDF Ders Notu İndir

Takip ya da teşekkür için 

Ya da aşağıdaki yorum kutusuna yorumlarınızı bekleriz… 👇👇👇

 a. Fiil Cümlesi
b. İsim Cümlesi
2. Dizilişine Göre Cümleler
a. Kurallı Cümle
b. Devrik Cümle
c. Eksiltili Cümle
3. Anlamına Göre Cümleler
a.Olumlu Cümle
b.Olumsuz Cümle
c.Soru Cümle
4. Yapısına Göre Cümleler
a. Basit Cümle
b. Birleşik Cümle
    b1. Girişik Birleşik Cümle
    b2. Şartlı Birleşik Cümle
    b3. Ki’li Birleşik Cümle
    b4. İç İçe Birleşik Cümle
c. Sıralı Cümle
d. Bağlı Cümle

 

1.
Yüklemine Göre Cümleler

a. Fiil Cümlesi:  

Yüklemi fiil olan cümlelerdir.

• Sonunda sıra sana da geldi.  (Fiil cümlesi)
• Puanı görünce babamın gözleri doldu. (Fiil
  cümlesi) 

b) İsim Cümlesi: 

Yüklemi isim ya da isim soylu bir kelime olan cümlelerdir.

• Aslında sen iyi bir insansın.  (isim cümlesi)
• Buraları satın alan kişi, oymuş. ( Yüklem zamirdir. Zamir isim
  soylu bir kelime olduğu için isim cümlesi)
• Bu sınıfın erkekleri aslan gibiydi. (Yüklem bir edat
  öbeğidir. Edat isim soylu bir kelime olduğu için isim cümlesi)
• Benim görevim, seni buraya getirmekti. (Yüklem bir
  isim-fiildir yani fiilimsidir. Bu yüzden isim cümlesi)

 

2. Dizilişine Göre Cümleler

a. Kurallı Cümle: 

Yüklemi sonda olan cümledir.

• Beni sabah uyandıran, bu saattir. (Yüklem sondadır.
  Kurallı cümle)
• Erken vakitte uyanmak ve spor
  yapmak bana iyi geldi.  (yüklem sondadır. Kurallı cümle)

b. Devrik Cümle: 

Yüklemi sonda olmayan cümledir.

• Getiriyorum bütün güzel günlerimi gözümün önüne.  (Yüklem baştadır. Devrik cümle)
• Hepimizi nasıl da eskitti bu köhne gemi. ( Yüklem
  ortadadır. Devrik cümle)

c. Eksiltili Cümle:  

Yüklemi olmayan cümledir.

• Ah şu sınav bir… (Eksiltili
  Cümle)
• Ailesini bu güzel günde mecburen
  orada… (Eksiltili Cümle)
• Yaşamak bu zamanda zor bir
  umut.  (Eksiltili bir cümle değildir.
  Cümlenin yüklemi var ancak ismi yüklem yapan ek-fiil eki –dir düştüğü için
  eksiltili cümle sanılabilir. Ancak cümlenin yüklemi vardır.

3. Anlamına Göre Cümleler

Olumsuzluk ekleri: -me, -ma, -mez, -maz, -sız, -siz

Olumsuzluk kelimeleri: değil, yok.

a. Olumlu Cümle: 

Herhangi bir olumsuzluk eki ya da kelimesi içermeyen cümledir.

• Söz verdiği her şeyi tek tek
  tamamladı. (olumlu cümle)
• Adam genç yaşında kanser oldu. (olumlu
  cümle)
• Bütün bu malları kaybetmesinin
  tek sebebi kumardı. (olumlu cümle)

(ikinci ve üçüncü örneklerdeki ifadeler içerik olarak olumsuz olsa da
cümlenin olumsuz olması için gereken olumsuzluk eki veya kelimesi olmadığı için
olumlu cümle sayılır.)

b. Olumsuz Cümle: 

Olumsuzluk eki ya da olumsuzluk kelimesi içeren cümlelerdir.

• Elinden geleni yapmasına rağmen
  olmadı. (Olumsuz Cümle)
• Sen kötü bir insan değilsin. (Olumsuz
  Cümle)
• O tam bir vicdansızdı. (Olumsuz
  Cümle)

Biçimce olumlu, anlamca olumsuz cümle: 

Herhangi bir olumsuzluk eki veya kelimesi içermediği halde cümledeki durumun gerçekleşmediğini, gerçekleşmeyeceğini ifade eden cümlelerdir.

• Çocuk ne söz dinledi ne iki laf
  etti.
• Bu saatten sonra patronu kim dinler!

Biçimce olumsuz, anlamca olumlu cümle:  

İki olumsuzluk ek ya da kelimesinin kullanıldığı ancak sonuç olarak cümledeki ifadenin gerçekleştiğini veya gerçekleşeceğini anlatan cümlelerdir.

• Eğitim sisteminin problemlerini
  bilmiyor değil.
• Biz de çalışmıyor sayılmayız.

c. Soru Cümlesi: 

Soru anlamı içeren cümlelerdir.

• Kitabın sonunu merak ediyor
  musun?
• Bu şehir hakkında neler biliyorsun?

Gerçek Soru Cümlesi: 

Yöneltildiği kişiden cevap bekleyen cümlelerdir. Yukarıdaki iki örnek de cevap beklediği için gerçek soru cümleleridir.

• Okumayı neden bu kadar çok
  seviyorsun?

Sözde Soru Cümlesi: 

Yöneltildiği kişiden cevap beklemeyen soru cümleleridir. Bu cümlelerin içinde soru anlamı olduğu için sonlarına soru işareti konur.

• Annenin sözünü nasıl dinlemezsin?
• Bunca yorgunluktan sonra kim
  spora gidecek?

 

4. Yapısına
Göre Cümleler:

1. Basit Cümle: 

Tek
yüklemli ve tek yargı barındıran cümlelerdir. Yargı cümlede genellikle fiilde,
fiilimside ve -isim cümlelerinde- oluş bildiren yüklemde bulunur.

• Bu bina bir zamanlar bizim aileye
  aitti.
• Yarın çarşıya ben de sizinle
  geleceğim.

2. Birleşik Cümle: 

İçinde
yan cümle barındıran iki yargılı cümlelerdir. Farklı şekillerde yapılırlar:

a. Girişik Birleşik Cümle:  

İçinde
fiilimsi geçen iki yüklemli cümlelerdir. Cümlede kaç fiilimsi varsa o kadar yan
cümle var demektir.

• Sorunu anlamak birçok konunun merkez noktasıdır. 
• Onunla konuşup sana haber vereceklermiş.

Dikkat: Cümlede bulunan fiilimsi yüklemin içinde olursa o cümle
girişik birleşik cümle olmaz.

• Tek isteğim senin iyi bir
  insan olmandır. (Altı çizili
  ifade yüklemdir. “Olman” kelimesi ise fiilimsidir.)

b. Şart Birleşik Cümle: 

Yan cümlesinde şart kipi eki -se, -sa
bulunduran cümlelerdir.

• Otobüs vaktinde gelirse hepimiz işe vaktinde
  gidebiliriz. (Altı çizili bölüm yan cümledir.)
• Sizinle çalışabiliriz siz de
  şartlarımızı kabul ederseniz. (Altı çizili bölüm yan cümledir.)

c. Ki’li Birleşik Cümle: 

Ki bağlacı kullanılarak yapılan birleşik
cümlelerdir. Bu cümlelerde yan cümle ki bağlacından sonra gelen bölümdür.

• Duydum ki unutmuşsun gözlerimin rengini. (Altı çizili bölüm yan
  cümledir.)
• Bir de baktım ki yıllar birbiri ardına geçip
  gitmiş. (Altı çizili bölüm yan cümledir.)

NOT: Bazı kaynaklar ki
bağlacından dolayı bu cümle türünü aşağıda göreceğimiz Bağlı Cümle olarak kabul
etmektedir.

d. İç İçe Birleşik Cümle: 

Tırnak içinde alıntılanarak iç içe
verilen iki cümledir. Cümle Anlamı konusunda anlatılan Doğrudan Anlatım
cümleleri bu cümlelere örnektir.

• Büyük yazar “Eserlerimin hemen
  tamamı ilham değil çalışma ürünüdür.” dedi. (Altı çizili bölüm yan
  cümledir.)

Alıntı cümle tırnak içinde
verilmeyebilir. Bu durumda iç cümleden sonra sadece virgül işareti konur.

• Teselli olmak insanî bir
  ihtiyaçtır, sözüne her zaman inandım.

3. Sıralı Cümle: 

Noktalama işaretleriyle bağlanmış iki yüklemli
cümlelerdir.

• Çocuk raftan kitabı aldı, büyük
  bir merakla okumaya başladı.
• İstanbul, muhteşem tarihiyle onu
  büyülemişti; Ankara’da da Anıtkabir’de çok zaman geçirdi.

Sıralı cümlenin noktalama
işaretiyle bağlanan iki cümlesinin ortak ögesi varsa böyle sıralı cümlelere Bağımlı Sıralı Cümle, iki cümle
arasında ortak öge yoksa Bağımsız Sıralı
Cümle diyoruz.

Aşağıdaki cümlede özne (Bahar) ortak olduğu için Bağımlı sıralı
cümledir:

• Bahar bütün güzelliğiyle şehri
  kuşatmıştı, yeşilin her tonuyla ona renk katıyordu.

Aşağıdaki cümlede herhangi bir ortak öge olmadığı için cümle Bağımsız
Sıralı Cümledir.

• Şiir okura yeni duygular
  fısıldar, roman ise onu olaydan olaya taşır.

 

4. Bağlı Cümle: 

Bağlaçlarla bağlanan iki yüklemli cümlelerdir.
Sıralı Cümleden tek farkı noktalama işaretleri yerine bağlaç kullanılmasıdır.

• Baharın gelişine hepimiz
  seviniyorduk ama sınavın yaklaşması
  bizi strese sokuyordu.
• Kahramanımız güne başlamanın
  heyecanıyla yataktan kalktı ve gece
  yarım bıraktığı işleri yapmaya koyuldu.

Bağlı cümlenin bağlaçla bağlanan
iki cümlesinin ortak ögesi varsa böyle sıralı cümlelere Bağımlı Bağlı Cümle, iki cümle arasında ortak öge yoksa Bağımsız Bağlı Cümle diyoruz.

Aşağıdaki cümlede dolaylı tümleç (ona) ortak olduğu için Bağımlı Bağlı
cümledir:

• Ona yeni bir ziyaret planladı ve gördüklerini tek tek anlattı.

Aşağıdaki cümlede herhangi bir ortak öge olmadığı için cümle Bağımsız
Sıralı Cümledir.

• Türkçe okuma pratiğine bağlı bir
  derstir ancak Matematik işlem yeteneğinizi ölçer.

CÜMLE TÜRLERİ ÇIKMIŞ SORULAR

(I) Çiğdemlerden sonra gök
rengindeki elbisesiyle yeni açmış sümbül görünür. (II) Gözleri yaşlı, saçları
dağınık ve hâli perişandır. (III) Güzel kokusundan sarhoşa dönen şair, ona bu
gönül okşayıcı kokuyu nereden, hangi aktardan aldığını sorar. (IV) Sümbülün
verdiği cevap çiğdemin cevabına karşılık gelmektedir. (V) Önceleri ezel bağında
henüz açılmadık bir gonca olan ve güzel kokusunu sevgilinin rüzgârından alan
sümbül, bu bahar ülkesinden hicran sahiline atılmıştır.

1. Bu parçadaki numaralanmış cümlelerden hangisi, yüklemin türü bakımından
ötekilerden farklıdır? (2016 YGS)

A)I.   B) II.   
C)III.    D)IV.    E)V.

(I) Tasarladığım hikâye, zihnimde
cümleler ve algılar hâlinde dönüp dolaşarak gelişirken her şeyi bir kenara
bırakıp masanın başına oturmam için beni zorluyor. (II) Hikâye, bilgisayarda
bir cümle hâlinde başlanmış duruyor ve ben, zihnimin bir yanında o hikâyeyi
geliştiriyorum. (III) Masamın çekmeceleri, çantamın gözleri hatta ceplerim veya
masada karşımda duran pano, küçük kâğıtlara yazılmış notlarla doluyor bu arada.
(IV) Defalarca oturuyorum bilgisayarın başına hikâye için, yazdıklarımı
defalarca yeniden ele alıyorum. (V) Hikâye bazen tamamlanmak üzereyken çöpe
atılıyor bazen de başlangıçta tasarlanandan çok farklı bir içerik ve biçim
kazanıyor.

2. Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili olarak aşağıda
verilenlerden hangisi  yanlıştır? (2014
LYS)

A) I. cümle, girişik birleşik bir
cümledir.
B) II. cümle, özneleri ortak
birleşik bir cümledir.
C) III. cümle, devrik bir fiil
cümlesidir.
D) IV. cümle, sıralı bir
cümledir.
E) V. cümle, yüklemi şimdiki
zamanda çekimlenmiş kurallı bir cümledir.

 

(I) Almanya’nın Berlin kentinde
bir kooperatif “Devrilen Ağaçlardan Halk Kitaplığı Yapma Kampanyası” başlattı.
(II) Bu kampanyaya katılmak isteyenler, fırtınadan veya yağmurdan devrilen
ağaçların gövdelerini raf şeklinde oyup bunları kaldırımlara yerleştiriyorlar.
(III) Raflara, takas edilecek kitapları koyuyorlar. (IV) Berlin halkı da
içlerinden okumak istediklerini alıp yerine kendi kitaplarından birini
bırakıyor. (V) Bu, “Eğitim İçin Sürdürülebilir Gelişme Projesi”nin bir parçası
olarak devlet tarafından desteklenen bir kampanyadır.

3. Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili olarak aşağıda
verilenlerden hangisi yanlıştır? (2013 YGS)

A) I. cümle, içinde belirtisiz
nesne olan bir fiil cümlesidir.

