Zamirler konulu powerpoint sunumumuz ve PDF ders notumuz hazırdır. Zamirler konulu etkinlik soruları ve testlerle zenginleştirilmiştir. 

Zamirler slaytını ve PDF ders notunu konu anlatımının sonundaki renkli bağlantılardan indirebilirsiniz.

Zamir Nedir?

Zamirler ismin yerini tutan
kelimelerdir.

·       
Ailesi,
arkadaşımı görmek için Mardin’e geldi.
·       
Onlar,
arkadaşımı görmek için Mardin’e geldi.
·       
Ailesi, onu
görmek için Mardin’e geldi.
·       
Ailesi,
arkadaşımı görmek için buraya geldi.

Soru: Aşağıdaki metinde kaç zamir vardır?

Zamirlerin Bazı Özellikleri

u  Zamirlerle
sıfatlar birbirine karıştırılabilir.

·       
Şu evden birkaç kişi çıktı ve o yöne gitti.

·       
Şuradan birkaçı çıktı ve oraya gitti.

u  Zamirler
ismin aldığı ekleri alır. Cümlede özne, nesne, tümleç ya da yüklem olabilir.

·       
Sen burada bazılarını tanırsın.
·       
Bizler oranın her şeyiyiz.

u  Zamirler
isim tamlamalarında tamlayan ve tamlanan görevinde kullanılabilir.

• · Senin sorununu çözmek için bizim şartlarımızı
  kabul etmelisin.
• ·       
  Soruların bazılarını öğrencilerin hepsi doğru
  cevapladı.
• ·       
  Onların birçoğunu getirirken kimisinin hiçbir
  şeyi kalmadığını bilmiyorduk.

SORU-1:

Aşağıdaki cümlelerin
hangisinde tamlamayı oluşturan sözcüklerin tamamı zamir görevindedir?

A) Bu semtin
kedileri insanlardan kaçmıyor.

B) O kişi
beni de birkaç kez aradı.

C) Onlardan
bazılarını tanıyorum?

D) Bu şehir
o eski İstanbul mudur?

E) Bu
bisikletlerden hangisi senin?

u  Zamirler
yapım eki alarak tür değiştirebilirler.

·       
Bencillik
onu öyle sarmış ki kimsesiz kaldım bile diyemedi.

·       
Yeni
kimliğini hemen benimsedin bakıyorum.

SORU-2:

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde zamirden türemiş bir
sözcük vardır?

A) Birileri yaptığı yanlışı
düzeltmelidir.

B) Hiçbiri sınavdan düşük puan
almadı.

C) Sensizlik bu kadar zor
muydu?

D) Kendimiz eksik konularımızı
fark etmeliyiz.

E) Birazını da kardeşine ver
çikolatanın.

ZAMİR ÇEŞİTLERİ

A. KELİME HALİNDEKİ
ZAMİRLER

               1. Kişi (Şahıs) Zamiri

               2. Dönüşlülük Zamiri

               2. İşaret Zamiri

               3. Belgisiz Zamir

               4. Soru Zamiri

B. EK HALİNDEKİ
ZAMİRLER

               1. İlgi Zamiri

               2. İyelik Zamiri

NOT: Ek biçiminde adıllar bir sözcük türü
değildir. “Bu parçada, metinde, dörtlükte kaç tane adil vardır?” tarzı sorularda
ek biçiminde adıllar değil sözcük biçiminde adıllar kastedilmektedir.

A. KELİME HALİNDEKİ
ZAMİRLER

1. Kişi (Şahıs) Zamiri

İnsan isimlerinin yerini tutan zamirlerdir. “Ben, sen, o, biz, siz onlar”
kişi zamirleridir.

ÖRNEKLER:

·       
Ben ve
sen geçen yıl ödül almıştık.

·       
Sizin odanız
koridorun sonunda.

·       
Biz,
onlarla geçen yıl tanıştık.

·       
Bu
sınıfın dersine artık o girecekmiş.

·       
Öğretmenimiz
dün onları da bizi de uyarmıştı.

SORU-3:

Atasözleri uzun gözlem ve denemelerden ortaya çıkmış, genel
kural durumuna gelmiş, özlü bir anlatıma sahip öğüt veren yargılardır. Her biri
durumun özeti gibidir:

Biri bilmeyen bini hiç bilmez (I), adamın iyisi iş başında
belli olur(II), Bana dokunmayan yılan bin yaşasın (III), yavuz hırsız ev
sahibini bastırır(IV), sağır işitmez, uydurur (V)…V

Numaralandırılmış
atasözlerinin hangisinde kişi zamiri vardır?

A) I         B) II       C) III      D)
IV      E) V

2. Dönüşlülük Zamiri

İsimlerin yerine
kullanılan “kendi” sözcüğüne dönüşlülük zamiri denir.

ÖRNEKLER:

·       
Kendisi
öyle istedi. (III. tekil şahıs yerine)

·       
Sabah
kendimi kötü hissettim. (I. tekil şahıs yerine)

·       
Buraya
kadar kendin mi geldin? (II. tekil şahıs yerine)

Dönüşlülük zamiri,
kişi adıllarıyla birlikte cümleye pekiştirme anlamı katacak şekilde
kullanılabilir.

·       
Hediyeni
kardeşine bence sen kendin ver.

·       
Bu
kitabı buraya siz kendiniz koymuştunuz.

3. İşaret Zamiri

İsimlerin yerini
işaret yoluyla tutan zamirlere işaret zamiri denir. En çok kullanılan işaret
zamirleri: bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar, bura, şura, ora, ötekiler, diğeri,
öbürü…

·       
Onu iki
günde bir şu şekilde sulamalıydın.

·       
Orada bir köy var uzakta.

·       
Seni
buraya bu saatte kim çağırmış olabilir?

·       
konuyu
bir daha açmazsanız iyi olur.

·       
Bunu daha dün o mağazadan almıştım.

Dikkat!

“O” ve “onlar”
sözcükleri, hem işaret zamiri hem kişi zamiri olarak kullanılabilir. “O” ve
“onlar” sözcükleri insan için kullanılırsa kişi (şahıs) zamiri, insan
dışındaki varlık adlarının yerine kullanılırsa işaret zamiri olur.

Aşağıdaki o ve onlar
kelimelerinin türlerini belirleyin:

u  Onun üzerine güzel bir vazo koydum.
(………………………)

u  Sizinle o gün bazı kararlar aldık.
(…………………..)

u  Onun gelip beni çağırmasını bekliyorum.
(…………………… )

u  Ben onların hepsini pazardan aldım.
(…………………….. )

u  Onların sözüyle hareket etmemelisin.
(……………………..)

4. Belgisiz Zamir

İsimlerin yerini belirsiz bir şekilde tutan zamirlere belgisiz zamir
denir. Belli başlı belgisiz zamirler şunlardır: biri, hepsi, herkes, birkaçı,
birçoğu, çoğu, kimse, hiç kimse, herhangi biri, kimi, kimisi, bazısı, bazıları,
birazı, falan, filan…

ÖRNEKLER:

• Biri zile bastı, herkes kapıya koştu.
• Gelenlerden kimseyi tanıyamadım.
• Bazı öğrenciler matematiğe, bazısı
  Türkçeye çalışıyor.
• İşlerin birazını hallettik, çoğu paket
  henüz duruyor.
• Bugün senin yerine başkası nöbet tutsun.

Aşağıdaki cümleleri
inceleyiniz, belgisiz zamirleri işaretleyiniz.

1. Bazıları bu tür fantastik ve
macera ürünü filmleri çok seviyor.

2. Son sınavlarda düzenli çalışan
öğrencilerin hepsi güzel notlar aldı.

3. Tören alanına gitmek için
bütün öğrenciler okulun bahçesinde toplanmıştı.

4. Kimileri görevini tam olarak
yapıyor, kimileri ise sorumluluğunu hiç bilmiyor.

5. Kendisi buraya on beş yıl önce
bir kez gelmiş.

5. Soru Zamiri

İsimlerin yerini
soru yoluyla tutan zamirlere soru zamiri denir.Cümlede “kim, ne, kaçı, hangisi,
nere” sözcükleri soru zamiri olarak kullanılabilir.

ÖRNEKLER:

·       
Akşam
bize ne getireceğini hepimiz merakla bekliyorduk.

·       
Bugün
işimizi bitirdikten sonra nereye gidelim?

·       
Konuşmacıya
az önceki soruyu kim, hangi amaçla sormuştur?

·       
Tabloyu
kimin için aldığını, kaç liraya aldığını kimseye söylemedi.

·       
Sınavda
öğrencilerimizin kaçı başarılı olmuş?

NE kelimesi!!!

u  Ne
kelimesi soru sıfatı, soru zamiri, soru zarfı olabilir.

u  Ne
kelimesine cevap olarak bir isim ya da zamir verilebiliyorsa soru zamiri

·       
Buradan
ne alacaksın? Bize ne getirdin?

u  Ne
kelimesi bir isimle birlikte kullanılıp hangi kelimesinin yerine kullanılıyorsa
soru sıfatı

·       
Bizim
derse ne gün geliyorsun? Burada ne amaçla bulunuyorsun?

u  Ne
kelimesi niçin anlamında kullanılıyorsa soru zarfı olur.

·       
Arkada
ne geziyorsun? Ne ağlıyorsun?

Aşağıda kullanılan “ne” kelimelerinin türlerini
belirleyelim.

·       
Ne ağlarsın benim zülfü siyahım?

·       
Az önce ne
aldın arabadan?

·       
Sorunun
cevabı neydi?

·       
Şair, bu
şiirde neyi vurguluyor?

·       
Ne bağırıp duruyorsun çocuğa?

·       
Kardeşinle
ne konuda sorun yaşıyorsun?

·       
Bahçeye ne
diktiniz?

·       
Bülbül ne
gezersin burada?

·       
*** Sen ne
çorbası içtin?

Aşağıdaki soru kelimelerinin türlerini belirleyelim.

·       
Hangi derse
çalışacağına karar verememişti. (……………………. )

·       
Hangimiz
çocukluğumuzda anne ve babamızdan azar işitmemiştik ki? (…………………… )

·       
Ne
tarafa gittiğini kimseye söylememişti. (………………..)

·       
Bize ne
anlatacağını kendisi bile bilmiyordu. (………………)

·       
Bu
apartmandaki insanların kaçı mutludur? (……………… )

Soru Anlamı

Sorularda «Soru
anlamı bir zamirle sağlanmıştır, bir sıfatla, zarfla sağlanmıştır?»  gibi sorulara rastlıyoruz.

·       
Kitabı
sonuna kadar kim okuyacak?

·       
Kaç soru
çözeceğini ne zaman belirleyeceksin?

·       
Bize
niçin gelmediklerini merak ediyor musun?

·       
Nerede
kalacağıma henüz karar vermedim.

SORU-4:

Aşağıdakilerden
hangisinde, soru anlamı bir zamirle sağlanmıştır?

A) Bunca
sıkıntıya neden katlandınız?

B) Bu romanı
benden sonra kim okumak ister?

C) Bu
çiçeklere kaç para verdiniz?

D) Kaçıncı
katta oturduğunu söyledi mi?

E) Bana
gizlice ne söylediğini biliyor mu?

SORU-5:

(2019 TYT) Meslek
gruplarının bazıları(I) üyelerinin davranışlarından sorumlu tutulur.
Anneliğin de kimi açılardan bir meslek grubu sayılmasına rağmen onlardan birinin(II)
kötü davranışı diğerlerine(III) duyulan saygıyı pek etkilemez. Ancak iyi
örgütlenmiş meslek gruplarının üyeleri, insanların gözünde birbirleriyle(IV)
öyle özdeşleşmiştir ki mesleği icra eden birinin tutumu tüm(V)
meslektaşların itibarını etkiler.

Bu parçada
numaralanmış sözcüklerden hangisi zamir değildir?

A) I         B) II       C) III      D)
IV      E) V

B. EK DURUMUNDAKİ ZAMİRLER

İsimlerin yerini
tutan sözcükler olduğu gibi bazı ekler de isimlerin yerine
kullanılabilmektedir. İsmin yerine geçebilen bu eklere ek hâlindeki zamirler
denir.

1. İlgi Zamiri:

-ki ekidir. Bir ismin yerini tutar. Bu yüzden ilgi zamiri
olarak adlandırılır.

ÖRNEKLER:

• Sizinki
  bugün de okula gelmedi.
• Sizin
  sınıf birinci katta, bizimki ikinci katta.
• Masanın
  örtüsü yeni, sehpanınki eskimiş.

HATIRLATMA: Türkçede üç tane Kİ vardır:

u  Zamir
olan –ki: İsmin yerini tutar.

·       
Bizdekiler çok zordu, sizinkiler kolaydı.

u  Sıfat
olan –ki: Kendinden sonraki ismi işaret eder.

·       
Uçaktaki yolcu hakkında bilgi vermediler.

u  Bağlaç
olan ki: Ayrı bir kelimedir. Ayrı yazılır.

·       
Günün sonunda gördüm ki hepiniz aynısınız!

2. İyelik Zamiri

İyelik zamiri=iyelik
eki=tamlanan ekidir. (Benim) Kızım, (Sizin) sözünüz, (senin) evin, (köyün) yolu
vs.

ÖRNEKLER:

·       
Gözlerin,
gönlümde açan nergisler.

·       
Öğretmenimiz
az önce sınıfa girdi.

·       
Kardeşiniz
burayı bulabilecek mi?

SORU-6:

Kurban olam ben o kaşı karaya

İnce uzun yollar girdi araya

Ben gelemem, kendi gelsin buraya

Deyip deyip elden ele kaçan yar

Bu dizelerde geçen
altı çizili adılların türleri, aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?

A) Kişi adılı – işaret adılı

B) Belgisiz adil – kişi adılı

C) Dönüşlülük adılı – işaret adılı

D) Kişi adılı – dönüşlülük adılı

E) İşaret adılı – belgisiz adil

SORU-7:

Ne azap ne
sitem yalnızlıktan,

Kime ne,
aşılmaz duvar bendedir.

Süslenmiş
gemiler geçse açıktan,

Sanırım
gittiği diyar bendedir.