B)II. cümle, özne ve yüklemden
oluşan kurallı bir cümledir.
C)III. cümle, nesnesi sıfat
tamlaması olan birleşik bir cümledir.
D)IV. cümle, içinde isim
tamlaması bulunan olumlu bir cümledir.
E)V. cümle, yüklemi ek eylemle
çekimlenmiş bir cümledir.  

CEVAPLAR: 1B, 2B, 3B

Cümle Türleri Slayt ve PDF Ders Notunu İndir

Ünlü Düşmesi

Ünlü Düşmesi ses olayı farklı  yollarla
yapılır:

(Ünlü Düşmesi PDF ders notunu ders anlatımının sonundaki renkli bağlantıdan indirebilirsiniz.)

1. İkinci hecesinde
ı,i,u,ü bulunan iki heceli bazı sözcüklerden sonra ünlü ile başlayan bir ek
getirildiği zaman kelimenin ikinci hecesindeki ı,i,u,ü düşer.

akıl-ım…… aklım               fikir-i……
fikrim                 

omuz-um…… omzum        burun-u….. burnu

resim-e….. resme            şekil-imiz….şeklimiz         

ağız-ım….. ağzım              devir-imizde….. devrimizde

2. İkinci hecesinde
ı,i,u,ü bulunan iki heceli bazı sözcükler olmak, etmek kelimeleriyle birleşik
fiil oluşturduğu zaman kelimenin ikinci hecesindeki ı,i,u,ü düşer.

devir etmek……. devretmek                       kayıt
etmek…… kaydetmek          kahır olmak….
kahrolmak

kayıp olmak….. kaybolmak                         sabır
etmek….. sabretmek           zehir etmek……
zehretmek

3. Bazı isimlerden
kelime türetilirken ünlü düşmesi gerçekleşir.

kıvır-ım….. kıvrım             çevir-e….
çevre                beniz-e-mek….
benzemek            ayır-ıntı…. ayrıntı

uyu-ku…. uyku                  sarı-ar….
sararmak          içeri-le…. içerlemek         yumurta-la…. yumurtlamak

koku-la…. koklamak        sızı-la….
sızlamak             yalın-ız… yalnız                 yanıl-ış…. yanlış

kavuş-ak…. kavşak           sıyır-ıl….
sıyrılmak            oyun-a…. oynamak         öğren-ici… öğrenci

4. Bazı birleşik kelimeler
birleşirken de ünlü düşmesi meydana gelmiştir.

ne+asıl… nasıl                   ne+için….
niçin                 kayın+ana…. kaynana                    kahve+altı…. kahvaltı

Cuma+ertesi…. cumartesi            Pazar+ertesi….
pazartesi              bu+arada…. burada        

şu+arada…. şurada                        o+arada….
orada             sütlü+aş…. sütlaç

 

Ek-fiilde ve ile
kelimesinin birleşmesinde de ünlü düşmesi vardır.

gelmiş-idi… gelmişti        öğrenci-idi…
öğrenciydi                biliyor-imiş…
biliyormuş              

zengin-imiş… zenginmiş                okuyacak-ise… okuyacaksa

benim-ile… benimle                       ailesi-ile…
ailesiyle

Not: İkilemelerde
ünlü düşmesi uygulanmaz.

omuz omuza      devirden
devire                ağız
ağıza            burun buruna,                 koyun koyuna, nesilden nesile,               oğuldan oğula,                 şehirden şehire

Not: Özel isimlerde
de ünlü düşmesi uygulanmaz.

Örnek: Ömür’ün kardeşi Gönül’ün bir oğlu olmuş.

Yanlış yazılarak ünlü
düşmesi uygulanan bazı kelimelerde ünlü düşmesi uygulanmaz.

avuç-unu… avucunu        hatır-ı….
hatırı                  duyuruldu            buyurun

 

Hece ölçüsüyle yazılan
şiirlerde şair bazen hece sayısını ayarlamak için ünlü düşmesi yapar.

Güzelliğin on par’etmez. (para etmez)                   Karac’oğlan der
ki yol büke büke (Karacaoğlan)

 

Ünlü Düşmesi
Test Soruları

(I) Çevresi büyük
bir piknik alanı olarak düzenlenip halka açılan Mogan Gölü’nün kuşların kuluçka
ve yavrulamasına (II) ayrılan doğal park (III) kısmında (IV) kıvrımlı ahşap
yayla (V) yolları ve kuş gözlemevleri yapılmış.
1. Bu cümledeki altı çizili sözcüklerin hangisinde ünlü düşmesi yoktur? (2016) 

A)I.     B)II.     C)III.   
D)IV.    E)V 

 

Ben, sisi zihnin bazı hâllerine
(I) benzetirim. Sis içindeyken sanki başka bir dünyada, başka bir
nizam içinde (II) oynayan muhayyilem, beni daima şaşırtır.
Kimi zaman temel karakterler üzerinde kalıp (III) ayrıntılardan uzaklaşmanın
mutluluğunu yaşarım. Kimi zaman da zihnim ayrıntılara dalıp (IV) çevreyi kolaçan
etmeye başlar. Birkaç gündür İstanbul’un üstünü bütünüyle örten sis de zihnim
gibi oyunlar oynuyor ve görülen, (V) işitilen her şeyi farklı
bir şekle sokuyor.
2.Bu parçadaki altı çizili sözcüklerin hangisinde ünlü düşmesi yoktur? (2018) 

A)I.     B)II.     C)III.   
D)IV.    E)V 

 

CEVAPLAR: 1-E, 2-E

 

Ünlü Düşmesi PDF Ders Notu İndir

indir:  🔗Ünlü Düşmesi PDF Ders Notu

 

Follow @edebiyatHocamco

Yapısına göre sözcükler üç grupta incelenir:

1. BASİT SÖZCÜKLER: Yapım eki almamış sözcüklerdir. 
2. TÜREMİŞ SÖZCÜKLER: Yapım eki alan sözcüklerdir.
3. BİRLEŞİK SÖZCÜKLER: İki sözcüğün bir araya gelmesiyle oluşturulan sözcüklerdir.

BASİT SÖZCÜK

Yapım eki almamış sözcüktür. Çekim eki alması sözcüğün basit veya türemiş olmasını etkilemez.

ÖRNEK: 

• “Evimiz merkeze yakındı.” cümlesindeki bütün sözcükler basittir. Hiçbiri yapım eki almamıştır.
• “İşçiler karışık şekilde ilerliyordu.” cümlesinde ise sadece bir sözcük basittir. “Şekilde” sözcüğü basittir. 

TÜREMİŞ SÖZCÜK

Yapım eki almış sözcüktür. Yapım eki alan sözcüğe gövde denir. Gövdeye bir yapım eki daha eklenirse sözcük gövdeden türetilmiş olur.

ÖRNEK: 

• Postacıyı kapıda gören çocuklar başına toplandı. Posta-cı, kap(a)-ı, gör-en, top-la-n sözcükleri türemiştir. Toplan sözcüğü gövdeden türemiştir.
• Eski alışkanlıklarından bir türlü vazgeçmiyordu.
• Al-ış-kan-lık, tür-lü sözcükleri türemiştir.

BİRLEŞİK SÖZCÜK 

İki sözcüğün bir araya gelerek yeni bir sözcük oluşturmasıyla elde edilir.

ÖRNEK: 

kızıl+ay… Kızılay      Antep+Fıstık….antepfıstığı

• “Gökyüzü bugün bir başka güzel.” cümlesindeki birleşik sözcükler “Gök+yüzü, bu+gün” sözcükleridir.
• “Çarşıdan biraz zencefil, karabiber ve zeytinyağı alabilir misin?” cümlesindeki birleşik sözcükler “Bir+az, kara+biber+zeytin+yağı, al+bil” sözcükleridir.

BİRLEŞİK SÖZCÜK NASIL YAPILIR?

Birleşik sözcükler farklı yollarla yapılır:

• İsim tamlaması oluşturarak: Buzdolabı, aslanağzı, Kocaeli
• Sıfat Tamlaması oluşturarak: İlkokul, Akdeniz, Yeşilırmak
• Bir isim + Bir Fiille: ateşkes, bilgisayar, uçaksavar
• İki fiille: Çekyat, uyurgezer, örtbas, 
• Bir isim + Bir Fiilimsi: ağaçkakan, günebakan, dalgakıran
• Yansımalarla: Çıtçıt, fırfır, civciv, cızbız, fiskos

Birleşik sözcüklerin oluşumunda bazen ses olayları yaşanır:

• Kahv(e)altı, Cuma(e)rtesi, N(e)için, n(e)asıl, bu(a)rada, b(u)öyle, ş(u)öyle
• Red(d)etmek, zan(n)etmek
• Şük(ü)retmek, ak(ı)letmek

ANLAMINA GÖRE BİRLEŞİK SÖZCÜKLER

Birleşik sözcükler oluşumunda sözcüğü oluşturan sözcükler anlam değişmeleri yaşayabilirler. Birleşmeden önceki anlamıyla birleşik sözcük oluştuktan sonraki anlamı farklılaşabilir: 

• Her iki sözcüğün de anlamı değişebilir: Suçiçeği, aslanağzı, bülbülyuvası
• Sözcüklerden birinin anlamı değişebilir: Kafatası, yerelması, rüzgargülü, suböreği
• Sözcüklerden ikisi de anlamını koruyabilir: Ayakkabı, uyurgezer, bilirkişi, buzdolabı

BİRLEŞİK FİİLLER

• Yardımcı Fiille yapılanlar: Yardım etmek, hasta olmak, devretmek, hissetmek
• Kurallı birleşik fiiller: Yapabilmek, gelememek, düşeyazmak, bekleyedurmak, süregelmek, bakakalmak, çözüvermek, 
• Anlamca kaynaşmış birleşik fiiller (Deyimler): Ayağına gelmek, gözünden düşmek, havalara girmek, vazgeçmek, öngörmek

Sözcük Yapısı alt başlıklarından biri olan YAPISINA GÖRE SÖZCÜKLER konusundasınız. Diğer Sözcük Yapısı konularına aşağıdaki bağlantılardan ulaşabilirsiniz. Ayrıca bütün Sözcük Yapısı konusuyla ilgili SLAYT ve PDF ders notuna SÖZCÜK YAPISI başlığından ulaşabilirsiniz.

 

Follow @edebiyatHocamco

Yeni sözcük türeten eklerdir. Eklendiği sözcüğün anlamını, bazı durumlarda türünü değiştiren eklerdir.

YAPIM EKİ ÇEŞİTLERİ

Yapım ekleri dörde ayrılır:

1. İsimden İsim Yapım Ekleri (İİYE)
2. İsimden Fiil Yapım Ekleri (İFYE)
3. Fiilden İsim Yapım Ekleri (FİYE)
4. Fiilden Fiil Yapım Ekleri (FFYE)

Farklı birçok yapım eki vardır. Hepsini ezberlemeye çalışmak yerine yapım eklerinin işlevini bilmek ve buna göre ekin hangi çeşit yapım olduğunu bulmak daha doğrudur. Köke ve ek aldıktan sonraki haline bakarak ekin çeşidini belirleriz.

1. İsimden İsim Yapım Ekleri (İİYE)

• -lık: insan-lık, genç-lik
• -lı: hak-lı, İzmir-li
• -cil: ev-cil, ben-cil
• -sal: kum-sal, fizik-sel
• -er: beş-er, üç-er

2. İsimden Fiil Yapım Ekleri (İFYE)

• -a: kan-a-, tür-e
• -la: top-la, baş-la
• -l: doğru-l, kısa-l
• -msa: az-ımsa, küçü(k)-mse
• -k: geç-ik, bir-ik

3. Fiilden İsim Yapım Ekleri (FİYE)

• -gi: sev-gi, sil-gi
• -gin: ger-gin, tut-kun
• -m: çöz-üm, seç-im
• -ici: gez-ici, gör-ücü
• -inti: çık-ıntı, sız-ıntı

4. Fiilden Fiil Yapım Ekleri (FFYE)

• -n: kaşı-n, al-ın
• -l: çiz-il, dev(i)r-il
• -dır: yak-tır, boz-dur
• -ş: döv-üş, tanı-ş
• -r: bat-ır, kaç-ır 

ÖRNEKLER: 

Cümledeki yapım eklerini bulalım:

(Cevaplar yazının sonunda verilmiştir.)

• Okuyucu onun anlatımındaki sadelik sebebiyle seviyor.
•  Gecekondular şehrin birçok bölgesinde sıkıntı oluşturuyor.
• Önemli yazarların katıldığı toplantıyı heyecan içinde izlediler.
• Dostları onu uzun çalışmalar sonucunda akladı.
• Ruhsal bozuklukları tedavi yoluna gitmeliyiz.

       

ÇIKMIŞ SORU-1 (2018 TYT)

Sosyalleşme (I) süreci; gittikçe yoğunlaşan kontrol, yön verme ve biçimlendirme etkisiyle doğal bir (II) varlık olan insanı; uygar, kanunlara (III) saygılı, diğer insanların hak ve sorumluluklarını hesaba katan, (IV) kendinden emin, sakin, mutlu, mesleki (V) yeterliğe sahip bireyler hâline getirir.

Bu parçada altı çizili sözcüklerden hangisi yapım eki almamıştır? 

A) I       B) II      C) III       D)IV       E)V

ÇIKMIŞ SORU-2 (2017 YGS)

Edebiyat-estetik  bağlantısı (I) üzerinde duran Tanpınar, gençlik  yıllarından (II) hayatının  sonuna (III) kadar denilebilir ki yalnız güzel eserleri önemsemiş(IV), onlardan(V) daha üstün bir değerin varlığını tanımamıştır.

Bu parçadaki numaralanmış sözcüklerden hangileri hem yapım hem de çekim eki almıştır? 

A) I ve II     B) I ve IV     C) II ve IV    D) III ve V      E) IV ve V

ÖRNEKLERİN CEVAPLARI 

• Oku-y-ucu anla-t–ım, sade-lik
• Böl-ge, sık-ıntı, ol-uş–tur
• Ön-em–li yaz-ar-lar-ın kat-ıl–dığ-ı  top-lan–tı-y-ı iz-le-di-ler
• uz-un çalış-ma-lar son-uc-u-n-da ak-la-dı.
• Ruh-sal boz-uk–luk-lar-ı 

TESTLERİN CEVAPLARI:

Soru-1-D

Soru-2-B

Sözcük Yapısı alt başlıklarından biri olan YAPIM EKİ ve ÇEŞİTLERİ konusundasınız. Diğer Sözcük Yapısı konularına aşağıdaki bağlantılardan ulaşabilirsiniz. Ayrıca bütün Sözcük Yapısı konusuyla ilgili SLAYT ve PDF ders notuna SÖZCÜK YAPISI başlığından ulaşabilirsiniz.

Follow @edebiyatHocamco

Eklendiği sözcüğün cümlede kullanılmasını sağlayan eklerdir. Sözcüğün anlamını değiştirmezler.

Çekim ekleri ikiye ayrılır:

• İsim Çekim Ekleri
• Fiil Çekim Ekleri

A.İSİM ÇEKİM EKLERİ

1. Çoğul Eki: 

-ler, -lar ekidir. Bu ekin isim çekim eki olması için isme eklenmesi gerekir.

ÖRN:

Yıllardır ağlayan bu gözler  
Hasretle yolunu gözler

Şiirin ikinci mısraındaki gözler sözcüğü çoğul eki almamıştır. Sözcüğün eklerine ayrımı göz-le-r şeklindedir. Bu şekildeki sorulara dikkat etmeliyiz.

2. Ad Durum Ekleri (İsmin Hal Ekleri): 

• Yalın hali: Aşağıdaki eklerden hiçbirini almayan sözcüktür.
• Yönelme Hal Eki: -e, -a   Saat-e, kitab-a, uçağ-a
• Belirtme Hal Eki:  -i, -ı, -u, -ü   Saat-i, kitab-ı, uçağ-ı
• Bulunma Hal Eki: -de, -da -te, -ta   Saat-te, kedi-de
• Ayrılma Hal Eki: -den, -dan, -ten, -tan   Kitap-tan, kedi-den

ÖRN: “Köşede beni bekleyen arkadaşımdan bize gelmesini istedim.” cümlesindeki ad durum eklerini bulun.

CEVAP: Köşe-de, ben-i, arkadaşım-dan, biz-e, gelmesin-i

3. İyelik Ekleri: 

Eklendiği sözcüğün kime aitlik olduğu anlamını katan eklerdir. İye, sahip demektir.

İyelik ekleri nelerdir?

• Ben…… defter-im     anne-m
• Sen…….defter-in      anne-n
• O……….defter-i anne-si
• Biz……..defter-imiz anne-miz
• Siz……..defter-iniz anne-niz
• Onlar…..defter-leri anne-leri

ÖRN: “Ödevimiz defterimde yazılıydı.” cümlesindeki iyelik eklerini gösterin?

Ödev-imiz, defter-im-de

“Uçağı kaçırınca toplantısı iptal oldu.” cümlesindeki iyelik eklerini gösterin?

Toplantı-s-ı  (Uçak-ı belirtme durum ekidir.)

“Üslubu onu tanımayanlara yeniydi.” cümlesindeki iyelik eklerini gösterin?

Üslup-u (o-n-u belirtme d.e.)

NOT: 3.Tekil şahıs iyelik eki ile belirtme durum eki karıştırılmaktadır. Karıştırmamak için sözcüğün önüne onu sözcüğü getirilmelidir. Anlam bozulmuyorsa iyelik ekidir. 

4. Tamlama Ekleri: 

İsim tamlaması oluşturan sözcüklerin aldığı eklerdir. Tamlayanın aldığı eke tamlayan eki ya da ilgi eki, tamlananın aldığı eke tamlanan eki ya da iyelik eki denir.

ÖRN:

Ev-in(Tamlayan eki-İlgi Eki) kapı-sı (Tamlanan eki-iyelik eki)

Akşam şehrin sokaklarında yağmurun kokusu hakimdi.

Şehr-in (Tlanan e.) sokak-ları-nda (tlayan e.) 

Yağmur-un (Tlanan e.) koku-su (tlayan e.)

5. Soru Eki: 

İsme eklenerek soru anlamı katan ektir. –mı, -mi, -mu, -mü ekidir. Soru eki isme eklenirse isim çekim eki, fiile eklenirse fiil çekim eki olur.

ÖRN: Buradan insan mı çıkar tabut mu?

6. Vasıta Eki: 

ile sözcüğünün ek olarak sözcüğe gelmesiyle olur. Cümleye kattığı anlamlar sorulabilir.

ÖRN: 

Ankara’ya uçakla gitti. (araç anlamı)

Ankara’ya dayısıyla gitti. (birlikte anlamı)

Öğretmenle konuştum. (karşılıklı anlamı)

Yolda telaşla yürüdüm. (durum anlamı)

7. Ek-Fiil Eki: 

İsmi yüklem yapmak için kullanılan ektir. Fiil çekim eklerinde anlatılacak olan şahıs eklerinin isme eklenen şekilleridir.

• (ben)  insan-ım
• (sen)  insan-sın
• (o)      insan-(dır)
• (biz) ⇒ insan-ız
• (siz) ⇒ insan-sınız
• (onlar) ⇒ insan-(dır)lar

ÖRN: Bütün çocuklar çiçektirler ama okulumuzun çocukları bozkırda açan güldürler.

 çocuk-lar (çoğul eki), çiçek-tirler (ek-fiil eki), çocuk-lar-ı (iyelik eki), gül-dürler (ek-fiil eki) 

B. Fiil Çekim Ekleri

1. Kip Ekleri:

Haber (Zaman) Kipleri:

• Bilinen (Görülen) Geçmiş Zaman: -dı, -di, -du, -dü, -tı, -ti,  -tu, -tü
• Duyulan (Öğrenilen) Geçmiş Zaman: -mış, -miş, -muş, -müş
• Şimdiki Zaman: -yor
• Gelecek Zaman: -ecek, -acak
• Geniş Zaman: -r, -er, -ar

Dilek Kipleri:

• Gereklilik Kipi: -meli, -malı
• Şart Kipi: -se, -sa
• İstek Kipi: -e, -a
• Emir Kipi: eki yoktur.

Gel-di, gel-miş, geli-yor,        gel-ecek, gel-ir

Gel-meli, gel-se, gel-e,

2. Şahıs Ekleri: 

Fiilin kimin tarafından gerçekleştirildiği anlamı taşıyan eklerdir.

• Ben okudu-m
• Sen okudu-n
• O okudu (ek yoktur. Anlamdan çıkarılır.)
• Biz okudu-k
• Siz okudu-nuz
• Onlar okudu-lar

3. Ek-fiil Ekleri:

Kip eki almış bir fiile ikinci kip eki olarak eklenip basit zamanlı bu fiilleri birleşik zamanlı fiil yapan eklerdir.

• Hikaye birleşik zaman: -di
• Rivayet birleşik zaman: -miş
• Şart birleşik zaman: -se

Gördüy-dü
Görmüş-tü
Görüyor-du
Görecek-ti
Görür-dü
Görmeliy-di
Görsey-di
Görey-di

Sözcük Yapısı alt başlıklarından biri olan ÇEKİM EKİ ve ÇEŞİTLERİ konusundasınız. Diğer Sözcük Yapısı konularına aşağıdaki bağlantılardan ulaşabilirsiniz. Ayrıca bütün Sözcük Yapısı konusuyla ilgili SLAYT ve PDF ders notuna SÖZCÜK YAPISI başlığından ulaşabilirsiniz.

Follow @edebiyatHocamco

Bir sözcüğün anlamlı en küçük
parçasıdır. Bir sözcüğü bulmak için aldığı bütün ekleri atmak gerekir.

ÖRNEK: akıllıca sözcüğünün kökünü bulalım:

akıllı-ca
akıl-lı
akıl köktür.
Ak-ıl şeklinde bölemem. Çünkü arada anlam bağı yoktur. Ak başka bir sözcüktür.

KÖK ÇEŞİTLERİ

1. İSİM KÖKÜ
2. FİİL KÖKÜ
3. ORTAK KÖK
4. SESTEŞ KÖK
5. YANSIMA KÖK

 

İSİM KÖKÜ FİİL KÖKÜ

Eğer köke –mek, -mak mastar ekini
getirebilirsem fiil kökü, getiremezsem isim köküdür.

ÖRN:

• geliyorum….. kökü gel…… gel-mek olur. FİİL KÖKÜ
• telefonlaştık… kökü telefon…telefon-mak olmaz. İSİM K.
• masadan…kökü masa….masa-mak olmaz. İSİM KÖKÜ
• taşınmak…kökü taşı….taşı-mak olur. FİİL KÖKÜ

ORTAK KÖK NEDİR?

Hem isim hem fiil kökü alarak kullanılan
köklerdir. İsim ve fiil kökü olarak kullanılan kökler arasında anlam bağı
vardır.

tat-   hem isim hem fiil köküdür.
«Yemeğin tadı» dersem isim kökü olur. «Yemekten tattım.» dersem fiil kökü olur.

eski-… hem isim hem fiil köküdür. «Eski elbise» dersem isim kökü olur.
«Elbisem eskidi.» dersem fiil kökü olur.

boya-, barış-, savaş-, ekşi-, damla-,
güreş-, yama-, yasa-…

gibi birçok örnek verilebilir.

SESTEŞ KÖK NEDİR?

Sesteş sözcüklerin köklerdir. İsim
ve fiil kökü olarak kullanılan kökler arasında anlam bağı yoktur.

gül-   hem isim hem fiil köküdür. «Gülün
kokusu» dersem isim kökü olur. «Bize güldü.» dersem fiil kökü olur. Ancak iki
kökün anlamları farklıdır.

at-… hem isim hem fiil köküdür. «Atı eğerledi.» dersem isim kökü olur. «Çöpe
attı.» dersem fiil kökü olur. Ancak iki kökün anlamları farklıdır.

yan-, al-, yaz-, kır-, yol-, taş-, an- gibi birçok örnek verilebilir.

YANSIMA KÖK NEDİR?

Tabiat taklidi sesler olan
yansımaları oluşturan köklerdir.

ÖRN:

• fısıltı…….fıs
• patırtı…….pat
• tıkırtı…….tık
• gürültü….gür
• zırıltı……..zır
• havlama..hav
• tükürmek…tü

ÇIKMIŞ SORU-1:
2018 YGS

Gelecekteki bilişsel sistemlerin
çevreyle (I) etkileşim hâlinde olması bekleniyor. Canlı
organizmaların sinir sistemlerinden (II) esinlenerek geliştirilen
bu mekanizmaların en önemli özelliği, klasik (III) işlemcilerin aksine
hafıza ve işlemci birimlerinin bir arada olmasıdır. İnsan beynine benzer
(IV) biçimde çalışan elektronik cihazlar henüz tasarlanmamış
olsa da yakın zamanda bu konuda önemli gelişmeler (V) yaşanması bekleniyor.

Bu parçada numaralanmış sözcüklerden hangileri isim kökünden türemiştir? 

A) I ve II        B)
I ve III      C) II ve
IV     D)
III ve V      E)IV ve V

 

ÇIKMIŞ SORU-2: 2015 YGS

Altmış bin yıl önce Afrika’dan yola
çıkan insanlar, durmadan ilerleyerek dünyanın dört bir yanına (I) yerleşmişlerdi. Bu
(II) ilerleyişleri ve gittikleri mesafe; iklime, nüfus
(III) baskılarına, tekne ve diğer teknolojik icatlara bağlıydı.
(IV) Yolculuklarını (V) hızlandıran etkenler
arasında elle tutulamayanlar da vardı: hayal gücü, adaptasyon ve bir sonraki
tepenin ardında ne olduğuna dair merak.

Bu parçadaki numaralanmış
sözcüklerden hangisinin kökü ötekilerden farklıdır? 

A) I.    B) II.    C) III.    D) IV.   
E) V.

 

KÖKÜ KARIŞTIRILAN SÖZCÜKLER

• söylemek: söz-(y) İsim kökü
• tarla: tar- fiil kökü
• beklemek: bek isim kökü
• gelin: gel- fiil kökü
• toplantı: top isim kökü
• ağarmak: ak(ğ) isim kökü
• bitki: bit- fiil kökü
• kürek: kürü- fiil kökü
• kavşak: kavuş- fiil kökü
• dergi: der- fiil kökü
• önce: ön isim kökü
• kısa: kıs- fiil kökü
• uzun: uz isim kökü
• birikim: bir isim kökü
• ilkel: ilk isim kökü
• yara: yar- fiil kökü
• benzemek: ben(i)z isim kökü
• yalnız: yal(ı)n isim kökü
• ayrılmak: ay(ı)r- fiil kökü
• sağlamak: sağ isim kökü
• karışmak: kar- fiil kökü
• gelişmek: geliş- fiil kökü
• doğa: doğ- fiil kökü

SORULARIN CEVAPLARI

1. D

2. C

Follow @edebiyatHocamco

Cümlede Anlam konusunun alt başlıklarından biri de Anlatımına Göre Cümlelerdir. Anlatımına Göre Cümleler konu anlatımında öznel-nesnel cümle, doğrudan-dolaylı anlatım, içerik-üslup, tanım cümlesi ve karşılaştırma cümlesi başlıklarını bulabilirsiniz. Konu anlatımı bol örnekler, test soruları ve bir de etkinlikle zenginleştirilmiştir. 

Kolay gelsin.

1.       
Öznel Anlatım

2.       
Nesnel Anlatım

3.       
Doğrudan Anlatım

4.       
Dolaylı Anlatım

5.       
İçerik (Konu-Muhteva)

6.       
Üslup (Biçem)

7.       
Tanım Cümlesi

8.       
Karşılaştırma Cümlesi

 

1.Öznel Anlatım

Doğruluğu
ya da yanlışlığı kişiden kişiye değişen, kişisel duygu ve düşüncelere yer verilen,
farklı yorumlara açık olan ve kanıtlanamayan yargılardır. Öznel anlatımlı
cümleler “bence”, “bana göre” anlamı taşır.

ÖRN:

·       Vizyonda fırtınalar koparan
Ayla filmi, Türk sinemasının şaheserlerinden biri oldu.