Bu dörtlükte adıl
görevinde kaç sözcük vardır?

A) 1        B) 2        C) 3        D)
4       E) 5

SORU-8:

Tuz Gölü ve çevresinin sessiz olması birçok kuşun burada
barınmasını sağlamış. Şöyle bir sayarsak; flamingo, çamurcun, yaban kazı,
suna… Bunların hepsi de bu tuzlu ortama uyum sağlamış kuşlar. Avrupa’da nesli
tükenmekte olan flamingolar için Tuz Gölü havzası bulunmaz bir yuva. Öyle ki
gölün orta kesimlerine doğru 5000-6000 yuvadan oluşan kuluçka kolonileri bulunmakta.
Tuz üretimi başka yerden de sağlanabilir ama bu ortama uyum sağlamış kuşların
kendilerine yeni bir yuva ortamı bulmaları çok zor.

Bu parçada
aşağıdakilerden hangisi yoktur?

A) İşaret zamiri

B) Tamlayanı ve tamlananı zamir olan tamlama

C) Belgisiz zamir

D) Dönüşlülük zamiri

E) Soru zamiri

TESTLERİN CEVAPLARI:
1C 2C 3C 4B 5E 6D 7D 8E

ZAMİRLER SLAYT PDF DERS NOTU İNDİR

Follow @edebiyatHocamco

 EDATLAR (İLGEÇ)

Tek başına anlamı olmayan, kelimelerle anlam ilgileri
kurmaya yarayan kelimelerdir.

• Edatların anlamları ancak kullanış sırasında
  anlaşılır.
• Edatlar tek başına bir öge olmaz, başka
  sözcüklerle “edat öbeği” oluşturur.
• Edatlar; isim, zamir, tamlama ve diğer söz
  öbekleriyle birlikte kullanılır.
• Edatlar, çekim eki almaz ama kendilerinden
  önceki sözcüklerin belirli çekim eklerini alması gerekir.

BAŞLICA EDATLAR

• En Çok Kullanılan Edatlar:  için, gibi, mi, göre, kadar
• Öbekleşenler: -e karşın, -e karşı, -e doğru, -e rağmen, -den
  dolayı, -den ötürü, -den başka, -den önce, -den sonra, -den yana, -den beri, -e
  dair, -e değin, -e dek, -e ait, -e özgü
• Cümledeki Kullanıma Göre Edat Olanlar: ile, ancak, bir,
  yalnız, tek
• Diğer Edatlar: denli, üzere, değil, sadece, yalnızca, sanki

DİKKAT: “ile” sözcüğü hem edat hem de bağlaç olarak
kullanılabilir.

İLE……..VE anlamında kullanılırsa bağlaç olur.

ÖRNEK:

• Şiirle öykü kardeş türlerdir.
• Sanatçı duygularını şiirle anlatıyor.

Başka

• Başka kelimesi kullanıldığı yere göre edat, sıfat, zarf ve
  isim görevinde olabilir.
• “-den” ayrılma durum ekiyle bağlanırsa edat olur.
• İsmin önünde kullanılırsa sıfat, fiili belirtirse zarf olur.
• Bir ismin yerini tutacak biçimde kullanılırsa zamir olur.

Örnekler: 

Doğru

• Başka kelimesi kullanıldığı yere göre edat, sıfat, zarf ve
  isim görevinde olabilir.
• “-den” ayrılma durum ekiyle kullanılırsa edat olur.
• İsmin önünde kullanılırsa sıfat, fiili belirtirse zarf olur.
• Tek başına kullanılırsa isim olur.

Örnekler: 

Karşı

• Her zaman edat olarak kullanılmaz; sıfat ve isim
  görevlerinde de kullanılır.
• Edat olması için –e karşı şeklinde kullanılmalıdır.
• Bir ismi belirtirse sıfat olur. Ek alırsa ya da bir varlığı
  karşılarsa isim olur.

Örnekler:

Ancak – Yalnız – Bir – Tek

• Bu kelimeler sadece anlamında kullanılırsa edat olurlar.
• Ama anlamında olurlarsa bağlaç olurlar.
• İsmin önüne gelirse sıfat, fiili etkilerse zarf olurlar.

Örnekler: 

• Bu soruyu ancak sen çözebilirsin.
• İşinizi çözerim ancak bazı şartlarım var. 
• Sinema ancak yarım saatte bitmişti.
• Yalnız insanlar yalnız yaşarlar ancak yalnız ölmeyi istemezler.
• Kendisinden istenen işi yalnız acemi stajyer tamamlamıştı.

SORU: 

Tek başına anlamı olmayan, kelimeleri, kelime grupları ve
cümleleri bağlamaya çalışan kelimelerdir.

• Bağlaçlar, tek başlarına herhangi bir anlam taşımaz, cümlede
  anlam kazanırlar.
• Bağlaçlar, genellikle cümlenin herhangi bir ögesi olmazlar.
• Bağlaçlar, cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamı
  değişebilir fakat cümle bozulmaz.

Ancak – Yalnız

Bu kelimeler «ama, fakat» anlamında olurlarsa bağlaç
olurlar.

Örnek: Bütün gece gözünü kırpmadı ancak / yalnız işlerini yetiştiremedi.

Kİ Bağlacı

Türkçede 3 ayrı -ki vardır!

Zamir olan –ki: Bir ismin yerini tutar.

Bizdekiler çok zordu, sizinkiler kolaydı.

Sıfat olan –ki: Kendinden sonraki ismi işaret eder.

Uçaktaki yolcu hakkında bilgi vermediler.

Bağlaç olan ki: Ayrı bir kelimedir. Ayrı yazılır.

Günün sonunda gördüm ki hepiniz aynısınız!

Ki’lerin türlerini belirleyin.

• O kadar yorulmuştu ki bir köşede uyuyup kaldı.
• Anladım ki hiç kimse beni ciddiye almıyor.
• Daha sonra raftaki kitaplara yöneldi.
• Bizim sınav sizinkinden daha zor sorulardan hazırlanmıştı.
• Siz ki beni tanırsınız, niçin böyle düşünüyorsunuz?

İse bağlacına dikkat

• Bağlaç olan “ise (-sa, -se)” ile şart kipi (-sa, -se)
  karışabilir.
• Bağlaç karşılaştırma bildirir, olumsuzu yapılamaz; şart kipi
  ise cümlede koşul anlamı oluşturur ve olumsuzu yapılabilir.

İçerisi sıcak, dışarısı ise (dışarısıysa) serindi.

Pencereyi açarsa içerisi biraz serinler.

Tekrarlı Bağlaçlar

Birlikte kullanılan bağlaçlardır.

Başlıca tekrarlı bağlaçlar şunlardır: ne… ne, ya… ya, hem… hem, ha…ha, ister…
ister, gerek… gerek, olsun… olsun, de… de

Tekrarlı bağlaçların arasına virgül konmaz.

Örnekler:

• Sorunlarımızla ilgili bize ne yol gösterdi ne yardım etti.
• Yarın arabayla hem kardeşini hem beni okuldan alacakmış.
• Ya bu deveyi
  güdersin ya bu diyardan gidersin.
• Toplantıda gerek pazarlama gerek reklam bölümüne eleman
• ihtiyacı olduğu söylendi.
• Hafta sonu ailece ister sinemaya gidin ister piknik yapın.
• İş hayatımda olsun günlük hayatımda olsun hep şanslıydım.
• Telefon çalınca heyecanlanıp bir ona bir bana baktı.

2024-TYT

(I) Yıldırım Bayezid; kuşatılmış Niğbolu Kalesi’nden haber
almak, düşmanın asker sayısını öğrenmek niyetiyle Evrenos Bey’i kaleye yolladı.
(II) Fakat Evrenos Bey ne düşmandan esir, ne de içeriden haber alabildi. (III)
Yıldırım’ın buna canı sıkıldı, uykuları kaçtı ve gece kimseye haber vermeden
atına binip hızla kaleye gitti. (IV) Yüksek bir yere çıktı, biraz soluklanıp
gök gürler gibi bir sesle “Bre Doğan! Bre Doğan! Hâliniz nicedir?” diye
bağırdı. (V) Zaten kale duvarının üzerinde bulunan Doğan Bey, onun sesini
duyunca “Merak buyurmayın Hünkârım! Her taraf muhkem, muhafızlar gece gündüz
uyanık, yeteri kadar zahirem mevcut.” diye karşılık verdi.

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde virgül
kullanımında yanlışlık yapılmıştır?

A) I         B)
II        C)
III       D)
IV       E) V

Belli Bağlaç mı?

Çok sorulan bu sorunun cevabı şudur: Belli bağlaç değildir. Cümleye göre sıfat ve isim görevlerinde kullanılabilir.

Örnek: 

• Öğrencilerin araştırmaları belli konularda yoğunlaşmıştı. (Sıfat)
• Maçın sonucu önceden belliydi. (İsim)

ÜNLEM NEDİR?

Ünlemler asıl olarak “seslenme-hitap” bildiren sözcüklerdir.

Korkma, acıma, şaşma, acıma, sevinme, kızma gibi duyguları
anlatan, kimi zaman da onay, karşı çıkma, buyruk, çağrı, uyarı, yasaklama vb.
belirten sözcüklerdir.

Örnekler:

• Aaa, ağlıyorsunuz siz!
• Ah, o kadrini bilmediğim günler!
• Aman, geç kalmayın!
• Gül gibi sararıp soldum eyvah! Eyvah!

 Edat – Bağlaç – Ünlem Slayt PDF Ders Notu İndir

Follow @edebiyatHocamco

İsim tamlamaları konulu ders notu ve 24 slayttan oluşan İsim Tamlamaları sunumunu bu yazımızda bulabilirsiniz. İsim tamlamaları sunumunun ve ders notunun içinde test sorularına ve isim tamlamalarını metinde bulmaya yönelik etkinliklere de yer verdim. İsim tamlaması nedir, isim tamlamasına bolca örnekler, isim tamlamalarının çeşitleri, isim tamlamalarının özellikleri, isim tamlamaları etkinlikleri ve bolca test sorularını aşağıdaki ders anlatımında ve isim tamlamaları konulu sunumda bulabilirsiniz.

İsim tamlamaları slaytını ve İsim tamlamaları PDF ders notunu yazının sonundaki renkli bağlantılardan indirebilirsiniz.  

İSİM
TAMLAMASI NEDİR?

İki veya daha fazla ismin bir araya
gelerek bir varlığı ya da kavramı anlattığı kelime gruplarıdır.

ÖRN: Kitabın sonu
            ÖRN: Arabanın fiyatını
duyan alıcının gözleri fal taşı gibi açıldı.
            ÖRN: Dışarı çıkınca ışığın
parlaklığı gözümü aldı.
            ÖRN: Gün sonunda yazarın fikirleri tamamen değişmişti.

Tamlama ekleri şahıslara göre
değişebilir:

            Ben-im kitabım
            Senin kitab-ın
            O-n-un kitab-ı
            Biz-im kitab-ımız
            Siz-in kitab-ınız
            O-n-lar-ın kitap-ları

ÖRN: Okulun problemleriyle onların
eksikleri örtüşüyor
ÖRN: Benim sözüm
adam sözüdür, senin aklın buna ermez.

İsim tamlamaları üçe ayrılır:

1. Belirtili İsim Tamlaması
2. Belirtisiz İsim Tamlaması
3. Zincirleme İsim Tamlaması

1. Belirtili İsim Tamlaması:

Tamlayan ve tamlananın ikisinin birden
tamlama eklerini aldığı tamlamalardır.

ÖRN: Kedinin annesi, yavru kediyi yine kabul etmedi.
ÖRN: Yılların yıpratıcılığı adamın sağlığını iyiden iyiye
bozmuştu.
ÖRN: Dün tarihçinin yokluğu
bütün dershaneyi etkilemişti.

2. Belirtisiz İsim Tamlaması:

Tamlayanın ek
almadığı, tamlananın ek aldığı isim tamlamalarıdır.

ÖRN: Ders kitabı
ÖRN: Yemek masasından
kalkmadan baba fırçası yemek yazara ağır gelmişti.
ÖRN: Yol üzeri kime
rastlasa ondan bir eski dost gibi hayat tavsiyesi isterdi.
ÖRN: Geçen yıl zorluklar
ve umutsuzluklar yılı oldu, 2025 yılı size mutluluklar yılı
olsun.

3. Zincirleme İsim Tamlaması:

Üç ya da daha fazla isimden oluşan isim
tamlamalarıdır.

ÖRN: Çiçeğin yaprağının rengi
ÖRN: Sergide resim sanatının incelikleri
katılımcıları büyüledi.
ÖRN: Çocuğun dayanılmaz soruları diğerlerinin
hassas psikolojisini etkiliyordu. (Zincirleme isim tamlaması yoktur.)
ÖRN: Evin bahçe düzenlemesi, mimarın meslek tecrübesini
yansıtmakta.
ÖRN: Çaresiz çocukların umutsuz bekleyişi yine
hüzünle bitti. (Zincirleme isim tamlaması yoktur.)

SORU-1:

(1) Bu
şairimiz, Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatının şair, hikâyeci, romancı, edebiyat
tarihçisi ve denemecisidir. (II) O, geniş yelpazede eserler vermiş bir
sanatçıdır. (III) Şüphesiz onun en bariz vasfı, kendisinin de kabul ettiği gibi
şair olmasıdır. (IV) Usta sanatçının şiirleri sayıca azdır. (V) Bununla
birlikte bu şiirlerin devrinin en güzel şiirlerinden olduğu gerçeği
eleştirmenlerce belirtilmiştir.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin
hangisinde ad takımı yoktur?

A) V     B) III    C)
I      D) II     E) IV

SORU-2:

Bugün(I) sanat meseleleriyle yakından
alâkadar olmuş bir zekâ(II) için artık münakaşasına olanak görülmeyen(III)
hakikatlerden biri de şiirin(IV) her türlü menfaat endişesinden uzak ve
gayesini yalnız kendinde bulan bir mükemmeliyet olmasıdır.(V)

Bu cümledeki numaralanmış sözcüklerden
hangisi ad tamlamasının tamlayanıdır?

A) V     B) III    C)
I      D) II     E) IV

İsim Tamlamalarının Özellikleri

1. Tamlayanla
tamlanan yer değiştirebilir.

ÖRN:
Şarkısını söyledik yıllar yılı baharın
ÖRN:
Piyasaya söylentisi bile yetmişti değişikliğin

2.
Tamlayan ya da tamlanan bir zamir olabilir.

ÖRN:
Birimizin derdi, hepimizin derdi sayılırdı.
ÖRN:
Sınavda soruların birçoğunu yapamayan öğrencilerin hepsi etüde
katılacak.
ÖRN:
Bunların hiçbiri mazeret sayılmaz, kimin nesi olursan ol, seni
kovacağım.

SORU-3:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde tamlayanı ile tamlananı yer
değiştirmiş bir isim tamlaması kullanılmıştır?

A) Parmaklarının ucu dikenli tellere ha
değdi ha değecek.
B) Hayallerin göz pınarlarında donup
kalır.
C) Birkaç kulaç ötedeki bir tahta
parçasını tutamazsın.
D) Duymak ama anlatamamak, çemberini
kıramamak kelimelerin, ne acıdır.
E) Ve deler sevgi dolu yüreğini, sevgi
bilmeyen bir kurşun.

SORU-4:

Tamlayanı kişi zamirinden oluşan isim
tamlamalarında kimi zaman tamlanana getirilen iyelik eki düşer.

Aşağıdakilerin hepsinde bu açıklamaya uygun bir kullanım
vardır?

A) Çocukluk yıllarımızda burası eski bir
demirci dükkânıydı.
B) Bazı meslekler geçen zamana
direnemeyip eskiyor.
C) Düşünceleriniz bazen sizin dışınızda
da gelişir.
D) Herkes, kendi hatasını düzeltirse
hoşgörü ortamı sağlanacaktır.
E) Sanayileşme ve betonlaşma artık bizim
köye bile gelmiş.
 

3.
Bir tamlanan birden fazla tamlayan alabilir.

ÖRN:
Ülkenin, şehrin ve ailemizin sana ihtiyacı var.
ÖRN:
Sana yine çağların ve tarihin tanıklığından bahsedeceğim.

4.
Bir tamlayan birden çok tamlanan alabilir.

ÖRN:
Uçağın motoru, kanatları ve pervanesi kontrol edildi.
ÖRN:
Yazdığı şiirin dili, tarzı yahut biçemi şairin adına,
kimliğine göre değişecektir.

SORU-5:

İsim tamlamalarında tamlayan görevindeki
sözcük birden çok tamlanan için ortak kullanılabilir.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu açıklamayı örneklendiren
bir kullanım vardır?
A) Çaresizliğin, ümitsizliğin türküsü
çalınıyor plakta.
B) Türkülerin en içlisi en hüzünlüsü
bizim aşkımızdır.
C) Delicesine sarhoş olmak en güzel
tarafı imkânsızlığın.
D) Neşeli, sağlıklı her insanda da bu
hastalık görülebilir.
E) Ümitlerimiz fırtınalı denizlerin
ortasında bir hurda teknedir şimdi.

5.
Tamlayanla tamlanan arasına farklı türde kelimeler girebilir.

ÖRN:
Kültürün oldukça derinlere inen kökleri,
bu fırtınanın zayıf rüzgârlarından etkilenir sanma.
ÖRN:
Göklerin sarsılmaz kartalları;
savaşın yenilgi nedir bilmeyen kahramanları, barışın
gözünü kırpmayan teminatları onlardır.

6.
Tamlayan düşebilir.

ÖRN:
Çocuğun korkusu, sınavın sonuna kadar dinmedi.
ÖRN:
Korkusu, sonuna kadar
dinmedi.
ÖRN:
Elim, ayağım yerine
geçen babası emekli olunca oğlu yerine geçti.

ETKİNLİK-1: Aşağıdaki metindeki isim
tamlamalarını bulun.

Parlak mor çizgileriyle bir masal
kitabına aitmiş gibi görünen bir balık türü; Tanzanya açıklarında, Hint
Okyanusu’nun 80 metre derinliklerinde keşfedildi. Araştırmacılar balığın göz
alıcı renklerini, Kara Panter’in ülkesi olan Wakanda halkının geleneksel
elbiseleriyle ilişkilendiriyor.

 

7.
Tamlanan eki düşebilir.

ÖRN: Bizim damat,
eşi konusunda çok hassastır.
ÖRN: Bu sıkıntıyı bizim
başımıza açan senin doktordur.

8.
Tamlayan cümle halinde olabilir.

ÖRN: Kitabım yok
mazeretini kabul etmeyeceğim.
ÖRN: Acemi şoför karşıya
geçilmez tabelasına çarpmış.

ETKİNLİK-2: Aşağıdaki metindeki isim
tamlamalarını bulun.

 “Yazdıkların
kime hitap ediyor?” sorusuna verilmiş net bir cevabım yok. Bir iyelik ekiyle
“okurlarım” demeyi de doğrusu beni hiç okumamış olanlara bir saygısızlık olarak
değerlendiriyorum. Ancak yine de boşluğa yazdığımı söyleyemiyorum.

9. Tamlayan eki yerine çıkma hal eki –den/-dan
kullanılabilir.

ÖRN: Takma isim kullanan
yazarı, cümlelerinden biri ele vermişti.
ÖRN: Kardeşlerden
sonuncusu, bütün aileyi perişan etti.

SORU-6:

Bazı isim tamlamalarında “-den”
durum eki, “-in” tamlayan ekinin görevini üstlenir.
Aşağıdakilerin hangisinde bu açıklamaya uygun bir örnek
vardır?
A) Evdeki sandalyelerden birkaçı kırıldı
diye üzülüyordu.
B) Senin bu çalışmalarını herkes gönülden
alkışlıyor.
C) Baş tacı ettiğin insanlardan yardım
alabildin mi?
D) Balkondan düşen saksı, benim için çok
değerliydi.
E) Bilgiden yoksun insanları eğitmeyi
amaç edinmişti.

DOĞRU – YANLIŞ

SORU-7

(I)
Mehmet Fuat, belli ilkelerine karşın sevgiyle yaklaşıyor konularına. (II) Bir
eksikliği, bir yanlışlığı düzeltmek isterken bile kırıcı olmamaya çalışıyor.
(III) Ama hakkı yenmiş bir olaya, bir kitaba değinirken eleştirmenliğe
yalınkılıç soyunuyor. (IV)Dergileri eleştirirken de, “Ben bütün suçu,
dergilerimizin biçiminde buluyorum.” diyor. (V) Mehmet Fuat’ın bu
düşünceleri, her olaya sınırlı bir açıdan bakma alışkanlığındandır.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangilerinde isim
tamlaması vardır?

A) I ve
II          B) II ve III        C) III ve IV      D) IV ve V       E) I ve V

SORU-8

Şu
sılanın ufak tefek yolları
Ağrıdan
sızıdan tutmaz elleri
Tepeden
tırnağa şiir gülleri
Yiğidim
aslanım burda yatıyor
Yukarıdaki dizelerde aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A)
Belirtisiz isim tamlaması
B)
Tamlayanı düşmüş isim tamlaması
C)
Zincirleme isim tamlaması
D)
Belirtili isim tamlaması
E)
Tamlayanı ve tamlananı sıfat almış isim tamlaması

Cevap Anahtarı: 1D 2E 3D 4E 5A 6A 7D 8C

Etkinlik-1 Cevapları: masal kitabı, balık türü, Tanzanya açıkları, Hint Okyanusu’nun derinlikleri, balığın renklerini, Kara Panter’in ülkesi, Wakanda halkının elbiseleri

Etkinlik-2 Cevapları:  “Yazdıkların kime hitap ediyor?” sorusu

İsim Tamlaması Slayt ve PDF Ders Notu İndir

Servetifünun dergisinin yazı işleri idaresine Tevfik Fikret’in gelmesiyle (1896) bu dergi etrafında toplanan ve aynı sanat anlayışını paylaşan sanatçıların oluşturduğu edebiyata Servetifünun Edebiyatı (Edebiyatıcedide) denir.

Servetifünun Şiirinin Genel Özellikleri

• “Sanat sanat içindir.” anlayışının hâkim olduğu Servetifünun şiirinde, şiirin konusu genişletilir. 
• Şiirde yeni imgelerle beraber Arapça, Farsça sözcük ve tamlamalarla dolu ağır bir dil kullanılır. 
• Servetifünun şiirinde parnasizm ve sembolizm etkisi ile biçim mükemmelliğine ve ahenge önem verilir. 
• Göz için değil, kulak için kafiye anlayışı benimsenir. 
• Kimi zaman bir şiirde birden çok aruz kalıbı kullanılır. 
• Batı edebiyatından alınan sone ve terzarima nazım biçimleriyle birlikte özellikle serbest müstezat tercih edilir. 
• Şiir düzyazıya yaklaştırılır, mensur şiir denemeleri yapılır. 
• Fransız şiirinin etkisiyle anjanbman (şiirde cümledeki anlamın dize ya da beyitte tamamlanmayıp sonraki dizelere geçmesi) görülür.

Servetifünun Dönemi’nin Başlıca Şairleri

• Servetifünun Dönemi’nin başlıca şairleri Tevfik Fikret, Cenap Şahabettin ve Süleyman Nazif’tir. 
• İçinde yaşadıkları siyasi ve sosyal yapıdan kaçıp uzaklaşma isteği, Servetifünun sanatçılarını hayale yöneltir. 
• Bu yüzden eserlerinde hayal-gerçek çatışması önemli bir yer tutar. Karamsarlığın baskın olduğu şiirlerde aşk, ölüm ve tabiat sıklıkla işlenen temalardır. 
• Dönemin şartları gereği siyasi ve sosyal konulardan uzak duran Servetifünun şairleri içinde Tevfik Fikret, siyasi ve sosyal konuları da işleyen yegâne şairdir.
• Hüseyin Cahit Yalçın’ın (1875-1957) Fransızcadan çevirdiği Edebiyat ve Hukuk adlı makaleden dolayı derginin kapatılmasıyla, dergi etrafında toplanan sanatçılar dağılır ve böylece Servetifünun Dönemi sona erer (1901).

Fecriati Şiiri

• 1909 yılında yeniden yayımlanmaya başlanan Servetifünun dergisinde bir araya gelen ve Türk edebiyatındaki ilk beyannameyi (bildiri) yayımlayan Fecriati Topluluğu, eleştirdikleri Servetifünuncuların sanat anlayışını sürdürür. 
• “Sanat şahsî ve muhteremdir.” sloganıyla ve sanat için sanat anlayışıyla eser veren Fecriaticilerin şiirlerinde işlediği başlıca temalar aşk ve tabiattır. 
• Bu sanatçılar; Arapça, Farsça sözcüklerin, tamlamaların yoğun olduğu bir dille kapalı bir anlatımı yeğler. 
• Serbest müstezat türünü geliştirir. 
• Topluluğun öne çıkan şairleri Ahmet Haşim, Emin Bülent Serdaroğlu (1886-1942) ve Tahsin Nahit’tir.
• Fecriati Topluluğu 1912’de topluluk dağılmıştır.

Servetifünun Şiiri Slayt ve PDF Ders Notu İndir

Takip ya da teşekkür için 

Ya da aşağıdaki yorum kutusuna yorumlarınızı bekleriz… 👇👇👇

Tanzimat Edebiyatı’nın Başlaması

• 1839 yılında ilan edilen Tanzimat Fermanı ile birlikte Osmanlı Devleti’nde batılılaşma faaliyetleri hız kazandı. 
• Edebiyat da bu faaliyetlerden etkilendi. Avrupa edebiyatında kullanılan birçok tür ve tema bizim edebiyatımıza da böylece geldi. 
• Yazar ve şairler Batı edebiyatını daha yakından tanımaları eserlerinde etkisini göstermeye başladı.
• 1860’da ilk özel gazete olan Tercüman-ı Ahval gazetesinin yayın hayatına başlaması Tanzimat Edebiyatı’nın başlangıcı kabul edilir.

Tanzimat Edebiyatı Neden İki Bölümde İncelenir?

• Tanzimat Dönemi’nde yazılan eserlerin ve sanatçıların edebî anlayışlarının farklı oluşu bu dönemi iki bölümde incelememizi gerektirir.
• İlk özel gazetenin (Tercüman-ı Ahval) yayınlandığı 1860’dan II. Abdülhamid’in Meclis-i Mebusan’ı kapattığı 1878 yılına kadar Tanzimat Birinci Dönem, 1878’den Tevfik Fikret’in Servetifünun Dergisi’nin başına geçtiği 1896’ya kadar Tanzimat İkinci Dönem olarak adlandırılmaktadır.