·       Yaşar Kemal’in İnce Memed romanında hiçbir sıradanlık bulamazsınız.

·       Yazarın çocukluk anılarını
anlattığı bu kitap, ilgi çekici bir niteliğe sahiptir.

·       Dev çınar ağacının
gölgesindeki kahve bu evlerle birlikte meydanı süslüyor.

2. Nesnel Anlatım

Doğruluğu
ve yanlışlığı kişiden kişiye değişmeyen, kişisel duygu ve düşüncelere yer vermeyen,
kanıtlanabilen yargılardır.

ÖRN:  Gerçek bir olaydan esinlenen ve 2017 yapımı
olan Ayla filmi, Kore Savaşı’nda görev alan bir Türk askerinin yaşadıklarını
anlatır.

·  Yaşar Kemal, İnce Memed
romanında Çukurova’daki toprak sorunlarını işlemiştir.

·  Yahya Kemal “Ok” dışındaki
bütün şiirlerini aruzla yazmıştır.

NOT: Genelde nesnel
ifadelerin olduğu bir cümlede en küçük bir öznel ifade bütün cümleyi öznel
ifadeye çevirir.

• 
Ferhat ile Şirin adlı bu müzikal oyun ilk defa 20 Mayıs 1981’de Ankara
Devlet Opera ve Balesinde bin sanatsever önünde başarıyla sahnelendi.

SORU-1: Aşağıdaki cümlelerin hangisi kanıtlanabilirlik
açısından diğerlerinden farklıdır?

A)
Sanatın kimin için yapılması gerektiği sanatçılar ve sanat eleştirmenleri arasında
tartışma konusudur.

B)
Fildişi kule edebiyatı yapan, halka dayanmayan ve halkın sorunlarıyla
ilgilenmeyen sanat yapıtının bir değeri yoktur.

C)
Sanatın estetik boyutu, sanatın yararlı olmak boyutunu yok ediyorsa orada sanat
eseri de yok olur.

D)
Gelenek bağı taşımayan sanat yapıtının kalıcılığı yakalaması zordur.

E)
Bir yazının ya da şiirin sanat katına çıkmasını sağlayan şey imgeli ve
çağrışımlı bir dile sahip olmasıdır.

3. Doğrudan Anlatım

Başkasına
ait görüş ve düşünceleri hiçbir değişikliğe uğratmadan, söyleyenin ağzından
çıktığı biçimde üçüncü bir kişiye aktarmaktır. Aktarım cümlesi, ya tırnak içine
alınır ya da sözün bittiği yere virgül konur.

ÖRN:
• Takımın kaptanı “Önümüzdeki haftalarda tekrar zirveye çıkacağız.”
dedi.

•
Bozkırın Tezenesi konserinde “Saygısızlık olmasın, ceketimi çıkarabilir
miyim?” dedi.

• 
Sait Faik Abasıyanık bir yazısında her şey bir insanı sevmekle başlar,
diyor.

4. Dolaylı Anlatım

Başkasına
ait bir sözü, aktarıcının kendi söyleyişine göre değiştirerek üçüncü bir kişiye
aktarmasıdır. Yargı, çoğunlukla “-dığını söyledi, belirtti, açıkladı”
gibi ifadelerle tamamlanır.

ÖRN:  Eleştirmen, Ahmet Haşim’in şiirlerinde
imgesel bir anlatım olduğunu söylüyor.

• 
Köşe yazısında, Nobel Ödülü kazanan Orhan Pamuk’u arayıp kutladığını
belirtiyor.

• 
Yetkililer, tren kazasında yirmi kişinin yaralandığını bildirdi.

SORU-2: Aşağıdaki cümlelerden hangisi
dolaylı anlatıma örnek olabilir?

A)
Katılımcılara, “Ne tür kitaplar okuyorsunuz?” diye sorduk.

B)
Öğretmen: “Yarın, herkes erken gelsin.” dedi.

C)
Ahmet Haşim, şiirin sözden ziyade musikiye yakın olduğunu belirtmiştir.

D)
İşten çıkınca bir yerde oturacağız, istersen sen de gel.

E)
Şiir okumak ruhu aydınlatır, derdi bize sürekli.

 

5.İçerik (Konu-Muhteva)

Bir yapıtta üzerinde durulan duygu ve düşüncelerin bütünüdür. “Ne
anlatılmış? Neyden söz edilmiş?” sorularının cevabıdır.

ÖRN: Kelebeğin Rüyası filminde
genç yaşta ölen iki şairin yaşamıyla birlikte Behçet Necatigil’in bazı
yönlerini de bulabilirsiniz.

• 
Cahit Sıtkı Tarancı’nın şiirlerinde karşınıza en çok çıkan tema
“yalnızlık ve ölüm” dür.

• 
Dünyada ve Türkiye’de başlangıcından bugüne kadar tiyatro tarihinde
önemini koruyan beş yüze yakın kişiyle ilgili bilgiler veriliyor bu antolojide.

• 
Öykülerimde yeri geldikçe toplumsal konulara değinmekten kaçınmam.

• 
Romanda anlatılanlar Kurtuluş Savaşı yıllarında geçiyor.

6. Üslup (Biçem)

Sanatçının duygu ve düşüncelerini anlatırken tercih ettiği anlatım tarzıdır.
Anlatımın yalın, süslü, açık, duru, akıcı, doğal oluşudur. Yazar, “Nasıl anlatıyor?” sorusunun cevabını içerir.

ÖRN: • 
Sabahattin Ali, romanlarında
kahramanlarının öyküsünü akıcı bir dille anlatmıştır.

• 
Yazarın soyut anlatımı ve uzun cümle merakı yapıtını tozlu ratlara
mahkum etmiştir.

• 
Kullandığı imgeler ve söz oyunlarına dayalı dili, şiiri tekdüzelikten
kurtarmıştır.

• 
Anlatımında günlük konuşma dilinin inceliklerinden ustaca yararlanarak
kısa ve yoğun cümleler kurmaya özen gösteriyor.

• 
Yazar neyi anlatacağını değil nasıl anlatacağını bilen kişidir.

• 
Bir yazar bir şeyi söylemeyi seçtiği için değil onu belli bir biçimde
söylemeyi seçtiği için yazardır.

• 
Doğup büyüdüğü Trakya yöresinin yerel sözcüklerini de özgün bir biçimde
kullanır ama bunu yaparken yadırgatıcı olmaktan kaçınır, hiçbir zaman yapaylığa
düşmez.

ETKİNLİK: Aşağıdaki cümlelerin
içerik-üslup cümlesi olduğunu belirleyin.

1. (     ) İlk şiirlerinde halk edebiyatının
   söyleyiş özelliklerinden yararlanmış.
2. (     ) Yazar toplumun özellikle kötü yanlarını
   ele alıp yermiş.
3. (     )Bu öykülerde şiirsel bir anlatım ve zengin
   bir sözcük dokusu var.
4. (     )Doğup büyüdüğü Trakya Yöresi’nin yerel
   sözcüklerini özgün biçimleriyle kullanıyor.
5. (     )Öykülerimde, toplumsal sorunlara çözümler
   önermeye çalıştım.
6. (     )Romanlarında köylülerin doğa ve çevre ile
   olan ilişkilerini yansıtıyor.
7. (     )Yazar, belirli bir durumu somut ve nesnel
   bir biçimde yansıtmış.
8. (     )Şair kimi şiirlerinde mecazlardan yararlanmış.
9. (     )Çocuklar için yazılan öykülerinde onların
   diliyle konuşmuş.
10. (     )Kan davası yüzünden köylerini terk eden
    bir aile anlatılmış.
11. (     )Üç arkadaşın geçim derdi yüzünden Anadolu’ya
    gelip yerleşmeleri dile getirilmiş.

 

SORU-3: (I) Uzun süredir öykülerini
dergilerde izlediğimiz Esra Demirci’nin ilk öykü kitabı “Kıyı” Hece Yayınları
arasından çıktı. (II) Esra Demirci, öykülerinde incelikli insanların kırılgan
dünyasına eğilirken hayatı anlamlandırma çabaları, yalnızlık ve acı üzerinde
yoğunlaşıyor. (III) İnsanlar arasındaki iletişimsizliği, yabancılaşmayı öne çıkarıp
bu kopuşun perde arkasını tartışıyor. (IV) Acı ve dokunaklı hayat hikâyelerini
ironinin gücünden yararlanarak hafifletip yumuşatıyor. (V) Seçilmiş, yerli yerine
konmuş sözcüklerin yalın ama basit olmayan birlikteliğinden besleniyor.

Bu parçadaki numaralanmış
cümlelerin hangisinde üslupla ilgili saptamalar yapılmıştır?

A)Yalnız II     B) Yalnız V     C) I ve
II      D) II ve IV     E) IV ve V

 

7.Tanım Cümlesi

Bir varlığın,
bir nesnenin ya da kavramın kendine özgü, ayırıcı özelliklerinin
açıklanmasıdır. “…. nedir? sorusunun yanıtıdır.

ÖRN: Değerler eğitimi, kendi kültürümüzü, inancımızı öğrenip davranışa aktarmaktır.

·  Edebî metin, duygu ve
düşüncelerin estetik bir yapı içinde söylenmesi ve yazılması ile oluşan
edebiyat ürünlerine denir.

·  Edebiyat türlerinden biriyle
kaleme alınmış, sanat değeri taşıyan eserlerin her birine edebiyat eseri denir.

·  Deneme; yazarın,
düşüncelerini kendisiyle sohbet ediyormuş gibi anlattığı, çok etkileyici yazı
türüdür. (öznel tanım cümlesi)

·  Lirik şiir akıldan çok düş
gücüne, düşünceden çok duyguya yaslanır. (Tanım cümlesi değil.)

·  Lirik şiir akıldan çok düş
gücüne, düşünceden çok duyguya yaslanan şiirdir. (Tanım cümlesidir.)

SORU-4: (I) Birbirleriyle taban
tabana zıt iki hakikatin bir arada yaşandığı durumlar vardır. (II)
İstatistiklere göre her yıl yükselen bir tutkuyla gençlerimiz kitap okuyor,
yine istatistiklere göre memleket insanı, özellikle gençlerimiz, okuduğunu
anlamaktan ve yorumlamaktan aciz. (III) İşte birbirleriyle böylesine zıt iki
gerçeğin aynı anda, aynı kişilerde bulunmasıdır çifte hakikat yani “düalite”. (IV)
Bu düalitenin teolojik (dinî) gerçeklikle felsefi gerçekliğin farklılığı ile
bir ilgisi bulunmamaktadır. (V) George Orwell’in 1984 romanındaki “çifte
düşünce” ile bu düaliteyi biraz olsun anlamlandırabiliriz. 

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir tanımlama
yapılmıştır?

A)
I     B) II     C) III     D) IV     E) V

8. Karşılaştırma Cümlesi

Birden
çok varlığın ya da kavramın benzer veya farklılıklarından yararlanarak yapılan kıyaslamadır.
Bu tip cümlelerde “daha, kadar, en…” gibi sözcüklere yer verilir.
Karşılaştırma en çok
sorulan kavramlar arasında yer alır. Ayrıca paragraflarda bir düşünceyi geliştirme
yolu olarak da sorulur.

ÖRN: Kıraç, bir zamanlar söylediği şarkılardan çok yaptığı dizi müzikleriyle biliniyordu.

·  Beş Hececiler, milli konulara
yönelirken Yedi Meşaleciler bireyselliğe önem verdiler.

·  İki satırlık bir konuşma bir
karakteri on sayfalık betimlemeden daha iyi çizebilir.

·  Sınavda en yüksek puanı Yeliz
almıştı.

·  Genç şairler şiiri öğrenme,
yaşlı şairler ise öğretme çabasındadır.

·  Kılıçtan keskin bir dili
vardı.

·  Ne yaptığımız, nasıl
yaptığımız üzerinde; yazarken az, yazdıktan sonra daha çok düşünürüz.

·  Öykü, romana göre daha özlü
bir anlatıma sahiptir.

·  Önceki romanlarında olaylar
geçmiş dönemlerde cereyan ediyordu oysa bu romanında olaylar günümüzde meydana
geliyor.

SORU-5: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde karşılaştırma
yoktur?

A)
Bir öğretmeni, öğrenmek isteyen öğrenciler daha az yorar; bu öğrenciler,
öğretmene çalışma enerjisi verir.

B)
Bir insanın kişiliğini, en fazla severek okuduğu kitaplar oluşturur.

C)
Yalnızlık ve yaşlılık, taşıdıkça ağırlaşan ve yorgunluk veren bir yük kadar ağır
gelir insana.

D)
Bazı yazarlar, kafasında gezinenlerin hıncını okuyucudan çıkarırken bazıları
bunu sadece kendine yöneltir.

E)
“Felaketzedeler Evi” unutulmaya yüz tutmuş bir yazarı, okurla buluşturan
otobiyografik bir roman olması bakımından önemli.

CEVAPLAR: 

1-A

2-C

3-E

4-C

5-E

ETKİNLİK CEVAPLARI

1-ÜSLUP

2-İÇERİK

3-ÜSLUP

4-ÜSLUP

5-İÇERİK

6-İÇERİK

7-ÜSLUP

8-ÜSLUP

9-ÜSLUP

10-İÇERİK

11-İÇERİK

Diğer Cümlede Anlam başlıklarına aşağıdaki bağlantılardan ulaşabilirsiniz.

Follow @edebiyatHocamco

Cümlede Anlam konusunun önemli bir alt başlığı Cümledeki Anlam İlişkileridir. Cümlede Anlam İlişkilerinden hemen her sene bir soru sorulmaktadır. Konunun alt başlıkları ise şöyle: Neden-Sonuç Cümleleri, Amaç-Sonuç Cümleleri, Koşul-Sonuç Cümleleri ve Karşıt Durumların Bir Arada Verildiği Cümleler. Konular sınava yönelik açıklamalar ve bolca örneklerle ayrıntılı açıklanmıştır. Yine gerek çıkmış sorular gerek anlaşılır test sorularıyla pekiştirilmiştir. TYT yolunda adaylara yardımcı olacağına inanıyorum. Konu anlatımında yer alan testlerin cevapları anlatımın sonunda verilmiştir. Herkese kolay gelsin.

Cümlede Anlam İlişkileri

1. Neden-Sonuç Cümleleri (Gerekçeli Yargı)
2. Amaç-Sonuç Cümleleri
3. Koşul-Sonuç Cümleleri
4. Karşıt Durumların Bir Arada Verildiği Cümleler

1.Neden-Sonuç Cümleleri (Gerekçeli Yargı)

Cümledeki sonucun nedeniyle birlikte verildiği cümlelerdir. Niçin, neden sorularını sorduğumuzda cevap alabiliyorsak o cümlede yargı, gerekçesi ile verilmiştir. Neden-sonuç cümlelerinde “için, -den dolayı, -den ötürü, çünkü, yüzünden, nedeniyle, diye, ki, zira” gibi kelimelere ve “-dığından, -yle(ile), -dan, -ınca” gibi ek ve ifadelere yer verilebilir.

ÖRN: 

• Seni sevdiğim için bunlara katlanıyorum.
• Sonbaharın gelmesiyle yapraklar sarardı.
• Yanlış kullanım yüzünden topraklar çoraklaştı.
• Çocuklar, soğuktan titriyordu.
• Sen gelirsin diye bekledim bu viran yerlerde.
• Yükseklikten korktuğumdan uçakla seyahat edemiyorum.
• Gönül gurbet ele varma, ya gelinir ya gelinmez. / Her güzele meyil verme, ya sevilir ya sevilmez.
• Canım çok yanıyordu, yıllarımı verdiğim insan bir anda beni dinlemez olmuştu.
• Ben yârime gül demem, gülün ömrü az olur.

SORU-1  (2017-YGS) (I) Öğrenmeyi öğrenme adı verilen sürecin temeli, merakla ve merak edilen şeyi tecrübe etmekle başlar. (II) Farklı yaş gruplarındaki kişilerin ilgi duydukları şeyler değiştiğinden edindikleri bilgilerle onlara ulaşma yolları da farklılık gösterir. (III) Örneğin çocukların oynayarak, dokunarak ulaştıkları yeni bilgiler belleklerinden kolay kolay silinmez. (IV) Yetişkinlikteki kalıcı bilgiler ise görerek, okuyarak, araştırarak kazanılır. (V) Fakat bu iki öğrenme düzeyinde dikkati çeken ortak yön, merak ve keşfetme arzusudur.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde neden-sonuç ilişkisi vardır?         

A) I B) II C) III D) IV E) V

SORU-2: (1) Pek çok yeni deneyimle dopdolu olan ergenlik döneminde gençler aileleriyle sık sık karşı karşıya gelir. (II) Meslek seçimi açısından önemli olan üniversite sınavı bu döneme denk gelir. (III) Anne babanın da genç için kaygı duyduğu dönem de bu dönemdir. (IV) Bu hassas dönemin çoğu zaman tartışmaların nedeni olduğu bilinir. (V) Ailenin, çocuklarının geleceklerini kurma kaygısı, gençlere kontrolsüz yüklenmelerini doğurmaktadır.

Numaralanmış cümlelerden hangisinde bir yargı gerekçesiyle birlikte verilmiştir?       

A) I B) II C) III D) IV E) V

2.Amaç-Sonuç Cümleleri

Amaç, ulaşılmak istenen sonuç, maksat demektir. Bir eylemin hangi amaçla gerçekleştiğini bildiren cümlelerde amaç-sonuç ilişkisi vardır. Amaç-sonuç ilişkisi “mek için, -mek üzere, diye” edatlarıyla da yapılabilir.

ÖRN: 

• Bir deva bulmak için bağrındaki yaraya
• Toplanmıştı garipler şimdi kervansaraya
• Yollarını bekledim görüneceksin diye.
• Bildiklerini anlatmak üzere kürsüye yöneldi.

NOT: Amaç-sonuç cümlelerini, neden-sonuç cümlelerinden ayırmak için yükleme “hangi amaçla” veya “hangi nedenle” soruları yöneltilir. Bu cümlelerde de görüldüğü gibi amaç geleceğe yönelik, neden ise geçmişe yöneliktir.

✓Sınavı kazanmak için kursa kaydoldu.

• (amaç) † Hangi amaçla kaydoldu?

✓Sınavı kazanamadığı için kursa kaydoldu.

• (neden) † Hangi nedenle kaydoldu?

SORU-3: Aşağıdakilerin hangisinde “için” sözcüğü cümleye farklı bir anlam katmıştır?

A) İyi bir planlama yaptığı için sorun yaşamadı.
B) Konsere katılmak için İstanbul’a gittiler.
C) Her şeyin daha güzel olması için çalışıyorum.
D) İçine sinen bir elbise bulmak için mağazaları dolaşıyor.
E) Sinirlenmemek için elimden geleni yapıyorum.

3.Koşul-Sonuç Cümleleri

Bir yargının, olayın, durumun ortaya çıkmasının kendinden önce gerçekleşen başka bir yargıya bağlı olduğunu bildiren cümlelerde görülür. “Hangi koşulla” sorusuna cevap verirler. Koşul cümleleri “ise, -se” eki; “üzere, yeter ki, ama, takdirde” sözcükleri; “-dıkça, -madan, -dığından, -maksızın, ” zarf fiil ekleriyle oluşturulabilir. 

ÖRN:

• Şair, başka şairin etkisinden kurtulamazsa kendi üslubunu oturtamaz.
• Kul sıkışmadan Hızır yetişmez.
• Her mihnet kabulüm yeter ki gün eksilmesin penceremden.
• Sana güzel bir haberim var yalnız müjdemi isterim.
• Derdini açıkça söyle ki dermanı bulunsun.
• Bazı insanlar başlarına kötü bir olay gelmediği müddetçe akıllanmaz.
• Öğrenilmeyecek bir konu yoktur ancak yeterli sabrı göstermek gerekir.
• Sorunlarınla yüzleşmeden onları çözmede yol alamazsın.
• Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz.
• Aşk için ölmeli, aşk o zaman aşk.
• Rastlarsan gözleri yaşlı yavruna suçunu bağışla, sarıl boynuna.
• Sinemaya gidebilirsin ama kardeşinle.
• Bir insanın kendi aklını beğenebilmesi için önce aklının ötesini görebilmesi gerekir.
• İnsan istedi mi her şeyi başarır.

SORU-4: (1) Sanat, para kazanmak için girilecek bir yol değildir. (II) Sanat, hayatı daha çekilir kılmanın insani bir yoludur. (III) Bir sanat dalına kendinizi adadığınızda ruhunuz cennet aşkıyla yücelecektir. (IV) Hikâyeler anlatın, bir arkadaşınıza kötü bile olsa bir şiir yazın. (V)Karşılığında muazzam bir ödül alacak, bir şey yaratmış olacaksınız.  

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde koşul – sonuç anlamı vardır?  

A) I B) II  C) III D) IV E) V

SORU-5: “Kumsalı kaybetmeye cesaret etmeden yeni denizler keşfetmek mümkün değildir.”  Bu cümlede iki yargı arasındaki anlam ilişkisinin benzeri aşağıdakilerden hangisinde bulunmaktadır?

A) Beylik sözleri sanat diye sunması, onun değerini düşürüyordu.
B) Kendini yinelemekten çok korktuğu için fazla şiir yazmıyordu.
C) “Arap’ın İntikamı” adıyla sahnelenen “Othello” kıskanç bir kocanın acıklı hâlini anlatır.
D) Akıl tarlasına bilgi tohumunu ekmedikçe bilgelik yolunda ilerleyemeyiz.
E) Seni bulabilmek için kendimi kaybetmeye, kendimden geçmeye razıyım.

Follow @edebiyatHocamco

Cümle Anlamı konusunun önemli bir bölümünü Cümle Yorumlama oluşturmaktadır. Her sene 4-5 soru sorulan cümle anlamından bir bazen ikisi cümle yorumlama sorularından gelmektedir. Aşağıdaki ders notunda cümle yorumlama beş alt başlıkta işlenmiştir. 

Cümlenin konusu, cümlenin ana düşüncesi, eş veya yakın anlamlı cümleler, karşıt anlamlı cümleler ve cümleden kesin olarak çıkarılabilecek yargı alt başlıkları yer almaktadır. Başka kaynaklarda bazı eklemeler veya çıkartmalar yapılmış olsa da ana konu bu şekilde verilmiştir. 

Cümle yorumlama konusu birçok örnekle ayrıntılı açıklanmıştır. Yine test soruları ve çıkmış sorularla pekiştirilme için desteklenmiştir. Her türlü kullanım için hazır durumdadır. Kolay gelsin.

Cümle Yorumlama

1. Cümlenin Konusu
2. Cümlenin Ana Düşüncesi
3. Eş veya Yakın Anlamlı Cümleler
4. Karşıt Anlamlı Cümleler
5. Cümleden Çıkarılabilecek Kesin Yargı

1.     Cümlenin Konusu

Cümlenin
üzerinde söylendiği kavram, cümlenin konusunu oluşturur. Konu çoğu zaman iki üç
sözcükle ifade edilir. “Cümlede neden
bahsediliyor?” sorusu bize cümlenin konusunu verir.

ÖRN:

·  Bir şairin
önemi, hakkında yazılan yazıların, yapılan incelemelerin sayısıyla ve de
şiirlerinin herkesçe bilinmesiyle ölçülür. (Konu: Şairin öneminin ölçüsü)

·  Bugün bize
hayatımızı devam ettirebilmemiz için büyük olanaklar sağlayan çevreyi
korumazsak, yarın ki nesillere bizden öncekilerin bize sunduğu gibi güzel bir
dünya bırakamayız. (Çevrenin Önemi)

·  İnsan günlük
hayatında ne yaşarsa yaşasın, temel ihtiyaçlarını yerine getirmeyi unutmadığı
gibi, kitap okumayı da unutmamalıdır. ( Okumanın İhtiyaç Görülmesi)

·  Teknoloji
yaşamımızın her alanında bizimle beraber fakat onu çocuklarımızın her anını
değerlendirme biçimi olarak kullanmamalıyız. (Teknoloji Kullanımının Gerekliliği)

·  Tiyatro
eleştirmeni, izlediği oyunun en çarpıcı, en belirleyici yönlerini yakalayıp
belgeler. (Eleştirmenin Görevi)

·  İnsan bazı
şeyleri söylediği için değil, onları belli bir biçimde söylediği için
“yazardır.” (Yazar Olmanın Gereği)

2.    
Cümlenin Ana Düşüncesi

Cümlede asıl
anlatılmak istenen düşünce, verilmesi amaçlanan temel mesaj, cümlenin yazılış
sebebi ana düşüncedir. “Bu cümlede
anlatılmak istenen nedir?” sorusu bize ana düşünceyi verir.

ÖRN:

·        
Bilinçli bir kişi, çevresine karşı daha saygılıdır ve
canlılarla uyum içinde bir hayat sürdürebilir. (Canlılarla uyum içinde yaşamak
için bilinçli olmayız.)

·        
Yeni kuşaklar sadece bedensel yorgunluk yaratacak
çalışmalardan değil, zihinsel çalışmalardan da kaçıyorlar. (Yeni kuşakların çalışmanın her türlüsünden kaşması)

·        
Ünlü filozofa, canı sıkılan birinin yolculuğa çıktığı
fakat sıkıntısından bir türlü kurtulamadığı söylenince filozof
“Kararsızlığından kurtulamıyordur da ondan!” demiştir. (Kararsızlık can sıkıntısını artırır.)

·  “Hayatlarının
bir döneminde şiir yazanlar, şiir kitapları ve dergileri satın alsaydı;
yeryüzünde en fazla şiir kitabı satılan ülke olurdu Türkiye.” (Türkiye’de şiir yazılıyor ama okunmuyor.)

·  Herkes
düşünür, büyük insanların farkı ayakları yere basan düşüncelerini ete kemiğe
bürümek olmuştur. (Büyük insanın farkı fikirlerini uygulamasıdır.)

·  Eleştirmen,
bir sanat eserini yargılarken onun güzel ya da çirkin yanlarını söylerken ister
istemez özünü karıştırır işine. (Eleştirmen eleştirisine kendinden bir şeyler de katar.)

·  
2019-TYT: Çocuk,
aklının doğal işleyişi sonucu her an ortaya çıkan tuhaf sorulardan birine yanıt
bulma amacıyla gerçekleştirdiği her samimi girişim sayesinde, o amacın
sonucuyla kıyaslanamayacak oranda kalıcı kazanımlar edinir.

Bu cümlede çocuklarla ilgili olarak
asıl anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

A)
Tuhaf sorular sorma davranışlarının çocuklarda istemsiz biçimde gerçekleştiği

B)
Merak ettikleri konunun iç yüzünü öğrendikleri sürece bilgi birikimlerinin
arttığı

C)
Kendi hâllerine bırakıldıklarında tuhaf sorular sorma alışkanlıklarının sona
erdiği

D)
Cevabını samimi biçimde merak ettikleri soruların yetişkinlerce
cevaplandırılması gerektiği

E)
Sorularına cevap arayışlarının gelişimleri üzerinde cevaplardan daha etkili olduğu

Cevap: E 

3.        
Eş veya Yakın Anlamlı Cümleler  (Anlamca Aynı Doğrultuda Olan Cümleler)

Aynı
düşünceyi farklı sözcüklerden oluşarak ifade eden cümlelerdir. Soru kökünde
verilen cümleyi iyice anlayıp, kendi sözcüklerimizle cümleyi yeniden kurduktan
sonra şıklarda verilen cümlelere geçmeliyiz.

ÖRN:

·  Yalnızca
güneşli günlerde yürüyen kişi, varacağı yere ulaşamaz. (İsteneni elde etmek,
her koşulda çalışmayı zorunlu kılar.)

·  Kalp kırmak
sanıldığı gibi zor bir iş değil, zor hatta imkansız olan kırdığın kalbi
onarabilmektir. (Kırılan bir nesneyi en güçlü nesneyle de yapıştırsan eskisi gibi asla olmayacaktır.)