Tanzimat Birinci Dönem Şiiri Özellikleri

• 1860 senesinde Şinasi ve Agâh Efendi’nin çıkardığı ilk özel gazetemiz Tercüman-ı Ahvâl ile başlar ve 1876’ya kadar devam eder. 
• Sanatçılar eserleriyle halkı aydınlatma amacı güttükleri için yapıtlarında “Sanat toplum içindir.” ilkesi ön plandadır. 
• Birinci Dönem sanatçıları siyasetle de ilgilenmiş ve önemli görevler üstlenmiş devlet adamlarıdır. 
• Bu dönemde uygulanamamış olmasına rağmen dilin sadeleştirilmesi fikri mevcuttur. 
• Eserlerde Divan edebiyatında uygulanan parça güzelliği değil, bütün güzelliği esas alınmıştır.
• Divan edebiyatına karşı olmalarına rağmen Tanzimat sanatçıları gazel, kaside, murabba, terkib-i bent gibi divan edebiyatı nazım biçimlerine devam etmişlerdir. Ancak vatan, millet, eşitlik, hak, adalet gibi yeni temalar ilk defa bu dönemde şiirin merkezine konmuştur. 
• Heceyle birkaç şiir denemesi yapılmış ancak genel olarak aruz ölçüsü tercih edilmiştir. 
• Fransız edebiyatını referans alan Tanzimat sanatçıları klasisizm ve romantizm akımlarından etkilenmişlerdir. 
• Bu dönemin sanatçıları şunlardır: Şinasi, Namık Kemal, Ziya Paşa, Ahmet Mithat Efendi, Ahmet Vefik Paşa, Ahmet Cevdet Paşa, Direktör Ali Bey, Yusuf Kâmil Paşa, Şemsettin Sami

Tanzimat İkinci Dönem Şiiri Özellikleri

• Sanatçılar, “Sanat sanat içindir.” anlayışını benimsemiştir. 
• Otoriter yönetimin etkisiyle toplumsal konuların yerine aşk, sevgi, ölüm, metafizik gibi bireysel konular işlenmiştir. 
• ” Güzel olan her şey şiirin konusudur.” düşüncesiyle şiirin alanı genişletilmiştir. 
• Genellikle aruz ölçüsü tercih edilmiş, bazen heceyle de şiir denemelerine gidilmiştir. 
• Batı edebiyatındaki nazım biçimleri denenmiş ve divan edebiyatının biçimleri yavaş yavaş terkedilmeye başlanmıştır. 
• Divan edebiyatının etkisi giderek azalmıştır. 
• Birinci dönemde dilin sadeleştirilmesi fikri ön plandayken, ikinci dönemde bu fikir geri plana atılmış ve ağırlıklı olarak Arapça ve Farsça kelimelerden oluşan ağır bir dil benimsenmiştir. Batıdan alınan türler daha iyi anlaşılmış ve eserlerdeki amatörlükler azalmıştır. 
• İkinci dönem sanatçıları da Fransız edebiyatından etkilenerek romantizm akımının izlerini taşımışlardır. 
• Bu dönemin sanatçıları şunlardır: Recaizade Mahmut Ekrem, Abdülhak Hamit Tarhan, Samipaşazade Sezai, Muallim Naci, Nabizade Nazım 

Tanzimat Dönemi Şiiri Slayt ve PDF Ders Notu İndir

Takip ya da teşekkür için 

Röportaj türü 11. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinin konularından biridir. Bu yazıda dersin içeriğinde kullanılabilecek bir sunum ve PDF formatında ders notunu bulabilirsiniz. Yazının içeriğinde röportaj nedir, röportaj türünün özellikleri nelerdir, Cumhuriyet Dönemi’nde röportaj türü, röportaj türünde yazılan önemli eserler ve yazarları, mülakat ve röportajın ortak özellikleri, mülakat ve röportajın farkları gibi bilgileri bulabilirsiniz. Röportaj slaytını ve PDF ders notunu konu anlatımının sonundaki renkli bağlantılardan indirebilirsiniz. 

Röportaj Nedir?

• Röportaj; bir gerçeği, sorunu, olayı ya da durumu ortaya koymak; açığa çıkarmak amacıyla oluşturulan öğretici gazete ve dergi yazısıdır.
• Bu tür yazılar araştırmaya, incelemeye, soruşturmaya, gezip görmeye ve somut olgulara dayanır.
• Röportajda yazar, olayı yerinde görerek, farklı kişilerle konuşup soruşturarak yazar. Gerektiğinde yetkililerle görüşerek bilgi ve belge toplar, yazısını fotoğraflarla destekleyebilir.

Röportajın Özellikleri Nelerdir?

• Olaylara tanıklık ederek gerçeklere ışık tutar.
• Okuyucuyu gerçekle yüzleştirerek aydınlatmaya çalışır.
• Olayları aktarırken ayrıntılara girer, söz konusu olaylar hakkında kendi düşünce ve yorumlarını da ortaya koyar, değerlendirmelerde bulunur.
• Röportaj yazarı anlatımında betimleyici, öyküleyici, açıklayıcı ve tartışmacı anlatım biçimlerinden; örnekleme, tanık gösterme, karşılaştırma gibi düşünceyi geliştirme yollarından yararlanır.
• Daha çok kısa cümleler kullanarak anlatımına hareket ve canlılık katar.
• Röportaj türündeki yazılar zamanla tarihî bir belge niteliği kazanabilir.

Cumhuriyet Dönemi’nde Röportaj

• XIX. yüzyılda Amerika’da ortaya çıkan röportaj türü, Türkiye’de gerçek anlamda 1950’li yıllarda gelişmeye başlamıştır.
• Bu yıllardan itibaren çok partili siyasi hayata geçilmiş, toplumsal değişim hız kazanmış, köyden kente göç dalgası başlamıştır.
• Böylece bu yeni gelişme ve olguların neden olduğu toplumsal sorunlar röportaj türünün konusu olmuştur.
• Bundan böyle halkın sorunları, yaşadıkları röportaj yazarları tarafından yerinde gözlemlenerek ilk elden aktarılmaya başlanmıştır.
• Bazı yazarlar hazırladıkları röportajları gazetelerde dizi röportaj olarak yayımlamışlardır.

Röportaj Türünün Önemli Eserleri

• Yaşar Kemal – Çukurova Yana Yana, Bir Bulut Kaynıyor, Peri Bacaları, Bu Diyar Baştan Başa
• Fikret Otyam – Ha Bu Diyar, Topraksızlar
• Tahir Kutsi Makal – İç Göç, Acı Yol;
• Halil Aytekin -Doğuda Kıtlık Vardı;
• Necmi Onur – Mezarlarında Yaşayanlar;
• Celalettin Çetin – Büyük Göç

Mülakat ve Röportaj Ortak Özellikleri

• Araştırma ve Hazırlık: Her ikisi de önceden belirlenmiş bir konu veya konuyla ilgili olarak detaylı araştırma ve hazırlık gerektirir. Bu, röportaj yapılacak kişi veya konu hakkında bilgi edinmeyi, mülakat sorularını planlamayı ve konuyu anlama sürecini içerir.
• Soru Hazırlığı: Her iki tür de belirli soruların hazırlanmasını gerektirir. Bu sorular, konunun derinlemesine incelenmesine ve önemli bilgilerin elde edilmesine yardımcı olur.
• Karşılıklı İletişim: Hem mülakat hem de röportaj süreçleri, katılımcılar arasında etkileşimi içerir. Mülakatlarda, genellikle bir röportajcı ve mülakata katılan kişi arasında doğrudan bir diyalog vardır. Röportajlarda ise, röportajcı ve konu arasında benzer bir etkileşim vardır.
• Doğru Bilgi Edinimi: Hem mülakat hem de röportaj yazıları, doğru ve güvenilir bilgilerin toplanmasını amaçlar. Bu nedenle, katılımcılar arasındaki iletişim ve bilgi alışverişi önemlidir.
• Düzen ve Yapı: Her iki tür de genellikle belirli bir düzen veya yapıya göre yazılır. Başlangıç, gelişme ve sonuç kısımları genellikle bulunur. Bu yapı, okuyucuların konuyu anlamasına ve bilgilerin etkili bir şekilde iletilmesine yardımcı olur.
• Objektiflik: Mülakat ve röportaj yazıları genellikle objektif bir bakış açısını yansıtmayı amaçlar. Tarafsızlık, doğru bilgilerin aktarılmasını sağlar ve katılımcıların görüşlerini dürüstçe ifade etmelerine olanak tanır.

Mülakat ve Röportajın Farkları

• Mülakatın alanı görüşülen kişiyle sınırlıyken röportajda her çeşit konu ve olay ayrıntılı bir biçimde irdelenir; anlatılanlar fotoğraflarla, belgelerle desteklenir ve zenginleştirilir.
• Mülakat esas olarak mülakat yapılan kişiye sorular sorularak gerçekleştirilir. Röportajda ise muhataplara soru sormayla beraber bir olayı öyküleme, izlenim ve betimlemelere yer verme de söz konusudur.
• Mülakatta bir kişiyi sorulara verdiği cevaplarla tanıtmak amaçlanır. Röportajda ise bir olayı sorgulamak, bir gerçeği ortaya koymak suretiyle kamuoyunu aydınlatmak amaçlanır.

Röportaj Türü Slayt – PDF Ders Notu İndir

Takip ya da teşekkür için 

Ya da aşağıdaki yorum kutusuna yorumlarınızı bekleriz… 👇👇👇

11. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinin konularından Mülakat türünün özellikleri, hazırlık süreci ve cumhuriyet öncesinde mülakat, Cumhuriyet Dönemi’nde mülakat, Türk edebiyatında mülakat türünün ilk örneği ve mülakat türüne ait önemli eserler ve yazarları ana başlıkları detaylıca ele alacağız. Mülakat türü PDF ders notu ve powerpoint sunumunu da yazının sonundaki renkli bağlantıdan indirebilirsiniz. Kolay gelsin.

Mülakat Nedir?

Mülakat, sanat, bilim, siyaset,
spor gibi çeşitli alanlarda tanınmış kişileri tanıtmak veya onların
düşüncelerini belirli bir konuda öğrenmek amacıyla yapılan, karşılıklı
konuşmaların yazılı metin haline getirilmesiyle oluşan, öğretici bir türdür.

Mülakatın Özellikleri

• Mülakatta sade, anlaşılır ve açık
  bir dil tercih edilir.
• Söyleşiye dayalı anlatımın yanı
  sıra açıklayıcı, tartışmacı ve hikâye anlatımı da kullanılabilir.
• Okuyucuya bilgi verme amacı
  güdülür.
• Sorular genellikle önceden
  belirlenir ve konuşmacının sözleri kesilmeden, mümkün olduğunca değiştirilmeden
  aktarılır.
• Konuşmacının ifadelerine karşı
  tarafsız bir tutum benimsenir ve genellikle detaylara girilmez.
• Temel düşünceler, kavramlar ve
  gerçekler üzerinde durulur.

Mülakata Hazırlık Süreci

• Mülakat türünün belirli bir
  hazırlık süreci vardır. Bu süreç şu adımları içerebilir:
• Mülakat yapılacak konu ve
  konuşmacı belirlenir.
• İlgili konu ve kişi hakkında
  araştırma yapılır.
• Mülakatta sorulacak sorular
  hazırlanır.
• Konuşmacıdan randevu alınır.
• Mülakat gerçekleştirilir ve
  kaydedilir.
• Kaydedilen mülakat metne
  dönüştürülür, düzenlenir ve görsel tasarımı yapılır.

Cumhuriyet Öncesinde Mülakat

• Cumhuriyet Dönemi’nden önce, Türk
  edebiyatında mülakat türüne çok az eser verilmiştir.
• Tanzimat Dönemi’nde Ziya Paşa, Rüya
  adlı eserinde mülakat tekniğini kullanmıştır.
• Gerçek bir mülakat olmamakla
  birlikte, bu eserde yazar, anlattıklarını bir rüya şeklinde kurgulamıştır.
• Ruşen Eşref Ünaydın, Diyorlar
  ki adlı eseriyle Türk edebiyatında mülakat türünün ilk yetkin örneğini
  sunmuştur.
• Ünaydın’ın Anafartalar
  Kumandanı Mustafa Kemal ile Mülâkat adlı eseri de türün önemli bir
  örneğidir ve Mustafa Kemal’i kamuoyuna tanıtan ilk eser olması bakımından da
  dikkat çekicidir.

Türk Edebiyatında Mülakat Türünün İlk Örneği

• Türk edebiyatında mülakat türünün
  ilk örneği hakkında genel kabul görmüş bir bilgi yoktur.
• Ancak Evliya Çelebi’nin
  Türk edebiyatında ilk mülakat örnekleri verdiği söylenebilir.
• Tanzimat Dönemi’nde Ziya Paşa,
  Rüya adlı eserinde mülakat tekniğini kullanmıştır.
• Ruşen Eşref Ünaydın, Diyorlar
  ki adlı eseriyle Türk edebiyatında mülakat türünün ilk yetkin örneğini
  sunmuştur. 

Cumhuriyet Dönemi’nde Mülakat

Cumhuriyet Dönemi’nde gazete ve
dergilerin artmasıyla birlikte, mülakat türünde yazılan eserlerin sayısı da
artmıştır.

Bu dönemde, sanat ve siyaset
dünyasına ışık tutan birçok mülakat örneği verilmiştir.

• Hikmet Feridun Es –
  Bugün de Diyorlar ki
• Mustafa Baydar –
  Edebiyatçılarımız Ne Diyorlar
• Gavsi Ozansoy – 40 Yıl Sonra
  Diyorlar ki
• Yaşar Nabi Nayır –
  Edebiyatçılarımız Konuşuyor
• Sermet Sami Uysal – Yahya
  Kemal’le Sohbetler
• Nurullah Berk – Ustalarla
  Konuşmalar
• Abdi İpekçi – Liderler Diyor
  ki

 Mülakat Türü PDF Slayt İndir

Takip ya da teşekkür için 

Ya da aşağıdaki yorum kutusuna yorumlarınızı bekleriz… 👇👇👇

11. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinin  konusu olan Sohbet (Söyleşi) Yazı Türü hakkında ders notu ve powerpoint slaytını yazının sonundaki renkli bağlantılardan indirebilirsiniz. 

Sohbet yazı türü slayt ve PDF ders notu içeriğinde Sohbet (Söyleşi) yazı türüne dair detaylı bir anlatım sunarak öğretmen ve öğrenciler için faydalı bir kaynak sunmayı hedefliyoruz. Sohbet türünün özelliklerini, Cumhuriyet Öncesinde Sohbet, Cumhuriyet Dönemi’nde Sohbet, Cumhuriyet Dönemi Sohbet Yazarları gibi ara başlıklarla konu ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır. 

Sohbet Nedir?

• Sohbet (söyleşi), genellikle
  gazete ve dergilerde yayımlanan bir yazı türüdür.
• Bu türde, güncel olaylar,
  kültürel ve sanatsal gelişmeler samimi bir dille ele alınır ve okuyucuyla sanki
  karşılıklı bir konuşma havası oluşturulur.
• Sohbet türünde yazar, kişisel
  fikirlerini kanıtlamaya çalışmak yerine, mizahi fıkralar, atasözleri,
  anekdotlar ve şiirler gibi unsurlardan yararlanarak canlı ve akıcı bir üslup
  kullanabilir.