·  Şair hazır
düşüncenin beton kalıplarını parçaladığı zaman gerçek şiiri yakalayabilir.
(Hakiki şiir özgünlük ırmağının gür bir kolu olmak ve yıkılmaz sanılan basmakalıp söyleyişlerin dağlarını aşmak zorundadır.)

    2011-YGS (YGS-2011) (I) Kimi şairler
vardır, daha ilk şiirleriyle yeni bir içerik, yeni bir biçim yaratırlar. (II)
Bu şairler, sürekli bir arayış içinde olduklarından zaman zaman şaşırtsalar da
düş kırıklığına uğratmazlar okurlarını. (III) Moda yönelişlere itibar etmezler,
dışarıdaki “gürültü” dikkatini dağıtmaz bu tip şairlerin. (IV) Kendilerini
yenileme süreci içinde olan bu şairler okurlarının beklentilerini boşa
çıkarmazlar. (V) Şiirin iç sese dayandığının, yapısal bir bütünlük ve sağlamlık
gerektirdiğinin bilincindedirler.

      Bu parçadaki numaralanmış cümlelerden hangileri anlamca birbirine en yakındır?

      A) III. ve V. B) IV. ve V C) II. ve IV D) I. ve III. E) I. ve II.

    CEVAP: C

Follow @edebiyatHocamco

Cümle Oluşumu Alt Başlıkları:

1. Cümle Oluşturma
2. Cümle Tamamlama
3. Cümle Birleştirme
4. Anlatımın Yönünü Etkileyen İfadeler

1. Cümle Oluşturma

Bu tip sorulardan bizden parçalanmış bir cümleyi anlamlı bir
şekilde bir araya getirmemiz istenir. Öncelikle yapmamız gereken ilk iş,
yüklemi sona yerleştirmektir. Diğer ögeler anlam ilişkileri, düşüncenin
basamakları değerlendirilerek düzenli bir şekilde bir araya getirilir. Anlamlarına
göre ikili gruplar oluşturmak da cümle oluşturmamızı kolaylaştırır. Teorik
bilgiden çok pratiğe dayanan bu tarz soruları rahatça yapabilmek için benzer
soruları bolca çözmeliyiz. Diğer yapacağımız iş de bolca okumak…

Örn:

·  -Medeniyetin-korumaktır-biri-geçmişi-göstergelerden-en
önemli

·  -kimi-tembel
işi-şairlerin-olduğu için-eskiyor-şiirleri

·  -evindeki-gurbette-hasırın-bilmez-kıymetini-taşa-yaslanmayan

·  -evlerin
arasındaki avluya-çocuk eve geldiğinde-girmek üzeriydi-araba da

·  -bir görev
bildim-İngiliz edebiyatı üzerine-bu kitabı yazmayı-ders verdikten sonra-kırk
yıla yakın

·  -herkesin-yararlı
buluyorum-anılarını yazmasını-olmamızı önlemek için-belleksiz bir toplum

·  -Kuzey
Kıbrıs-dalış sporuna-su altı-öne çıkan-zenginlikleriyle-ilgi duyanları bekliyor

·  -devrinin
başlangıcı olarak- 1685 -1750 yılları arasında yaşayan-kabul edildiği söylenir-ünlü
besteci Johan Sebastian’ın-Avrupa’da büyük besteciler

·  sonradan
kazanacağımız bir-karşılaştığımız bir kişinin-hoşlanmadığımrz bir
hareketine-dostluğu-önceden baltalamak olur-karşılık peşin hükümlü davranmamız,
belki de

2. Cümle Tamamlama

Bu tarz sorularda cümlede bir veya birkaç boşluk bırakılır ve
boşluğa uygun sözcük getirmemiz istenir. Cümlenin anlamına, eklerin uyumuna
dikkat edilerek bir sözcük getirilmelidir. Şıklara inmeden önce verilen cümleyi
iyice anlamalıyız. Yoksa getireceğimiz sözcük yanlış olacaktır.

·  Macera
peşinde yola çıkan Don Kişot, hayalinde büyük bir şato olarak —- bir hana
rastlar.

·  Bundan on,
on iki sene evvel Halide Edib’in eserlerini büyük bir ………, hatta bir çeşit ……
okuyanlardanım.

·  Güzin Dino,
Namık Kemal’in İntibah romanını incelerken konunun ve kişilerin Hançerli Hanım
diye ……… bir meddah hikayesinden geldiğini ………

·  Ahmet
Mithat, ilk romanı Hasan Mellah’ı Monte Cristo’dan ………… yazdığını söyler.

·  En akılcı ve
duygusal etkilenimlerden uzak görünen düşünce ve kararların—– çok eskilerden
kalan beyinsel ve zihinsel bir geleneğin etkisiyle, —– duyguların
girdileriyle oluşturulabildiğini söylüyor araştırmacılar. [A) çünkü – ile  B ) ama – dahi  C ) ve – dahi 
D ) bile – ancak  E ) yalnız –
ama]

·  Sabahleyin
koku alma ———- en düşük düzeyde olduğunu, kokuları gün———— daha
iyi duyabildiğimizi biliyor muydunuz? [A) durumunun – bitince  B ) niyeyse – başında  C ) oranının – ilerledikçe  D ) işinde – ortasında  E ) isteğinin – doğarken]

·  Uzak
atalarımızca mağara duvarlarına ve kayalara —— ya da taşlardan —– sanat
eserlerine meraklı olanlar bu siteye mutlaka bakmalı. [A) okunmuş –
yazılmış  B ) çizilmiş – yontulmuş  C ) kesilmiş – atılmış  D ) işaretlenmiş – oluşturulmuş  E ) kazılmış – elenmiş]

·  2021-TYT Bu roman,
okuruna ilk bakışta çok keyfî, çok dağınık görünebilir. Yazar -— yazmış gibi.
Oysa bu dağınık görünüşlü malzeme -— bir şekilde toplanmış ve yapısal bir bütün
meydana getirecek şekilde örülmüş.   [A)
talep edileni – bilinçli B) aklına geleni – titiz C) akışın getirdiğini –
ahenkli D) kendinden bekleneni – tutarlı E) uygun düşeni – aleni

·  2022-TYT XII.
yüzyılda gözlüğün bulunması, sadece görme kusurlarını —– kalmadı aynı zamanda
insanların doğuştan getirdiği ya da zamanla oluşan tahribatları —– gerektiği
inancını da yıktı. [ A) gidermekle – kabullenmeleri B) somutlaştırmakla –
onaylamaları C) görmezden gelmekle – benimsemeleri D) aramakla – düzeltmeleri E)
ortaya koymakla – iyileştirmeleri ]

3. Cümle Birleştirme

Bu tip cümlelerde aynı konu
üzerindeki birkaç cümle verilip aynı düşünceyi ifade eden birleştirilmiş şeklinin
bulunması istenir. Cümle birleştirilirken cümlelerdeki ortak ifade belirlenip
yan ifadeler net bir şekilde verilen cümlede aranır. Fiilimsiler, bağlaçlar ve
noktalama işaretleri birleştirilmede kullanılabileceği için bunlara dikkat
edilerek şıklar değerlendirilmeli. Aradaki neden-sonuç, amaç-sonuç, zıtlık gibi
durumlara net  bir şekilde birleştirilen
cümlede de yer verilmeli.

·  Ders o kadar
da zor değildi./Derste son sınavda çıkan soruları çözdük./Rahatsızlandığım için
dersten erken çıkmak zorunda kaldım. (Son sınavda çıkan soruları çözdüğümüz, o
kadar da zor olmayan dersten rahatsızlandığım için erken çıkmak zorunda kaldım.)

·  Kitap çok
uzun ve sıkıcıydı. / Bu yüzden okumaktan vazgeçtim.

·  Şehir dağın
eteklerinde kurulmuştu. /Şehirde mavi ve yeşil kol kolaydı. / Şehir diğer
şehirlere çok uzaktaydı.

·  İngiliz Dili
ve Edebiyatı Kürsüsü’ndeki “Eleştiri” dersi dökümanlarını kitap haline
getirdik. / Edebiyat kuramları ve eleştiri yöntemleri üzerine yayınlar yok
denecek kadar azdı.

·  Anadolu
ağızlarının sınıflandırılması çalışmalarında en çok kullanılan ölçütlerden biri,
şimdiki zaman ekidir. / Bu ek, ses yapısı bakımından gösterdiği çeşitlilikle Anadolu
ağız gruplarının belirlenmesinde rol oynar.

4. Anlatımın Yönünü Etkileyen İfadeler

Ø  Yönünü değiştiren İfadeler: “ama,
fakat, lakin, yalnız, ancak, oysaki, ne var ki, halbuki, buna rağmen, yine de”

·  Matematiği çok
seviyorum ama bazen yapmakta zorlanıyorum.

·  Özür
dilemesine rağmen hatalarında ısrar ediyor.

·  Gömlek almak
istiyorum yalnız hangi renk istediğime karar veremiyorum.

·  Dün yine
çalışmadın oysaki başarmak istediğini söz vermiştin.

·  Onun da
gelmesi için çok üsteledim ne var ki zorla güzellik olmuyor.

Ø  Yönünü Destekleyen İfadeler: “özellikle,
örneğin, örnek olarak, mesela, hatta, üstelik, ayrıca, açıkçası, açıklamak
gerekirse, başka bir deyişle, yani”

·  Tüm dersleri
tekrar etmiş, üstelik beş yüz de soru çözmüş.

·  » Seneye üniversiteye
gideceğiz hatta çift bölüm okuyacağız.

·  » Bu defa sevdiğim
insanları yani sınıf arkadaşlarımı çağıracağım.

·  » Takımın on
senelik kötü gidişine son verdik başka bir deyişle şampiyon olduk.

·  Sözel
dersleri severim özellikle de Türkçe dersini.

Ø  Özetleyen ve Sonuç Bildiren İfadeler: “kısacası,
özetle, son olarak, sonucunda, böylece, böylelikle, görüldüğü gibi”

·  Kısacası
artık bu probleme bir son veriyoruz.

·  Görüldüğü
gibi dükkanın getirisi kadar götürüsü de var.

·  Popüler
sanatçı son konserine çıktı. Böylelikle bir yıldız daha sanat dünyamızdan
kaydı.

·  Özetle yorum
soruları çok sorulduğu için önemlidir.

·  Son olarak size
bu cümleyi veriyorum.

Follow @edebiyatHocamco

Servet-i Fünûn Hikâyeciliği

Servet-i Fünûn döneminde hikâyede büyük gelişme yaşanır. Tanzimat’la edebiyatımıza giren hikâyenin olgun örnekleri bu dönemde verilir. Şiirde olduğu gibi hikâyede de bireysel konular işlenir. Servet-i Fünûn neslinin “içe dönük, karamsar” bakışı bu hikâyelere de sinmiştir. Kimi hikâyelerde istanbul dışında geçen olaylara de yer verilmekle birlikte hikâyelerde mekân genellikle İstanbul’dur. Yazarlar realizmin etkisiyle yazdıkları hikâyelerde yaşadıkları dönemi işlemişlerdir.

Tanzimat ve Servet-i Fünûn Hikâyeciliğinin Karşılaştırılması

Tanzimat yazarları hikâyelerde sosyal yarar amaçlamıştır. Bu açıdan hikâyelerde evlilik sorunları, gelenek ve töre, batıl inançlar, esaret, yanlış Batılılaşma işlenmiş, mekan ihmal edilmiştir. Edebiyat-ı Cedîde döneminde yazarlar, yapıtlarında bireysel duyguları işlemişler; aşk, kadın, evlilik, tabiat, yalnızlık, hayal-hakikat çatışmasından kaynaklanan ümitsizlik, aşırı melankoli, hastalık, karamsar bir bakış açısı gibi bireysel konulara yer vermişlerdir. Bu dönem hikâyelerinde sanatçı ruhlu, piyano çalan, yabancı dil bilen kadınlar; sevdalı, ince ruhlu âşıklar, Batılı tipler görülür. Mekan İstanbul’dur.
Tanzimat hikâyelerinde dil, biraz daha sadedir. Cümleler kısa, açık ve anlaşılır özelliktedir. Çünkü bu dönemde düşünce öne çıkmış, özentili anlatım arka plana itilmiştir. Servet-i Fünûn yazarları, “Sanat, sanat içindir.” görüşünü benimsemiştir. Bu nedenle onların hikâyelerinde dil, süslü ve sanatlıdır. Eski sözcükler sıklıkla kullanılır. Dilde sanat kaygısı ağır basar. Ancak bu dil, romanlara göre daha sadedir.
Tanzimat yazarları Fransız edebiyatından etkilenseler de Doğu öyküleme geleneğinden kurtulamamıştır. Bu nedenle Tanzimat hikâyelerinde yapı, Batılı olsa da iç kurgu ve anlatım Doğulu özellikler taşır. Olay ön plandadır. Kişiler siliktir. Hikâyelerde romantizmin etkisi açıkça hissedilir. Samipaşazade Sezai ile birlikte hikâyelerde realizmin etkisi görülmeye başlar. Servet-i Fünûn döneminde ise geleneksel hikâye tamamen bırakılır, Batılı tarzda hikâyeler yazılmaya başlanır. Realizmin etkisiyle gerçekçi hayat sahneleri, sosyal yaşamdan kesitler hikâyelerde yansıtılır. Olay yerine kişilere, onların ruhsal durumlarına ağırlık verilir. Bu nedenle yazarlar, öykülerindeki kişileri yaşadığı toplumdan, kendi çevrelerinden seçmişlerdir.
Servet-i Fünûn edebiyatının en önemli hikayecisi Halit Ziya Uşaklıgil’dir. Sanatçının hikâyeleri, anlatım ve teknik özellikler bakımından romanlarıyla aynı çizgidedir. Çok kuvvetli iç ve dış gözlem yeteneği olan yazar, hikâyelerini rahat yazar. Bu bakımından, onun hikâyeleri romanlarına oranla daha doğaldır. Hikâyeleri üslup bakımından daha zengin, lirizmle iç içedir. Yazarın hikâyelerindeki dili, romanlarından daha sadedir. Hikâyelerinin konuları millî ve yereldir. Hikâyelerinde halktan kişilere yer verir. Kimi hikâyelerinde mekan olarak Anadolu da yerini almıştır. “Mahalleye Mevkuf, Dilhoş Dadı, Raife Molla, Altın Nine, Keklik İsmail, Kar Yağarken, Ali’nin Arabası” gibi hikâyeleri millî ve mahallî özellikler taşır.
Halit Ziya’nın belli başlı hikâyeleri şunlardır: “Bir Muhtıranın Son Yaprakları, Bir İzdivacın Tarih-i Muaşakası, Heyhat, Solgun Demet, Sepette Bulunmuş, Bir Hikâye-i Sevda, Hepsinden Acı, Onu Beklerken, Aşka Dair, İhtiyar Dost, Kadın Pençesi, İzmir Hikâyeleri, Bir Şir’i Hayal”
Halit Ziya’dan sonra Servet-i Fünûn topluluğunun bir diğer hikayecisi Mehmet Rauf’tur. O, hikâyelerinde aşk konusunu işlemiştir.