Sohbet Türünün Özellikleri

• Sohbet türündeki yazılarda,
  ayrıntılara fazla girilmez; amaç, okuyucuyu konuyu düşünmeye teşvik etmektir.
• Konuşma üslubunda yazılan
  cümlelerle, genellikle devrik yapılar kullanılır ve konunun derinliklerine
  inilmez.
• Söyleşilerde belirli bir konu
  sınırlaması yoktur; günlük olaylar, edebiyat ve sanat dünyası, toplumsal yaşam
  ve değerler gibi konular ele alınabilir.
• Kişisel düşünceler genellikle
  giriş, gelişme ve sonuç planında sunulur.

Türk Edebiyatında Sohbet Türü

• Türk edebiyatında sohbet
  yazıları, Tanzimat Dönemi’nde gazetecilikle birlikte ortaya çıkmıştır.
• Yazarlar, toplumsal fayda
  ilkesini gözeterek sade bir dil kullanmışlardır.
• Tanzimat Dönemi’nde Ahmet Mithat
  Efendi sohbet yazıları yazmıştır.
•  Servetifünun Dönemi’nde ise Tevfik Fikret,
  Halit Ziya Uşaklıgil, Hüseyin Cahit Yalçın gibi yazarlar sohbet türünde eserler
  vermişlerdir.

Cumhuriyet Öncesinde Sohbet

Tanzimat Dönemi’nde Sohbet

• Sohbet, Tanzimat Dönemi’nde Türk
  edebiyatına gazetecilikle adım atmıştır.
• Yazarlar, diğer türlerde olduğu
  gibi sohbette de toplumsal fayda ilkesine önem vermiştir.
• Ahmet Mithat Efendi gibi dönemin
  önde gelen yazarları, sade bir dil kullanarak eserler vermişlerdir.

Servetifünun Dönemi’nde Sohbet

• Bağımsız bir çizgide eserler
  veren Ahmet Rasim, sohbet türünün ilk yetkin örneklerini sunmuştur.
• Örneğin, “Zenginlerin İftar
  Sofralarında” adlı eserinde, geleneklere saygı ve yardımlaşma kavramlarını
  Türk ve İslam tarihinden örneklerle anlatmıştır.

Cumhuriyet Dönemi’nde Sohbet

• Cumhuriyet Dönemi’nde, diğer
  düzyazı türlerinde olduğu gibi sohbet de yalın bir dil ve anlatım tarzıyla
  Anadolu insanına seslenmeyi hedeflemiştir.
• İnsana ve yaşama dair her türlü
  kavram ve olgu bu dönemin sohbetlerinde ele alınmıştır.

Cumhuriyet Dönemi Sohbet Yazarları

• Nurullah Ataç – Söyleşiler
• Şevket Rado – Eşref Saat
• Suut Kemal Yetkin – Edebiyat
  Konuşmaları
• Ahmet Kabaklı – Sohbetler

Sohbet Yazı Türü Slayt – PDF Ders Notu İndir

Takip ya da teşekkür için 

Ya da aşağıdaki yorum kutusuna yorumlarınızı bekleriz… 👇👇👇

1.
Yüklemine Göre Cümleler

a. Fiil Cümlesi:  

Yüklemi fiil olan cümlelerdir.

• Sonunda sıra sana da geldi.  (Fiil cümlesi)
• Puanı görünce babamın gözleri doldu. (Fiil
  cümlesi) 

b) İsim Cümlesi: 

Yüklemi isim ya da isim soylu bir kelime olan cümlelerdir.

• Aslında sen iyi bir insansın.  (isim cümlesi)
• Buraları satın alan kişi, oymuş. ( Yüklem zamirdir. Zamir isim
  soylu bir kelime olduğu için isim cümlesi)
• Bu sınıfın erkekleri aslan gibiydi. (Yüklem bir edat
  öbeğidir. Edat isim soylu bir kelime olduğu için isim cümlesi)
• Benim görevim, seni buraya getirmekti. (Yüklem bir
  isim-fiildir yani fiilimsidir. Bu yüzden isim cümlesi)

2. Dizilişine Göre Cümleler

a. Kurallı Cümle: 

Yüklemi sonda olan cümledir.

• Beni sabah uyandıran, bu saattir. (Yüklem sondadır.
  Kurallı cümle)
• Erken vakitte uyanmak ve spor
  yapmak bana iyi geldi.  (yüklem sondadır. Kurallı cümle)

b. Devrik Cümle: 

Yüklemi sonda olmayan cümledir.

• Getiriyorum bütün güzel günlerimi gözümün önüne.  (Yüklem baştadır. Devrik cümle)
• Hepimizi nasıl da eskitti bu köhne gemi. ( Yüklem
  ortadadır. Devrik cümle)

c. Eksiltili Cümle:  

Yüklemi olmayan cümledir.

• Ah şu sınav bir… (Eksiltili
  Cümle)
• Ailesini bu güzel günde mecburen
  orada… (Eksiltili Cümle)
• Yaşamak bu zamanda zor bir
  umut.  (Eksiltili bir cümle değildir.
  Cümlenin yüklemi var ancak ismi yüklem yapan ek-fiil eki –dir düştüğü için
  eksiltili cümle sanılabilir. Ancak cümlenin yüklemi vardır.

3. Anlamına Göre Cümleler

Olumsuzluk ekleri: -me, -ma, -mez, -maz, -sız, -siz

Olumsuzluk kelimeleri: değil, yok.

a. Olumlu Cümle: 

Herhangi bir olumsuzluk eki ya da kelimesi içermeyen cümledir.

• Söz verdiği her şeyi tek tek
  tamamladı. (olumlu cümle)
• Adam genç yaşında kanser oldu. (olumlu
  cümle)
• Bütün bu malları kaybetmesinin
  tek sebebi kumardı. (olumlu cümle)

(ikinci ve üçüncü örneklerdeki ifadeler içerik olarak olumsuz olsa da
cümlenin olumsuz olması için gereken olumsuzluk eki veya kelimesi olmadığı için
olumlu cümle sayılır.)

b. Olumsuz Cümle: 

Olumsuzluk eki ya da olumsuzluk kelimesi içeren cümlelerdir.

• Elinden geleni yapmasına rağmen
  olmadı. (Olumsuz Cümle)
• Sen kötü bir insan değilsin. (Olumsuz
  Cümle)
• O tam bir vicdansızdı. (Olumsuz
  Cümle)

Biçimce olumlu, anlamca olumsuz cümle: 

Herhangi bir olumsuzluk eki veya kelimesi içermediği halde cümledeki durumun gerçekleşmediğini, gerçekleşmeyeceğini ifade eden cümlelerdir.

• Çocuk ne söz dinledi ne iki laf
  etti.
• Bu saatten sonra patronu kim dinler!

Biçimce olumsuz, anlamca olumlu cümle:  

İki olumsuzluk ek ya da kelimesinin kullanıldığı ancak sonuç olarak cümledeki ifadenin gerçekleştiğini veya gerçekleşeceğini anlatan cümlelerdir.

• Eğitim sisteminin problemlerini
  bilmiyor değil.
• Biz de çalışmıyor sayılmayız.

c. Soru Cümlesi: 

Soru anlamı içeren cümlelerdir.

• Kitabın sonunu merak ediyor
  musun?
• Bu şehir hakkında neler biliyorsun?

Gerçek Soru Cümlesi: 

Yöneltildiği kişiden cevap bekleyen cümlelerdir. Yukarıdaki iki örnek de cevap beklediği için gerçek soru cümleleridir.

• Okumayı neden bu kadar çok
  seviyorsun?

Sözde Soru Cümlesi: 

Yöneltildiği kişiden cevap beklemeyen soru cümleleridir. Bu cümlelerin içinde soru anlamı olduğu için sonlarına soru işareti konur.

• Annenin sözünü nasıl dinlemezsin?
• Bunca yorgunluktan sonra kim
  spora gidecek?

4. Yapısına
Göre Cümleler:

1. Basit Cümle: 

Tek
yüklemli ve tek yargı barındıran cümlelerdir. Yargı cümlede genellikle fiilde,
fiilimside ve -isim cümlelerinde- oluş bildiren yüklemde bulunur.

• Bu bina bir zamanlar bizim aileye
  aitti.
• Yarın çarşıya ben de sizinle
  geleceğim.

2. Birleşik Cümle: 

İçinde
yan cümle barındıran iki yargılı cümlelerdir. Farklı şekillerde yapılırlar:

a. Girişik Birleşik Cümle:  

İçinde
fiilimsi geçen iki yüklemli cümlelerdir. Cümlede kaç fiilimsi varsa o kadar yan
cümle var demektir.

• Sorunu anlamak birçok konunun merkez noktasıdır. 
• Onunla konuşup sana haber vereceklermiş.

Dikkat: Cümlede bulunan fiilimsi yüklemin içinde olursa o cümle
girişik birleşik cümle olmaz.

• Tek isteğim senin iyi bir
  insan olmandır. (Altı çizili
  ifade yüklemdir. “Olman” kelimesi ise fiilimsidir.)

b. Şart Birleşik Cümle: 

Yan cümlesinde şart kipi eki -se, -sa
bulunduran cümlelerdir.

• Otobüs vaktinde gelirse hepimiz işe vaktinde
  gidebiliriz. (Altı çizili bölüm yan cümledir.)
• Sizinle çalışabiliriz siz de
  şartlarımızı kabul ederseniz. (Altı çizili bölüm yan cümledir.)

c. Ki’li Birleşik Cümle: 

Ki bağlacı kullanılarak yapılan birleşik
cümlelerdir. Bu cümlelerde yan cümle ki bağlacından sonra gelen bölümdür.

• Duydum ki unutmuşsun gözlerimin rengini. (Altı çizili bölüm yan
  cümledir.)
• Bir de baktım ki yıllar birbiri ardına geçip
  gitmiş. (Altı çizili bölüm yan cümledir.)

NOT: Bazı kaynaklar ki
bağlacından dolayı bu cümle türünü aşağıda göreceğimiz Bağlı Cümle olarak kabul
etmektedir.

d. İç İçe Birleşik Cümle: 

Tırnak içinde alıntılanarak iç içe
verilen iki cümledir. Cümle Anlamı konusunda anlatılan Doğrudan Anlatım
cümleleri bu cümlelere örnektir.

• Büyük yazar “Eserlerimin hemen
  tamamı ilham değil çalışma ürünüdür.” dedi. (Altı çizili bölüm yan
  cümledir.)

Alıntı cümle tırnak içinde
verilmeyebilir. Bu durumda iç cümleden sonra sadece virgül işareti konur.

• Teselli olmak insanî bir
  ihtiyaçtır, sözüne her zaman inandım.

3. Sıralı Cümle: 

Noktalama işaretleriyle bağlanmış iki yüklemli
cümlelerdir.

• Çocuk raftan kitabı aldı, büyük
  bir merakla okumaya başladı.
• İstanbul, muhteşem tarihiyle onu
  büyülemişti; Ankara’da da Anıtkabir’de çok zaman geçirdi.

Sıralı cümlenin noktalama
işaretiyle bağlanan iki cümlesinin ortak ögesi varsa böyle sıralı cümlelere Bağımlı Sıralı Cümle, iki cümle
arasında ortak öge yoksa Bağımsız Sıralı
Cümle diyoruz.

Aşağıdaki cümlede özne (Bahar) ortak olduğu için Bağımlı sıralı
cümledir:

• Bahar bütün güzelliğiyle şehri
  kuşatmıştı, yeşilin her tonuyla ona renk katıyordu.

Aşağıdaki cümlede herhangi bir ortak öge olmadığı için cümle Bağımsız
Sıralı Cümledir.

• Şiir okura yeni duygular
  fısıldar, roman ise onu olaydan olaya taşır.

4. Bağlı Cümle: 

Bağlaçlarla bağlanan iki yüklemli cümlelerdir.
Sıralı Cümleden tek farkı noktalama işaretleri yerine bağlaç kullanılmasıdır.

• Baharın gelişine hepimiz
  seviniyorduk ama sınavın yaklaşması
  bizi strese sokuyordu.
• Kahramanımız güne başlamanın
  heyecanıyla yataktan kalktı ve gece
  yarım bıraktığı işleri yapmaya koyuldu.

Bağlı cümlenin bağlaçla bağlanan
iki cümlesinin ortak ögesi varsa böyle sıralı cümlelere Bağımlı Bağlı Cümle, iki cümle arasında ortak öge yoksa Bağımsız Bağlı Cümle diyoruz.

Aşağıdaki cümlede dolaylı tümleç (ona) ortak olduğu için Bağımlı Bağlı
cümledir:

• Ona yeni bir ziyaret planladı ve gördüklerini tek tek anlattı.

Aşağıdaki cümlede herhangi bir ortak öge olmadığı için cümle Bağımsız
Sıralı Cümledir.

• Türkçe okuma pratiğine bağlı bir
  derstir ancak Matematik işlem yeteneğinizi ölçer.

CÜMLE TÜRLERİ ÇIKMIŞ SORULAR

(I) Çiğdemlerden sonra gök
rengindeki elbisesiyle yeni açmış sümbül görünür. (II) Gözleri yaşlı, saçları
dağınık ve hâli perişandır. (III) Güzel kokusundan sarhoşa dönen şair, ona bu
gönül okşayıcı kokuyu nereden, hangi aktardan aldığını sorar. (IV) Sümbülün
verdiği cevap çiğdemin cevabına karşılık gelmektedir. (V) Önceleri ezel bağında
henüz açılmadık bir gonca olan ve güzel kokusunu sevgilinin rüzgârından alan
sümbül, bu bahar ülkesinden hicran sahiline atılmıştır.

1. Bu parçadaki numaralanmış cümlelerden hangisi, yüklemin türü bakımından
ötekilerden farklıdır? (2016 YGS)

A)I.   B) II.   
C)III.    D)IV.    E)V.

(I) Tasarladığım hikâye, zihnimde
cümleler ve algılar hâlinde dönüp dolaşarak gelişirken her şeyi bir kenara
bırakıp masanın başına oturmam için beni zorluyor. (II) Hikâye, bilgisayarda
bir cümle hâlinde başlanmış duruyor ve ben, zihnimin bir yanında o hikâyeyi
geliştiriyorum. (III) Masamın çekmeceleri, çantamın gözleri hatta ceplerim veya
masada karşımda duran pano, küçük kâğıtlara yazılmış notlarla doluyor bu arada.
(IV) Defalarca oturuyorum bilgisayarın başına hikâye için, yazdıklarımı
defalarca yeniden ele alıyorum. (V) Hikâye bazen tamamlanmak üzereyken çöpe
atılıyor bazen de başlangıçta tasarlanandan çok farklı bir içerik ve biçim
kazanıyor.

2. Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili olarak aşağıda
verilenlerden hangisi  yanlıştır? (2014
LYS)

A) I. cümle, girişik birleşik bir
cümledir.
B) II. cümle, özneleri ortak
birleşik bir cümledir.
C) III. cümle, devrik bir fiil
cümlesidir.
D) IV. cümle, sıralı bir
cümledir.
E) V. cümle, yüklemi şimdiki
zamanda çekimlenmiş kurallı bir cümledir.

(I) Almanya’nın Berlin kentinde
bir kooperatif “Devrilen Ağaçlardan Halk Kitaplığı Yapma Kampanyası” başlattı.
(II) Bu kampanyaya katılmak isteyenler, fırtınadan veya yağmurdan devrilen
ağaçların gövdelerini raf şeklinde oyup bunları kaldırımlara yerleştiriyorlar.
(III) Raflara, takas edilecek kitapları koyuyorlar. (IV) Berlin halkı da
içlerinden okumak istediklerini alıp yerine kendi kitaplarından birini
bırakıyor. (V) Bu, “Eğitim İçin Sürdürülebilir Gelişme Projesi”nin bir parçası
olarak devlet tarafından desteklenen bir kampanyadır.

3. Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili olarak aşağıda
verilenlerden hangisi yanlıştır? (2013 YGS)

A) I. cümle, içinde belirtisiz
nesne olan bir fiil cümlesidir.

B)II. cümle, özne ve yüklemden
oluşan kurallı bir cümledir.
C)III. cümle, nesnesi sıfat
tamlaması olan birleşik bir cümledir.
D)IV. cümle, içinde isim
tamlaması bulunan olumlu bir cümledir.
E)V. cümle, yüklemi ek eylemle
çekimlenmiş bir cümledir.  

CEVAPLAR: 1B, 2B, 3B

Cümle Türleri Slayt ve PDF Ders Notunu İndir

Ünlü Düşmesi

Ünlü Düşmesi ses olayı farklı  yollarla
yapılır:

(Ünlü Düşmesi PDF ders notunu ders anlatımının sonundaki renkli bağlantıdan indirebilirsiniz.)

1. İkinci hecesinde
ı,i,u,ü bulunan iki heceli bazı sözcüklerden sonra ünlü ile başlayan bir ek
getirildiği zaman kelimenin ikinci hecesindeki ı,i,u,ü düşer.

akıl-ım…… aklım               fikir-i……
fikrim                 

omuz-um…… omzum        burun-u….. burnu

resim-e….. resme            şekil-imiz….şeklimiz         

ağız-ım….. ağzım              devir-imizde….. devrimizde

2. İkinci hecesinde
ı,i,u,ü bulunan iki heceli bazı sözcükler olmak, etmek kelimeleriyle birleşik
fiil oluşturduğu zaman kelimenin ikinci hecesindeki ı,i,u,ü düşer.

devir etmek……. devretmek                       kayıt
etmek…… kaydetmek          kahır olmak….
kahrolmak

kayıp olmak….. kaybolmak                         sabır
etmek….. sabretmek           zehir etmek……
zehretmek

3. Bazı isimlerden
kelime türetilirken ünlü düşmesi gerçekleşir.

kıvır-ım….. kıvrım             çevir-e….
çevre                beniz-e-mek….
benzemek            ayır-ıntı…. ayrıntı

uyu-ku…. uyku                  sarı-ar….
sararmak          içeri-le…. içerlemek         yumurta-la…. yumurtlamak

koku-la…. koklamak        sızı-la….
sızlamak             yalın-ız… yalnız                 yanıl-ış…. yanlış

kavuş-ak…. kavşak           sıyır-ıl….
sıyrılmak            oyun-a…. oynamak         öğren-ici… öğrenci

4. Bazı birleşik kelimeler
birleşirken de ünlü düşmesi meydana gelmiştir.

ne+asıl… nasıl                   ne+için….
niçin                 kayın+ana…. kaynana                    kahve+altı…. kahvaltı

Cuma+ertesi…. cumartesi            Pazar+ertesi….
pazartesi              bu+arada…. burada        

şu+arada…. şurada                        o+arada….
orada             sütlü+aş…. sütlaç

Ek-fiilde ve ile
kelimesinin birleşmesinde de ünlü düşmesi vardır.

gelmiş-idi… gelmişti        öğrenci-idi…
öğrenciydi                biliyor-imiş…
biliyormuş              

zengin-imiş… zenginmiş                okuyacak-ise… okuyacaksa

benim-ile… benimle                       ailesi-ile…
ailesiyle

Not: İkilemelerde
ünlü düşmesi uygulanmaz.

omuz omuza      devirden
devire                ağız
ağıza            burun buruna,                 koyun koyuna, nesilden nesile,               oğuldan oğula,                 şehirden şehire

Not: Özel isimlerde
de ünlü düşmesi uygulanmaz.

Örnek: Ömür’ün kardeşi Gönül’ün bir oğlu olmuş.

Yanlış yazılarak ünlü
düşmesi uygulanan bazı kelimelerde ünlü düşmesi uygulanmaz.

avuç-unu… avucunu        hatır-ı….
hatırı                  duyuruldu            buyurun

Hece ölçüsüyle yazılan
şiirlerde şair bazen hece sayısını ayarlamak için ünlü düşmesi yapar.

Güzelliğin on par’etmez. (para etmez)                   Karac’oğlan der
ki yol büke büke (Karacaoğlan)

Ünlü Düşmesi
Test Soruları

(I) Çevresi büyük
bir piknik alanı olarak düzenlenip halka açılan Mogan Gölü’nün kuşların kuluçka
ve yavrulamasına (II) ayrılan doğal park (III) kısmında (IV) kıvrımlı ahşap
yayla (V) yolları ve kuş gözlemevleri yapılmış.
1. Bu cümledeki altı çizili sözcüklerin hangisinde ünlü düşmesi yoktur? (2016) 

A)I.     B)II.     C)III.   
D)IV.    E)V 

Ben, sisi zihnin bazı hâllerine
(I) benzetirim. Sis içindeyken sanki başka bir dünyada, başka bir
nizam içinde (II) oynayan muhayyilem, beni daima şaşırtır.
Kimi zaman temel karakterler üzerinde kalıp (III) ayrıntılardan uzaklaşmanın
mutluluğunu yaşarım. Kimi zaman da zihnim ayrıntılara dalıp (IV) çevreyi kolaçan
etmeye başlar. Birkaç gündür İstanbul’un üstünü bütünüyle örten sis de zihnim
gibi oyunlar oynuyor ve görülen, (V) işitilen her şeyi farklı
bir şekle sokuyor.
2.Bu parçadaki altı çizili sözcüklerin hangisinde ünlü düşmesi yoktur? (2018) 

A)I.     B)II.     C)III.   
D)IV.    E)V 

CEVAPLAR: 1-E, 2-E

Ünlü Düşmesi PDF Ders Notu İndir

indir:  🔗Ünlü Düşmesi PDF Ders Notu

Follow @edebiyatHocamco

Kök hakkında ayrıntılı anlatıma ulaşmak için üstteki KÖK NEDİR başlığına tıklayın.

Kök Çeşitleri

1. İsim Kökü
2. Fiil Kökü
3. Ortak Kök
4. Sesteş Kök
5. Yansıma Kök

Kökü Karıştırılan Sözcükler

B. EK NEDİR?

Ek Çeşitleri Nelerdir?

1. Çekim Eki
2. Yapım Eki

Çekim Eki Nedir?

Çekim Ekleri konu anlatımına üstteki başlığa tıklayarak ulaşabilirsiniz.

Çekim Eki Çeşitleri Nelerdir?

Yapım Eki Nedir?

Yapım Ekleri konu anlatımına üstteki başlıktan ulaşabilirsiniz.

Yapım Eki Çeşitleri Nelerdir?

Yapısına Göre Sözcükler konu anlatımına ulaşmak için üstteki başlığa tıklayınız.

1. Basit Sözcük
2. Türemiş Sözcük
3. Birleşik Sözcük

Basit Sözcük Nedir?

Türemiş Sözcük Nedir?

Birleşik Sözcük Nedir?

Anlamına Göre Birleşik Sözcükler

Birleşik Fiiller

D. SÖZCÜK YAPISI SLAYT İNDİR PPT

Follow @edebiyatHocamco

Sözcük Nedir?

Dilin anlamlı en küçük parçasına sözcük
(kelime) denir.

ÖRN:

geliyorum, insan, aşağı, ben,
yeşil, o

Çok Anlamlılık

Sözcükler Türkçede kullanıldıkları
cümleye göre farklı anlamlar kazanabilir. Bu duruma çok anlamlılık denir.

ÖRN: Sıcak
sözcüğünü ele alalım:

·
Havalar bugünlerde çok sıcak!

·
Annenin sıcak bir gülümsemesi her şeyi
unutturdu.

·
Türkiye’nin sıcak gündemi bir türlü durulmuyor.

·
Babasının acısı hala çok sıcak!

·
Ailece sıcak renkleri giymeyi severler.

·
Muhabir sıcak savaş bölgesinden bildirdi.

Bakmak
sözcüğünü ele alalım:

·     
Hangi resmime baksam ben değilim.

·     
Bir arkadaşa bakmıştım, ama burada değil galiba.

·     
Abileri beş kardeşe bakıyor.

·     
Sizin hastanıza hangi doktor bakıyor?

·     
Bakarsan bağ olur, bakmazsan dağ…

·     

Sınavlarda Sorulan Soru
Tipleri

Sözcükte
Anlam konusuyla ilgili sınavlarda farklı soru tipleri gelmektedir. Ancak
aşağıdaki soru tipleri en çok sorulanlardan bazılarıdır.

·     
Altı çizili sözcüğü anlamca karşılayan kullanım
aşağıdakilerden hangisidir?

·     
Sözcüklerden hangisi parantez içinde verilenle
uymaz?

·     
Altı çizili sözle anlatılmak istenen
aşağıdakilerden hangisidir?

·     
Cümlede boş bırakılan yere hangisi
getirilmelidir?

ÖZETLE;
sözcüğün cümlede karşıladığı anlamı bulma ve ona eş değer başka ifadelerin
anlamını bulma hususu sorulmaktadır.

A. SÖZCÜKTE ANLAM ÖZELLİKLERİ

1. Gerçek
Anlam:

Bir sözcüğün duyulduğunda akla
gelen ilk anlamdır. «Asıl anlam, temel anlam, başat anlam»
gibi isimler alabilir.

ÖRN:

·     
Bugün dışarısı oldukça soğuktu!

·     
Silahın yönünü bize doğru çevirdi.   

·     
Babasının gözü kör olmuş.

·     
Kazadan sonra kadının kalbi durmuş.

·     
Balkona konan güvercinleri kovalayarak uçurdu.

2. Yan Anlam:

Sözcüğün gerçek anlamıyla
arasındaki bağ kopmadan kazandığı yeni anlamdır. Genellikle somut kullanımlar
içerir.

ÖRN:

·        
Evin bütün ışıkları yanıyordu. (Ateşin
yanması ile aynı değil ancak aradaki bağ kopmamış. Işığın yanması somuttur. Bu yüzden
yan anlam.)

·        
Bu kokuyu hangi parfümeriden aldı?
(parfüm kastedilerek koku deniyor.)

·        
Defterimiz yüz yapraklı olsun.

·        
Masanın bir sürü gözü vardı.

·        
Kapının kolu

·        
Sandalyenin ayağı

·        
Sokağın başı

·        
Arının iğnesi

·        
Dağın eteği

·        
Şişenin ağzı

·        
Yatağın yüzü

·        
Ayakkabının burnu

3. Mecaz
Anlam:

Sözcüğün
gerçek anlamından uzaklaşarak kazandığı yeni anlamdır. Genellikle soyut
kullanımlar içerir.

ÖRN:

·        
Yaptığınız sahtekarlığın kokusu yakında
çıkar.

·        
Patronun parasını kaybeden işçi «Ben yandım!»
dedi.

·        
Annesi bize çok sıcak davrandı.

·        
Sözleri hepimizin kalbini kırdı.

·        
Yazar birkaç yıl kitap çıkarmayarak kendini nadasa
bıraktı.

·        
Ailesinden uzak geçirdiği yıllar onu pişirdi.

4.  Terim Anlam:

Bilim, sanat, spor gibi özel bir
alana ait sözcüklerdir.

ÖRN:

·
Şiir, kafiye, redif, roman, paragraf

·
Üçgenin iç açıları toplamı 180 derecedir.

·
Ay ve Dünya, Güneş’in
çevresinde döner.

·
Hakem penaltıyı vermedi.

NOT! Alan adları
terim değildir!

ÖRN:

·
Matematik büyülü bir alandır.

NOT! Terim anlamlı sözcükler cümle
içinde farklı anlamlarda kullanılarak terim anlamını kaybedebilirler. Bu
sözcükler o cümlede terim anlamlı değildir.

·
Olaya benim açımdan bakın.

·
Güneşte çok kalınca feci yanmışsın.

B. SÖZCÜKTE ANLAM OLAYLARI

1. Somut
Anlamlı Sözcükler:

Beş duyu organımızın herhangi
biriyle algılayabildiğimiz sözcüklerdir.

ÖRN:

·
Kalem, resim, renk, koku, rüzgar, tat, ses,
müzik

2. Soyut
Anlamlı Sözcükler:

Beş duyu organımızın hiçbiriyle
algılayamadığımız sözcüklerdir.

ÖRN:

· 
Duygu, akıl, düşünce, aşk, kin, ihtiras,
entrika, sevgi, şefkat

ü 
Somutlama: Soyut bir
sözcük cümle içinde somut bir özellik kazanarak kullanılırsa somutlama olur.