Servet-i Fünûn Romanının Dil ve Anlatım Özellikleri

Tanzimat’la başlayan Türk romanı, Servet-i Fünûn döneminde Namık Kemal’in açtığı sanatkârane üslup ile gelişimini devam ettirmiştir. Bu dönemde roman, gereküslup gerekse teknik bakımdan önceki döneme göre büyük gelişim göstermiştir. Romanda Tanzimatçılarda görülen kurgu hataları, üslup eksiklikleri, acemilikler Servet-i Fünûn döneminde kaybolmuştur. Roman tekniği modern ve sağlamdır. Olayların örgüsü, işlenişi ve konuşmalar başarılı biçimde verilmiştir. Yazarlar, eserde kişiliğini gizlemiştir. Batılı anlamda Türk romanı bu dönemde yazılır.
Servet-i Fünûncular, Tanzimat’la başlayan dilde sadelik anlayışından uzak durmuş, aydın kesim için süslü ve sanatlı bir dille eserler vermiştir. Onlar estetiğe önem vermiş, bu da beraberinde dil zenginliğini getirmiştir. Ancak sanatkârane üslup anlayışı eserlerde kullanılan dilin kimi zaman anlaşılmaz hâle gelmesine neden olmuştur. Sanatçılar duygu ve düşüncelerini anlatmak
için Arapçadan, Farsçadan, Batı edebiyatından sözcük ve tamlamalarkullanmışlardır. Batı edebiyatının etkisiyle kısa cümleler kurmaya özen göstermişlerdir. Yazılarda Fransız cümle yapısının etkisi vardır. Söz diziminde yenilikler yapmışlar; kesik cümleler kullanmışlar, sıfatları ismin sonunda kullanmışlar, fiilsiz cümleler oluşturmuşlar, “ve” bağlacına, “ah” ve “oh” gibi ünlemlere cümlelerde bol bol yer vermişlerdir.

Servet-i Fünûn Romanının Tema/Konu Özellikleri

Tanzimat sanatçıları devrin koşulları gereği dışa dönük sosyal yazarlardır. Yapıtlarında işledikleri konular da yanlış Batılılaşma, görücü usulüyle evlenme, esaret (kölelik) gibi sosyal konulardır. Servet-i Fünûn sanatçıları ise yaşadıkları dönemdeki siyasal baskılar ve sansür nedeniyle bireysel konulara yönelmiştir. Bunun sonucu olarak sosyal içerikli temalardan uzak durmuşlar; eserlerinde hayâl-hakikat çatışması, başarısız aşklar, karamsarlık gibi bireysel temalara yönelmişlerdir.
Yazar yaşadığı toplumdan bağımsız değildir. Onun, yaşadığı toplumun uzak bir şekilde eser vermesi olanaksızdır. Bu açıdan her tema yazıldığı dönemin zihniyetini, sosyal ve kültürel durumlarını yansıtır. Kısacası yaşamın gerçeği ile romanın gerçeği birbiriyle örtüşmez; ancak roman gerçek yaşamdan, içinde yaşadığı toplumsal, ekonomik ve kültürel ortamdan etkilenir. Üretildiği toplumun yansımalarını içerir.Mai ve Siyah’ta romanın yazıldığı dönemin basın hayatı, Aşk-ı Memnu’da Beyoğlundaki yaşam, eğlence merkezleri yer alır. Servet-i Fünûn romanında, konular İstanbul’daki seçkin kişilerin yaşamından, özellikle Batılı çevrelerden alınır. Hayal kırıklığı, üzüntü ve başarısız aşklar romanlara konu olur.

Servet-i Fünûn ile Tanzimat Romanının Karşılaştırılması

Tanzimat Dönemi’nde yazarlar roman türünün ilk örneklerini vermiştir. Bu dönemde yazarlar, romanda belli bir gelişmeyi değil, Doğu ve Batı kültürünü birbirine katarak sosyal yararı gözetmiştir. Halka seslenebilmek için yazmış, bu yolda meddah ağzını kullanmış, öğreticiliği amaçlamıştır. Bu açıdan Tanzimat romanları teknik olarak kusurlu; ama bu türü yaygın hâle getirmesi açısından önemlidir. Yazarlar, romanlarında halkı göz önünde bulundurmuş, görüşleriyle kahramanları üzerinde etkili olmuş, romanlarının olay akışını sık sık keserek okura bilgiler vermiştir. Edebiyatımızda Batılı anlamda esas roman, Servet-i Fünûn’la başlar. Servet-i Fünûncular realist ve natüralist yazarları, psikolojik roman çığırını açan yazarları ve onların roman anlayışlarını örnek almışlardır. Toplumsal yarar içeren sosyal konular (cariyelik, görücü usulüyle evlilik, köle ticareti, yanlış Batılılaşma vs.) gitmiş, kişisel konular, özellikle aşk konusu romanlara hakim olmuştur.
Tanzimat romanlarında kişilerin psikolojik çatışmalarına çok az yer verildiğini, yazarların görüşlerinin roman kahramanları üzerinde etkili olduğunu, romanlarda gösterme tekniği yerine öykülemenin ağır bastığını önceki ünitemizde işlemiştik. Bu dönem roman yazarları daha çok, Doğu edebiyatının etkisindedir. Tanzimat Dönemi romanlarında ne canlı bir psikoloji ne karakter ne de gerçekçi yaşam sahneleri vardır. Bu nedenle yazarlar, tasvir ve tahlilde başarılı olamamışlardır.
Romanlarda ağırlıklı olarak kişilerin yaşamı ve salon hayatı işlenir. Kişilerin ruh çözümlemelerine, tabiat ve çevre betimlemelerine özen gösterilir. Roman kişileri, romantik yönleri olmakla birlikte genellikle modern yaşamın içinden, eğitimli, bazen hırslı, bazen isyankar, geleneğin kalıplarını kıran, ümitle bunalım arası gelgitler yaşayan gerçekçi kişilerdir. Bu kişiler karamsar tipler, çapkın ve macera peşinde olanlar, zengin ve Avrupalı tipler olarak sınıflandırılabilir.
Yazarlar kahramanlarını psikolojik gerçekliklere uygun olarak serbest bırakır, okuru, taraf tutmadan kahramanları anlama ve çözümlemeye yönlendirir. Bunun yanında yazarlar, romanlarda Batı tarzı hayatı ve kahramanları işlemişler, sosyal yaşamdan da kuvvetli tiplere ve sahnelere de yer vermişlerdir. Örneğin Halit Ziya’nın Mai ve Siyah romanındaki Ahmet Cemil, Aşk-ı Memnu’daki Firdevs Hanım, Nihal ve Bihter, o devir İstanbul’unda yaşamış toplumdan kişilerdir.
Tanzimatta sade dile yönelim vardır. Şinasi ile başlayan dilde sadeleşmeyi Ahmet Mithat, uygulamaya çalışır. Fakat özentisiz cümleler kurduğu için bunda başarılı olamaz. Samipaşazâde Sezai dilde sadeleşmeyi savunmakla birlikte sanatlı söz söyleme alışkanlığından bütünüyle kurtulamaz. Bu konuda Nabizade Nazım daha başarılıdır. Servet-i Fünûn roman ve öykülerinde ise sade dil anlayışı bir kenara bırakılmış, son derece süslü ve sanatlı, arapça ve farsça sözcüklerle yüklü bir dil kullanılmıştır.

Servet-i Fünûn Romancılarının Etkilendiği Akımlar

Roman, temsil ettiği akıma göreromantik roman, natüralist roman,realist roman; konusuna göre aşk romanı, toplumsal roman, polisiye roman, macera romanı gibi isimler alır. Servet-i Fünûn yazarları, yakından takip ettikleri Fransız yazarların etkisiyle realist roman anlayışını benimsemişlerdir. Realist romanlar olayları kişi ve çevreyi gerçekçi bir şekilde anlatır. Yazarlar kendi duygu ve düşüncelerini esere yansıtmazlar. Olaylar ve kişiler karşısında tarafsız kalırlar. Realist romanlarda eserin üslubu yapmacıksızdır. Servet-i Fünûn yazarları, romanda realist ve natüralist yazarları örnek almışlardır. Realist romanda gözlem ve araştırma ön planda, his ve hayal unsurları ise ikinci plandadır. Realist romanlarda gerçekler, görülenler ve incelemelerin ortaya koyduğu sonuçlar önemlidir. Gözlem önemlidir. Yazarlar gerçeğe uygun çevre betimlemeleri yapmıştır. Bu dönem romancıları, esere kendi duygu, düşünce ve hayallerini karıştırmaz, kişiliğini gizler. Bunun için de olayları, kişileri iç ve dış özellikleriyle, psikolojik yönleriyle objektif bir şekilde anlatır. Dil ve üslup olaya ve olayın kahramanının kişiliğine uygun olarak kullanılır. Natüralist romanlarda bilime ve araştırmaya daha çok önem verilir. Natüralistler gerçeğe bağlılıkta ve sosyal meseleleri araştırmada realistlerden çok daha fazla bilimsel metodlara bağlıdır. Toplumu âdeta bir laboratuvar olarak düşünürler ve eserlerini bu laboratuvar içinde, bilimsel verilere bağlı kalarak yazarlar. Servet-i Fünûn yazarlarının romanlarında realizm belirgindir. Sanat sanat içindir anlayışından hareketle sanatçılar dil ve anlatıma önem vermişlerdir.

Servet-i Fünûn Romancıları

Bu dönemin romancıları Halit Ziya Uşaklıgil, Mehmet Rauf ve Hüseyin Cahit Yalçın’dır.

Servetifünun Edebiyatı

EDEBİYATI CEDİDE (YENİ EDEBİYAT) Recaizade Mahmut Ekrem’in önderliğinde Servetifünun Dergisi etrafında toplanan bazı gençler Tevfik Fikret’in derginin başına getirilmesiyle edebi bir topluluk özelliği kazanır.
Sonraları Cenap Şahabettin, Mehmet Rauf, Hüseyin Cahit Yalçın, Celal Sahir Erozan, Ali Ekrem Bolayır, Halit Ziya Uşaklıgil’in katılımıyla genişler.
Devlet yönetiminin baskıcılığını bahane ederek toplumsal konulara eğilmediler.
Fransız edebiyatına aşırı bağlı kaldılar.
Aruz başarıyla ölçüsü kullanılmıştır.(Sadece Tevfik Fikret “Şermin” adlı eserini hece ölçüsüyle yazmıştır.)
Hep uzak ülkelere gitme hayaliyle yaşadılar.
Sanat, sanat içindir ilkesine bağlı kaldılar.
Nazım (şiir) nesre (düz yazı) yaklaştırılmıştır. Konu bütünlüğüne önem verilmiştir.
Batı’dan sone ve terza-rima gibi yeni nazım şekilleri alınmıştır.
Roman dalında Halit Ziya oldukça başarılı eserler vermiştir.
Şiirde parnasizm ve sembolizmden etkilenmişlerdir.

SERVET-İ FUNUN EDEBİYATININ SANATÇILARI

TEVFİK FİKRET(1867-1915)

Kendi akımının ve Türk edebiyatının en önemli şairlerindendir.
Aruz ölçüsünü Türkçeye başarıyla uygulamıştır.
Fen, bilim, teknik onun kalemiyle şiirimize girmiştir.
Parnasizm akımından etkilenmiştir.
Şiiri düz yazıya yaklaştırmıştır.
Şermin adlı eserinde hece ölçüsünü kullanmıştır.
Servet-i Funun’dan sonra herhangi bir topluluğa katılmamış, bazı sosyal şiirler yazmıştır.
Türk edebiyatında ilk defa İstanbul’u eleştiren şair olmuştur.(Sis şiiri)
Mehmet Akif ile atışmışlardır. Oğlu Amerika’ya okumak için gider; ancak papaz olur.
Eserleri: Rubab-ı Şikeste, Haluk’un Defteri, Rubab-ın Cevabı, Tarih-i Kadim, Doksan Beşe Doğru, Şermin

HALİT ZİYA UŞAKLIGİL (1866-1945)

Birçok edebi türde eser vermesine rağmen asıl ününü romanlarda bulmuştur.
Sanatlı bir söyleyişi, iyi bir gözlemciliği vardır.
Romanlarında üst tabakanın hayat özelliklerini işlemesine rağmen hikâyelerinde sıradan insanları işlemiştir.
Realizm ve natüralizmi benimsemiştir.
Eserleri teknik açıdan kuvvetlidir, bu yönüyle romancılığımızın üstadı sayılır.
Şiirleri düz yazıya oldukça yakındır.
Eserleri: Aşk-Memnu, Mai ve Siyah, Kırık Hayatlar, Bir Ölünün Defteri, Aşka Dair, Kâbus…

CENAP ŞAHABETTİN (1870-1934)

Sanat, sanat içindir görüşünü benimsemiştir.
Halk arasında birçok dizesi atasözü gibi kullanılmaktadır.
Dilini süslemiş, kelime oyunları bol, söz sanatları oldukça fazla kullanmıştır.
Şaire göre “şiir kelimelerle resim yapma işidir.”
Eserleri: Hac Yolunda, Evrak-ı Eyyam, Tamat, Nesr-i Harp, Nesr-i Sulh, Afak-ı Irak Tiryaki Sözleri.