ÖRN:

· 
Uslan artık deli gönül! (Gönül soyut
anlamlıdır. Burada bir insan gibi değerlendirilerek ona seslenilmiş. Soyut
gönül sözcüğü somutlaşmıştır.)

· 
Kötüler eninde
sonunda kaybetmeye mahkumdur.

ü 
Soyutlama: Somut bir
sözcük cümle içinde soyut bir özellik kazanarak kullanılırsa soyutlama olur.

ÖRN:

·  Çocuk bileğine güveniyor. (Bilek somut
anlamlı bir sözcüktür ancak bu cümledeki gibi güç, kuvvet anlamında kullanılırsa
soyulama olur.)

·
Bizi yarı yolda bırakmadı, yürekli
adammış!

3. Eş Anlamlı
(Anlamdaş) Sözcükler

Yazılışları farklı, anlamları aynı
sözcüklerdir.

ÖRN:

· 
Okul-mektep                 öğrenci-talebe

· 
Düzey-seviye                ek-ilave

· 
Eser-yapıt                      kelime-sözcük

· 
Eleştiri-tenkit                nasihat-öğüt

· 
Kafiye-uyak                  edebiyat-yazın

NOT! Eş anlamlı
sözcükler her zaman birbirinin yerine kullanılmayabilir.

ÖRN: 

· 
Karadır bu bahtım kara. (Siyah-kara
eş anlamlıdır. Ancak kara baht yerine siyah baht diyemeyiz.)

· 
Marketten beyaz peynir aldım. (Beyaz-ak eş
anlamlıdır ama beyaz peynir yerine ak peynir diyemeyiz.)

NOT! Eş anlamlı
sözcüklerin aynı cümlede bir arada kullanılması anlatım bozukluğuna yol açar.

· 
İleri düzey ve seviyelerde
öğrencilerle ders daha zevkli.

· 
Sende ne talih var ne de şans…

4. Yakın
Anlamlı Sözcükler

Bazı farklarla birbirinden ayrılan
benzer anlamlı sözcüklerdir.

ÖRN:

· 
Yalan-yanlış                       tanıdık-bildik

· 
İstemek-dilemek                çalışmak-çabalamak

· 
Ankara’da beş yıl çalıştım.

· 
Aralarını bulmak için beş yıl çabaladım.

5. Zıt
Anlamlı Sözcükler

Anlamca birbirinin karşıtı olan
sözcüklerdir.

ÖRN:

· 
Aşağı-yukarı                      ileri-geri

· 
Kaybetmek-kazanmak       vermek-almak

· 
Yedi adım ileri git, sonra üç adım
geri gel!

· 
Kurunun yanında yaş da yandı.

· 
Öfkeyle kalkan, zararla oturur.

NOT! Bir sözcüğün
zıddı ile olumsuzun birbirinden farklıdır.

· 
Akıllı-akılsız-deli

· 
Gelmek-gitmemek-gitmek

· 
Kaybetmek-kaybetmemek-bulmak

6. Eş Sesli
(Sesteş) Sözcükler

Yazılışları aynı, anlamları farklı
sözcüklerdir.

ÖRN:

· 
Yüz                 kır

· 
El                    et

NOT! Şapka olarak
bildiğimiz düzeltme işareti sesteşliği bozar.

ÖRN:             

·
hala ile hâlâ sözcükleri sesteş değildir.

·
yar/yâr

·
aşık/âşık gibi…

7. Nicel ve
Nitel Anlamlı Sözcükler

ü Nicel Anlam: Sayılabilen, ölçülebilen
özellikleri ifade eden sözcüklerdir.

ÖRN:

·
Yeni ev okula eskisinden daha yakındı.

·
Kardeşimin boyu oldukça kısadır.

·
Sınavdan yüksek bir puan almayı
hedefliyorum.

ü
Nitel Anlam: Ölçülemeyen, sayılamayan
özellikleri ifade eden sözcüklerdir.

ÖRN:

·     
Çocuğun ne sevimli bir gülüşü vardır.

·     
Annesi çok hamarat bir kadındı.

8. Genel ve
Özel Anlamlı Sözcükler

Genel Anlam: Ortak özellikleri olan birçok türün
hepsini kapsayacak şekilde kullanılan sözcüklere genel anlamlı sözcükler denir.

ÖRN:

· 
Canlı-bitki-ağaç-meyve ağacı-kiraz (Genelden
özele doğru bir kullanım var.)

· 
Ege Bölgesi’nin en büyük şehri İzmir’dir.

· 
Sinema sanatına gönül vermemi sağlayan Esaretin
Bedeli filmidir.

Özel Anlam: Ortak
özelliği olan birçok türün içinden birini kapsayacak şekilde kullanılan
sözcüklere özel anlamlı sözcükler denir.

ÖRN:

· 
Toyota Corolla, otomobil dünyasının önemli
bir parçasıdır.

· 
Iphone rakipleri arasında kendini
kanıtlayan bir telefondur.

9. Ad
Aktarması (Mecazımürsel)

Bir sözcüğün benzetme amacı
güdülmeden bir başka sözcük yerine kullanılmasıdır.

ÖRN:

·
Türkiye seninle gurur duyuyor.

·
Seni özel numara aramış.

·
Üç kişi uzatır mısınız?

Ad aktarması
farklı şekillerde yapılabilir:

ü  İç-Dış
İlişkisi

· 
Dershaneyi haftaya yeni yerine taşıyoruz.(Dershanede eşyalar
kastedilerek dershane denmiş.)

· 
Akşam yemeğinde üç tabak yedim.

ü  Parça-Bütün
İlişkisi

· 
Bekleyen bir çift göz olsun kim istemez. (Göz diyerek insan
kastedilmiş.)

· 
Güçlü iradeler bizi bu sıkıntıdan kurtarabilir.

ü  Sanatçı-Eser
İlişkisi

·        
Sait Faik’i defalarca okudum.

ü  Yer-İnsan
İlişkisi

· 
Maç sonrası şehir sabaha kadar uyumadı. (Şehir denilerek şehirdeki insanlar kastedilmiş.)

ü  Yer-Yönetim
İlişkisi

· 
Ankara problemleri yine görmezden geldi.

ü  Yön-Ülke/Yön-Bölge
İlişkisi

· 
Batı, nihayet sesimizi duydu.

· 
Yapacak bir şey yok, emir yukarıdan.

ü  Araç-İş
İlişkisi

· 
Filede sınıfta kaldık ama potada şampiyon olduk.
(File denilerek voleybol sporu, pota denilerek de
basketbol sporu kastedilmiş.)

10. Anlam
(Deyim) Aktarması

Bir varlığın özelliğinin bir başka
varlığa benzetme amacıyla yansıtılarak ifade edilmesidir.

ÖRN:

· 
Bizim düldül yine yol ortasında bozuldu.

Anlam Aktarması farklı şekillerde yapılır:

ü  İnsandan
Doğaya Aktarma

·        
Gökyüzü gidişine ağlıyordu.

·        
Yorgun bir melodi akşamın hüznünü çağırıyor.

ü  Doğadan
İnsandan Aktarma

·        
çakalın ipiyle kuyuya inilmez.

·        
Bizimki uykuya dalınca yine kükremeye
başladı.

ü  Doğadan
Doğaya Aktarma

·        
Dışarıdaki hava müthiş keskindi.

·        
Ay ağaçların arasından yere damlıyordu.

ü  Duyular
Arası Aktarma

·        
Yumuşacık bir sesle uyandırırdı hepimizi.

·        
Yüzünde o meşhur tatlı gülümsemesinden
eser yoktu.

11. Dolaylama

Bir sözcükle ifade edilebilecek bir
kavramı birden fazla sözcükle ifade etmektir.

ÖRN:

·     
Yavru vatanda müzakereler sürüyor.
(Kıbrıs)

·     
Meşin yuvarlak ağlarla buluştu. (Futbol
topu)

·     
Kızıl gezegen-Mars                             

·     
Filenin Sultanları- Voleybolcular

·     
Kara Elmas – Kömür               

·     
Bacasız Sanayi – Turizm

·     
Beyaz perde – sinema              

·     
Ormanlar kralı – aslan

·     
Ulu Önder – Atatürk               

·     
Minik serçe – Sezen Aksu

·     
Sanat Güneşi – Zeki Müren     

·     
Hayat arkadaşı – eş

12. Güzel
Adlandırma

Duyulduğu zaman olumsuz algılanan
bazı ifadeleri daha güzel şekilde ifade etmektir.

ÖRN:

·
Eski Belediye Başkanı hakkın rahmetine
kavuştu.

·
İşitme engelli sporcular yarıştı.

·
Sanatçı son yolculuğuna büyük bir
kalabalıkla uğurlandı.

·
Ölüm meleği onu yine yokladı.

·
Üç harflilerden çok korkardı.

13.
İkilemeler

Bir durumu veya kavramı daha iyi
anlatmak veya pekiştirmek gibi amaçlarla iki sözcüğün art arda kullanılmasıyla
oluşan sözcük grubudur.

ÖRN:

·     
Yağmur usul usul yağıyor.

·     
Arkadaşı hakkında ileri geri konuşulunca
dayanamadı.

İkilemeler farklı şekillerde
yapılabilir:

ü  Aynı
sözcüğün tekrarıyla:

·        
Derse yetişmek için hızlı hızlı yürüdüm.

·        
Bizimki sallana sallana geliyor.

ü  Yakın
veya Eş Anlamlı Sözcüklerle

·        
Yalan yanlış sözlerle hepimizi aldattı.

·        
Allah sana akıl fikir versin.

·        
Mal mülk, ak pak, doğru dürüst, güle oynaya,
akıllı uslu, dayalı döşeli, açık seçik…

ü 
Zıt
Anlamlı Sözcüklerle

·        
Sınava aşağı yukarı dokuz ay var.

·        
İrili ufaklı bir sürü sorunumuzdan
bahsettim.

·        
Ölüm kalım, dosta düşmana, bata çıka, iyi kötü,
düşe kalka, alt üst…

ü  Biri
anlamlı biri anlamsız iki sözcükle

·        
Arada ufak tefek uyuşmazlıklar
yaşayabilirsiniz.

·        
Üç günde sıkı fıkı dost olduk.

·        
Eğri büğrü, eski püskü, tek tük, saçma sapan,
kitap mitap, soru moru…

ü  İkisi de
anlamsız iki sözcükle

·        
Çantası ıvır zıvır dolu.

·        
Abur cubur yiyip sofraya oturmazlar.

·        
Kem küm, abuk sabuk, paldır küldür, mırın kırın,
apar topar, çıtı pıtı…

ü  Yansıma
sözcüklerle

Yansımalar tabiat taklidi seslerdir.

·        
Suyumuz şırıl şırıl akıyor.

·        
Adam derste horul horul uyuyor.

·        
Mışıl mışıl, cıvıl cıvıl, gürül gürül, gümbür
gümbür…

ü  Sayılarla

·        
On beş yirmi yaşlarında bir gençtim.

·        
Kız üç dört kez kapıyı çalıp gitti.

İki sözcük arasına mı, mi soru
eki gelebilir.

·        
Güzel mi güzel bir çocuktun küçükken.

İki sözcük birbirinden farklı
ekler alabilirler.

·        
Kendini baştan ayağa değiştirdi.

·        
Yıllar yılı bu yolda gide gele
ihtiyarladım.

 Sözcükte Anlam Slayt ve PDF Ders Notu İndir

Yeni çalışmalarımızı takip etmek ya da bir teşekkür etmek isterseniz sosyal medya hesaplarımız aşağıda verilmiştir. İletişim bölümünden veya yazının altındaki yorum bölümünden bana ulaşabilirsiniz.

Ses Bilgisi konusu hakkında hazırladığımız PDF formatındaki ders notunu ve slaytı konu anlatımının sonundaki renkli bağlantılardan indirebilirsiniz. Ses Bilgisi slaytının içeriğinde sesler, büyük ünlü uyumu, küçük ünlü uyumu ve ses olayları hakkında ayrıntılı açıklamalar bulabilirsiniz. Ses olayları başlığının altında Ünsüz Sertleşmesi, Ünsüz Yumuşaması, Ses Düşmesi, Ünlü Düşmesi, Ünsüz Düşmesi, Ses Türemesi, Ünlü Türemesi, Ünsüz Türemesi, Ünlü Daralması, , Ulama, Kaynaşma konularını açıklamaları, bol örnekleri ve test sorularına yer verildi. Ses Bilgisi ders notu ve slayt çalışmamamız özgün bir çalışmadır. Başka yerlerden kopyalanmış bir içerik yoktur. Ve Ses bilgisi slaytını indirince göreceksiniz ki ciddi bir emek verilmiştir. Ses Bilgisi konulu slayt ve PDF ders notu yazının sonundaki renkli bağlantılardan indirebilirsiniz.

Ses Bilgisi 

A. Sesler
B. Ünlü Uyumları
C. Ses Olayları

A. Sesler

Ciğerden gelen havanın ses tellerine çarpıp ağızdan çıkmasıyla oluşan titreşimlere ses denir.

Seslerin dildeki işaretlerine harf denir.

Türkçede 29 harf vardır. 

a b c ç d e f g ğ h i ı j k l m n o ö p r s ş t u ü v y z

Bu harflerin 8 tanesi ünlü (sesli), 21 tanesi ünsüz (sessiz) harflerdir.

Ünlü (Sesli) Harfler

Herhangi bir yardımcı sese ihtiyaç duymadan, tek başına söylenebilen harflerdir.

a,e,ı,i,o,ö,u,ü

Ünlü harfler farklı özelliklerine göre gruplara ayrılırlar:

Ünsüz (Sessiz) Harfler

Bir ünlü harfin yardımı olmadan söylenemeyen harflerdir. Türkçede 21 ünsüz harf vardır.

b, c, ç, d, f, g, ğ, h, j, k, l, m, n, p, r, s, ş, t, v, y, z

Ünsüz harfler de farklı özelliklerine göre gruplara ayrılırlar:

B. Ünlü Uyumları

1. Büyük Ünlü Uyumu
2. Küçük Ünlü Uyumu

1. Büyük Ünlü Uyumu (Kalınlık-İncelik Uyumu)

Bir sözcükteki ünlü harflerin tamamının kalın veya tamamının ince olmasıyla sağlanan uyumdur.

• Tanıştık  (a-kalın, ı-kalın, ı kalın  UYAR)
• Öğrenci  (ö-ince, e-ince, i-ince UYAR)
• Sinema  (i-ince, e-ince, a-kalın UYMAZ)
• Gazete  (a-kalın, e-ince, e-ince UYMAZ) 

Not: Bazı kelimelerde Büyük Ünlü Uyumu aranmaz.

Büyük Ünlü Uyumuna uymayan bir kelime Türkçe değildir.

Yabancı dilden gelen sözcükler B.Ü.U.na uymayabilir:

            tiyatro, kitap, televizyon, 

Bazı sözcükler Türkçe olduğu halde zaman içinde değişime uğradıkları için B.Ü.U.na uymaz:
            Anne, kardeş, elma

Bazı ekler Büyük Ünlü Uyumunu bozar.

Ekler eklendiği sözcüğe uygun olarak kalın veya ince hale gelir. Aşağıdaki eklerin kalın veya ince halleri olmadığı yani tek şekilde kullanıldıkları için büyük ünlü uyumunu bozarlar.

• -yor geliyor
• -ki                  kapınınki
• -ken uçarken
• -leyin              sabahleyin
• -daş                  meslektaş
• (ı)mtırak          mavimtrak
• -gil amcamgil

Soru:

Aşağıdaki seçeneklerden hangisinde yer alan kelimelerin tamamı büyük ünlü uyumu kuralına uyar ?

A) Kelime, insan, hayat, evren
B) Başarı, kötülük, zaman, kenar
C) Bulut, alem, oyuncak, masa
D) Korku, sulak, balık, bilek
E) Uçarı, incelik, keşifçi, hafifçe

CEVAP: A seçeneğinde insan, B seçeneğinde kenar, C seçeneğinde alem, E seçeneğinde hafifçe kelimeleri uymaz.  D Seçeneği kelimelerin tamamı uyar.

2.  Küçük Ünlü Uyumu (Düzlük – Yuvarlaklık Uyumu)

Ünlü harfleri aşağıdaki tablodaki gibi gruplara ayırmıştık. 

Küçük ünlü uyumu Türkçedeki bir kelimenin düz-yuvarlak, dar-geniş ünlülerle ilgili aranan uyumudur.

Küçük Ünlü Üyumunun iki kuralı vardır:

1. Düz Ünlülerden (a,e,ı,i) düz ünlüler gelir.

2. Yuvarlak ünlülerden (o, ö, u, ü) sonra ya düz-geniş ünlüler (a, e) ya da dar-yuvarlak ünlüler (u, ü) gelir.

Yani anlaşılacak şekilde söylersek; 

 a,e,ı,i’den sonra a,e,ı,i

o,ö,u,ü’den sonra u,ü,a,e gelir. 

NOT: Küçük ünlü uyumunda sözcükler değerlendirilirken büyük ünlü uyumundaki gibi bütün ünlülere topluca bakılmaz. Her ünlü bir önceki ünlüye göre değerlendirilir.

ÖRNEKLER:

Akıllıca

a’dan sonra ı, +

ı’dan sonra ı, +

ı’dan sonra a, + UYAR

Geldiysek

e’den sonra i, +

i’den sonra e, + UYAR

Kavun

a’dan sonra u, – UYMAZ

Soru:

I. Vatan toprağın kara bağrında sıra dağlar gibi duranlarındır. 
II. Kanadı kırılmış bir kuş misali çaresizce bana bakıyordu. 
III. Göçmen kuşlar yazın bittiğini fısıldıyordu. 
IV. Ülkemiz son yıllarda erozyon tehditi altında.
V. Bir türlü bizi anlamak istemiyorlar.  

Yukarıdaki numaralandırılmış cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük küçük ünlü uyumu kuralına uymamaktadır? 

   A. I B. II C. III D. IV E. V

CEVAP: D şıkkı Erozyon kelimesinde e’den sonra o gelmez. Bu yüzden erozyon kelimesi küçük ünlü uyumuna uymaz.

Soru: 

Aşağıdaki kelimelerden hangisi küçük ünlü uyumu kuralına uymamaktadır?

A . Türkçe B. İngilizce C. Sosyal  D. Resim E. Müzik

CEVAP: E seçeneğinde müzik sözcüğünde ü’den sonra i gelmez. Ü’den sonra ü ya da e gelebilir.

C. Ses Olayları

1. Ünsüz Sertleşmesi
2. Ünsüz Yumuşaması
3. Ses Düşmesi
    a. Ünlü Düşmesi
    b. Ünsüz Düşmesi
4. Ses Türemesi
    a. Ünlü Türemesi
    b. Ünsüz Türemesi
5. Ünlü Daralması
6. Ulama
7. Kaynaşma

1. Ünsüz Sertleşmesi (Ünsüz Benzeşmesi)

Sert Ünsüz harflerden (FıSTıKÇı ŞaHaP) biriyle biten bir sözcük yumuşak ünsüzlerden b,c,d harfleriyle başlayan bir ek aldığı zaman b p’ye, c ç’ye, d t’ye dönüşerek sertleşir. Bu olaya ünsüz sertleşmesi, ünsüz benzeşmesi veya ünsüz uyumu denir. 

ÖRNEK:

giriş-den……. girişten sanat-cı….sanatçı

Çapkın, seçkin, atkı, unutkan, çalışkan, kıskanç,keski
Ağladıkça, sustukça, çiftçi, kuruyemişçi
Etçil, otçul, biriktirdi, açtığım, gitti
Arapça, Türkçe, Kürtçe bu coğrafyada konuşulur.
Sokakta yürürken bizim simitçiyi sesten tanıdık.

Bazı sözcüklerde sertleşme olmaz. 

• Üçgen, beşgen, dikdörtgen

Ayrı yazılan de/da bağlacı sertleşmeye uğramaz. 

• Sevsek de bir sevmesek de…
• Elinde kitap da vardı.

Rakamlarda kelimenin son harfine göre sertleşme uygulanır.

Soru:

Bir uğultu başlıyor söz dağarcığımda, sözcükler üşüşüyor zihnime; (I) acılı, ezik, (II) buruk, (III) yorgun, çekingen, (IV) kırgın, suçlayıcı, (V) küskün…

Bu cümledeki altı çizili sözcüklerin hangisinde ünsüz benzeşmesi vardır?

A) II.    B) III.    C) IV.    D) I.    E) V.

CEVAP: E seçeneğidir. Küs-gün….. küskün şeklinde sertleşmiştir.

Soru:

(I) Göğsünde bir ağaç bitti. (II) Öylesine büyük bir ağaç oldu ki dalları göğü sardı. (III) Kökleri dünyaya yayıldı. (IV) Gölgesi bütün yeryüzünü kapladı. (V) in¬sanlar o ağacın gölgesinde toplandılar.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde ünsüz benzeşmesi vardır?

 A. I B. II C. III  D. IV E. V

CEVAP: A seçeneğidir. Bit-di……………. Bitti şeklinde sertleşmiş ve Benzeşmeye uğramıştır.

2. Ünsüz Yumuşaması

NOT!! Özel isimlerde okunurken yumuşama yapılsa da yazı da uygulanmaz.
Ahmet’i Mehmet’i bilmem. 

Soru:

I. Akan bir suda bir kere yıkanılır.
II. Bir anlık sabır, büyük bir felaketi önler.
III. İtimat yavaş yavaş büyüyen bir nebattır.
IV. Fırsat adamın kapısını iki defa çalmaz.
V. Ölmüş aslana tavşan bile hücum eder.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde ünsüz yumuşaması vardır?

A. IV B. V C. III D. II E. I

CEVAP: E seçeneğidir. Et-er……….eder şeklinde yumuşamıştır.

Soru:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünsüz yumuşaması vardır?

A. Susuzluktan ağzı kuruyordu.
B. Çocukların ardından bir süre baktı.
C. Peşlerinden gitmeyi hiç düşünmedi.
D. Nice bağlardan, bahçelerden geçtiler.
E. Suyun tazyikinden bitkiler yana yatıyordu.

CEVAP: B seçeneğidir. Art-ından……………. Ardından şeklinde yumuşamıştır.

3. Ses Düşmesi

a. Ünlü Düşmesi:

NOT!  Tek başına kullanıldığı zaman ünlü düşmesine uğrayan bazı sözcükler ikileme oluşturunca ünlü düşmesi olmaz. 
Omuz omuza verip dertleri aştılar.
Ölümle burun buruna geldik.

Soru:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde geçen altı çizili sözcükte ünlü düşmesi vardır?
A. En çok sabra muhtaç olduğunuz an, sabrınızı kaybettiğiniz andır.
B. Tembellik, hür adamı esir yapar.
C. İçinde olmayan bir şiiri başka hiçbir yerde bulamazsın.
D. Düşmanı kuvvetli olduğu zaman durdur, zayıfken vur.
E. Açığa vurulan heyecan, büyüklük göstergesi değildir.

CEVAP: 

A seçeneğidir. Sabır-a……………. sabra şeklinde ünlü düşmesi olmuştur.

b. Ünsüz Düşmesi:

K harfiyle biten bir sözcük -cık, -cik ekini aldığı zaman k harfi düşer. 
Ufak-cık…….. Ufacık Küçük-cik……..küçücük
Sıcak-cık……..sıcacık yumuşak-cık…. Yumuşacık
K ile biten bazı sözcüklere -l ve -mse eki gelirse k harfi düşer.
yüksek-l…..yükselmek alçak-l…….alçalmak
Küçük-mse… küçüksemek
Ast-teğmen…asteğmen üst-teğmen….üsteğmen

Soru:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünsüz düşmesi vardır?
A. Arabayı bu hafta sonu bakıma sokacakmış.
B. Adaşı bugün morali bozuk olduğundan derse girmemiş.
C. Yükseklere kar yağdı nisan ayının sonlarına doğru.
D. Bir kase sıcak mercimek çorbası içip kendine geldi.
E. Dostuna dahi açmayacaksın sırrını, o da gider dostuna söyler.

CEVAP: 

B seçeneğidir. Ad-daş…………adaş şeklinde ünsüz düşmesi olmuştur.

4. Ses Türemesi

a. Ünlü Türemesi

-cık, -cik eklerinin bazı sözcüklere gelmesiyle ek ile sözcük arasında a,e,ı,i, ünlüleri türer.
Dar-cık…………daracık
Genç-cik………gencecik
Bir-cik…………biricik
Bize azıcık merhamet gösterseydin.

b. Ünsüz Türemesi

Arapçadan gelmiş bazı sözcükler olmak, etmek yardımcı fiillerini aldıkları zaman kelimenin son sesi türer ve iki kez kullanılır.
Af+etmek………….affetmek
Senin problemleri halledeceğini zannetmiyordum.
Aynı sözcükler ünlü ile başlayan ek aldıkları zaman da türeme olur.
His-i……hissi zan-ı……..zannı
Başarısının sırrı hakkı sahibine vermekti.
Sınır hattı buradan geçiyordu.

Soru:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünsüz türemesine örnek yoktur? 
A) Sizin hakkınızda söylenenleri kimseyle paylaşmadım. 
B) İşin sırrını öğrenmek için yanımdan bir an olsun ayrılmıyor. 
C) Bu sorularının son şıkkını daha iyi okumalısın. 
D) Televizyon karşısında ders çalışırsan dikkatin dağılır. 
E) Seni kaybedeceğim hissine kapıldığım için tedirgindim.

CEVAP: 

D seçeneğidir. A’da hakkınızda, B’de sırrını, C’de şıkkını, E’de ise hissine kelimelerinde ünsüz türemesine örnek vardır. 

5. Ünlü Daralması

NOT! Demek ve yemek kelimeleri bazı ekleri alınca daralma meydana gelir. 
De-ecek………………….diyecek diyen, diye
Yemeği birlikte yiyelim, diyerek sözleştik. Ama yiyecek kalmamış.

NOT! Olumsuzluk ekinde de daralma olur.

Bakma-yor…………….bakmıyor
Çocuklar bizimle gelmiyor.

NOT! Bazı kelimelerde daralma yapılması yanlıştır:
Dinle-ecek……….dinleyecek (doğru) dinliyecek (yanlış)
Bekleyecek (doğru) ….. Bekliyecek (yanlış)

Soru:

Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin hangisinde ünlü daralması yoktur?
A. Çocukluğunun geçtiği her yeri hatırlıyor.
B. Herkes yerini alıp sessiz olsun, film başlıyor.
C. Elindeki elmayı hiç vakit geçirmeden dişliyor.
D. Gözlerinden belli benden bir şey gizliyor.
E. Hiç bıkmadan her gün bana takılıyor.

CEVAP: 

E seçeneğidir. A’da hatırla-yor, B’de başla-yor, C’de dişle-yor, D’de ise gizle-yor kelimelerinde ünlü daralmasına örnek vardır. 

6. Ulama

Ünsüzle biten bir kelimeden sonra ünlüyle başlayan bir kelime gelirse ilk kelimenin son harfi diğerinin başına eklenerek okunur. Buna ulama denir. Ulama sadece okuyuşta yapılır, yazarken uygulanmaz. 

Gelen adam Mehmet Akif Ersoy 
NOT! Ulama şiirlerde söyleyiş güzelliği oluşturduğu için bir söz sanatı olmuştur. 
Her an yaz ortasında hayal ettiğim Boğaz
NOT! Ulama yapılan iki kelime arasına noktalama işareti gelirse ulama bozulur.
Orhan Kemal, Adana’da yetişmiş bir yazardır.

Soru:

Aşağıdakilerden hangisinde ulama sayısı diğerlerinden fazladır?
A. Çocukluğunun anılarına bugün bir bir ağlıyordu.
B. Oyuncular arasında büyük bir tartışma çıktı..
C. Tartışmak, itiraf etmeliyim ki, bir çözüm olamaz.
D. Kaderin oyunu demeyi kolaycılık olarak alıyorum.
E. Yeniden her an seni düşünüyorum.

CEVAP: 

D seçeneğidir.  A’da iki (Çocukluğunu-nanılarına, bi-rağlıyordu) B’de bir (Oyuncula-rarasında),  C’de