MEHMET RAUF (1876-1931)

İlk psikolojik romanımız olan “EYLÜL”ü yazmıştır.
Çok fazla bir edebi kimliği yoktur.
Halit Ziya’nın etkisinde kalmıştır.

SERVET-İ FUNUN DÖNEMİNİN BAĞIMSIZ İSİMLERİ

MEHMET AKİF ERSOY(1873-1936)

Sanatı toplum için kullanmıştır.
Mücadeleci fikir adamıdır.
Hayatı, olduğu gibi edebiyata yansıtmıştır.
Aruzu başarıyla kullanmıştır.
Epik -lirik şiiri ustaca kullanmıştır.
İslam birliği (ümmet bilinci) ni yerleştirmek için uğraşmıştır.
Tek eseri “SAFAHAT”tır.

HÜSEYİN RAHMİ GÜRPINAR(1864-1944)

Realist-natüralist bir yazardır.
Toplum için sanat görüşündedir.
Hemen her şey onun eserlerine konu olmuştur.
Mizaha, günlük konuşmalara çok sık başvurmuştur.
Ona göre roman sokağın aynasıdır.
Yabancı hayranlığı, mürebbiye takıntısını, kadın dedikodularını eserlerinde sıkça işlemiştir.
Eserleri İstanbul merkezlidir. Anadolu yoktur.
Eserleri: Şık, Mürebbiye, İffet, Şıpsevdi, Gulyabani, Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç, Ben Deli Miyim? Nimetşinas

AHMET RASİM (1865-1932)

Eserlerinde ele aldığı kişilerin geleneklerinden, göreneklerinden, inançlarından bahsetmiştir.
Yapıtlarında sohbet havası vardır.
Servet-i Fünundan uzak durmuştur, Ahmet Mithat Efendi’nin edebi çizgisini izlemiştir.
Eserlerinde yaşadığı döneme ait ayrıntılı bilgiler vermiştir.
Kadın-erkek ilişkileri konusunu eserlerinde katı ahlakçı bir tutumla işlemiştir.
Şarkı da bestelemiştir…
Başlıca eserleri: Hamamcı Ülfet (1922), Fuhş-ı Atik (1924), İki Güzel Günahkar, Afife, Kitabe-i Gam, Şehir Mektupları, Falaka, Muharrir Şair Edip, Ramazan Sohbetleri, Menakıbı İslam, Eşkali Zaman, Ciddü Mizah, Gülüp Ağladıklarım, Muharrir Bu Ya, Osmanlı Tarihi, İki Hatıra Üç Şahsiyet, İstibdattan Hakimiyeti Milliyeye, Romanya Mektupları

📢16 slayttan oluşan sunumu konu anlatımının sonundaki renkli bağlantıdan indirebilirsiniz.📢

Dillerin Sınıflandırılması Dünya Dilleri

TÜRKÇENİN DÜNYA DİLLERİ ARASINDAKİ YERİ

Kaynak bakımından birbirine yakın olan diller bir aile teşkil ederler. Dünya  dilleri bu şekilde çeşitli dil ailelerine ayrılırlar. Bir dil ailesi tarihin bilinmeyen devirlerinde bir ana dilden çıkan dillerin oluşturduğu topluluktur.
Bu diller arasındaki benzerlikler böyle bir varsayımı kuvvetlendirmektedir. Bir ana dilin yazılı belgeleri olmadığı halde birçok özelliklerini kendisinden türemiş bulunan ailedeki dilleri karşılaştırarak tesbit etmek mümkün olabilmektedir.

haritayı büyütmek için üzerine tıklayın

Dünyadaki Başlıca Dil Aileleri

1. Hint-Avrupa  Dilleri Ailesi

Hint-Avrupa dil ailesi dünyanın en büyük dil ailesidir. Yüzlerce dil ve lehçe içerir. Dünyada 2,5 milyarı aşkın kişinin ana dili Hint-Avrupa dil ailesine ait bir dildir. Günümüzde dünyada en çok konuşulan 20 dilden 12’si Hint-Avrupa dil grubuna aittir.

Hint-İran Dilleri: İran, Afgan, Pakistan, Hindistan, Sri Lanka, Nepal dilleri,
Slav Dilleri: Rusça, Bulgarca, Lehçe (Polonya), Çekçe, Slovakça, Baltık dilleri,
Roman Dilleri (Latinceden türetilmiş diller): İtalyanca, Fransızca, İspanyolca, Portekizce, Rumence…
Cermen Dilleri: İngilizce, Almanca, Felemenkçe, İsveççe, Norveççe…

2. Hami-Sami dilleri

Orta Doğu ve Kuzey Afrika’ya yayılmış çeşitli topluluklarca konuşulan yaklaşık 250 dilden oluşur. Hami ve Sami alt grupları olmak üzere ikiye ayrılır.
Hami Dilleri: Eski Mısır dili, Kuşi dili, Libya-Berber dili, Çad dili,
Sami Dilleri: Arapça, İbranice (Kenanca), Habeşçe, Akatça.
Bu ailenin yaşayan en önemli dilleri Arapça ve İbranicedir.

3. Bantu dilleri

Bantu Dilleri Orta ve Güney Afrika’da yaşayan kabilelerin konuştukları 400’den fazla dilin bütününe verilen addır. Lingalaca, Lubaca, Kongoca, Swahili (Svahili), Pölce, Susuca, Gurca, Akanca Bantu dilleri grubundandır.

4. Çin-Tibet dilleri

 Çin (Sin) ve Tibet-Burma Dilleri gruplarında yer alan 300 Doğu Asya dilinden oluşur. Çince, Tibetçe, Dzongka, Birmanca, Vietnamca ve Kmerce bu gruba girer.

5. Ural-Altay dilleri

Ural ve Altay dilleri akrabalığı öteden beri tartışma konusu olmuştur. Ne var ki, genel görüşe göre, bu iki kol tek kaynaktan çıkmış, ancak zamanla akrabalık bağları çok zayıflamıştır. Türkçe bu dil ailesine mensuptur.

YAPI BAKIMINDAN DİLLER

1. Tek Heceli Diller (Ayrımlı diller)
2. Çekimli diller (Bükümlü diller)
3. Eklemeli diller (Bitişimli diller, bitişken, bağlantılı diller)

1. Tek Heceli Diller (Ayrımlı diller)

Bu dillerde her kelime tek heceden ibarettir. Kelimelerin çekimli şekilleri yoktur, yani daima kök durumundadır. Cümle çekimsiz kelimelerin bir araya gelmesiyle oluşturulur. Cümlenin anlamı genellikle kelimelerin sıralanışından anlaşılır. Konuşmada ise birbirine çok benzeyen kelimeleri ayırt etmek üzere çok zengin bir vurgu sistemi oluşturulmuştur.
Çin ve Tibet dilleri bu gruba girer. Bu diller, aynı zamanda, tek seslemli diller (tek heceli diller) arasında yer almaktadır.

2. Çekimli diller (Bükümlü diller)

Bu dillerde, çekim sırasında ve yeni kelimeler türetilirken kelime kökleri genellikle değişir ve tanınmayacak hale gelir. Ekler kelimenin önüne, ortasına veya sonuna gelebilir. Bazı dillerde ise kelime kökü ile yeni kelime veya kelime çekimi arasında daima açık bir bağ, ilgiyi gösteren bir iz vardır. Kelime kökündeki asıl sesler yeni kelimede veya kelime halinde hep aynı kalırlar. Sami dilleri, Hint-Avrupa dilleri bu gruba girerler.

3. Eklemeli diller (Bitişimli diller, bitişken, bağlantılı diller)

Bu dillerde isim ve fiil çekimleri ile yeni kelimelerin teşkilinde kök değişmez. Kökün önüne veya sonuna birtakım ekler getirilerek kelime yapımı veya çekimi gerçekleştirilir. Ural-Altay dilleri bu gruba girer.
Türkçemiz sondan eklemeli bir dildir:
göz-le-m-ci    gel-ecek-ler-miş

Dilllerin Sınıflandırılması Dünya Dilleri Slaytı İndir

👉İNDİR – Dillerin Sınıflandırılması Dünya Dilleri SLAYT

SİTEMİZDEKİ DİĞER SLAYTLAR İÇİN:

📢16 slayttan oluşan sunumu konu anlatımının sonundaki renkli bağlantıdan indirebilirsiniz.📢

Dillerin Sınıflandırılması Dünya Dilleri

TÜRKÇENİN DÜNYA DİLLERİ ARASINDAKİ YERİ

Kaynak bakımından birbirine yakın olan diller bir aile teşkil ederler. Dünya  dilleri bu şekilde çeşitli dil ailelerine ayrılırlar. Bir dil ailesi tarihin bilinmeyen devirlerinde bir ana dilden çıkan dillerin oluşturduğu topluluktur.
Bu diller arasındaki benzerlikler böyle bir varsayımı kuvvetlendirmektedir. Bir ana dilin yazılı belgeleri olmadığı halde birçok özelliklerini kendisinden türemiş bulunan ailedeki dilleri karşılaştırarak tesbit etmek mümkün olabilmektedir.

haritayı büyütmek için üzerine tıklayın

Dünyadaki Başlıca Dil Aileleri

1. Hint-Avrupa  Dilleri Ailesi

Hint-Avrupa dil ailesi dünyanın en büyük dil ailesidir. Yüzlerce dil ve lehçe içerir. Dünyada 2,5 milyarı aşkın kişinin ana dili Hint-Avrupa dil ailesine ait bir dildir. Günümüzde dünyada en çok konuşulan 20 dilden 12’si Hint-Avrupa dil grubuna aittir.

Hint-İran Dilleri: İran, Afgan, Pakistan, Hindistan, Sri Lanka, Nepal dilleri,
Slav Dilleri: Rusça, Bulgarca, Lehçe (Polonya), Çekçe, Slovakça, Baltık dilleri,
Roman Dilleri (Latinceden türetilmiş diller): İtalyanca, Fransızca, İspanyolca, Portekizce, Rumence…
Cermen Dilleri: İngilizce, Almanca, Felemenkçe, İsveççe, Norveççe…

2. Hami-Sami dilleri

Orta Doğu ve Kuzey Afrika’ya yayılmış çeşitli topluluklarca konuşulan yaklaşık 250 dilden oluşur. Hami ve Sami alt grupları olmak üzere ikiye ayrılır.
Hami Dilleri: Eski Mısır dili, Kuşi dili, Libya-Berber dili, Çad dili,
Sami Dilleri: Arapça, İbranice (Kenanca), Habeşçe, Akatça.
Bu ailenin yaşayan en önemli dilleri Arapça ve İbranicedir.

3. Bantu dilleri

Bantu Dilleri Orta ve Güney Afrika’da yaşayan kabilelerin konuştukları 400’den fazla dilin bütününe verilen addır. Lingalaca, Lubaca, Kongoca, Swahili (Svahili), Pölce, Susuca, Gurca, Akanca Bantu dilleri grubundandır.

4. Çin-Tibet dilleri

 Çin (Sin) ve Tibet-Burma Dilleri gruplarında yer alan 300 Doğu Asya dilinden oluşur. Çince, Tibetçe, Dzongka, Birmanca, Vietnamca ve Kmerce bu gruba girer.

5. Ural-Altay dilleri

Ural ve Altay dilleri akrabalığı öteden beri tartışma konusu olmuştur. Ne var ki, genel görüşe göre, bu iki kol tek kaynaktan çıkmış, ancak zamanla akrabalık bağları çok zayıflamıştır. Türkçe bu dil ailesine mensuptur.

YAPI BAKIMINDAN DİLLER

1. Tek Heceli Diller (Ayrımlı diller)
2. Çekimli diller (Bükümlü diller)
3. Eklemeli diller (Bitişimli diller, bitişken, bağlantılı diller)

1. Tek Heceli Diller (Ayrımlı diller)

Bu dillerde her kelime tek heceden ibarettir. Kelimelerin çekimli şekilleri yoktur, yani daima kök durumundadır. Cümle çekimsiz kelimelerin bir araya gelmesiyle oluşturulur. Cümlenin anlamı genellikle kelimelerin sıralanışından anlaşılır. Konuşmada ise birbirine çok benzeyen kelimeleri ayırt etmek üzere çok zengin bir vurgu sistemi oluşturulmuştur.
Çin ve Tibet dilleri bu gruba girer. Bu diller, aynı zamanda, tek seslemli diller (tek heceli diller) arasında yer almaktadır.

2. Çekimli diller (Bükümlü diller)

Bu dillerde, çekim sırasında ve yeni kelimeler türetilirken kelime kökleri genellikle değişir ve tanınmayacak hale gelir. Ekler kelimenin önüne, ortasına veya sonuna gelebilir. Bazı dillerde ise kelime kökü ile yeni kelime veya kelime çekimi arasında daima açık bir bağ, ilgiyi gösteren bir iz vardır. Kelime kökündeki asıl sesler yeni kelimede veya kelime halinde hep aynı kalırlar. Sami dilleri, Hint-Avrupa dilleri bu gruba girerler.

3. Eklemeli diller (Bitişimli diller, bitişken, bağlantılı diller)

Bu dillerde isim ve fiil çekimleri ile yeni kelimelerin teşkilinde kök değişmez. Kökün önüne veya sonuna birtakım ekler getirilerek kelime yapımı veya çekimi gerçekleştirilir. Ural-Altay dilleri bu gruba girer.
Türkçemiz sondan eklemeli bir dildir:
göz-le-m-ci    gel-ecek-ler-miş

Dilllerin Sınıflandırılması Dünya Dilleri Slaytı İndir

👉İNDİR – Dillerin Sınıflandırılması Dünya Dilleri SLAYT

SİTEMİZDEKİ DİĞER SLAYTLAR İÇİN: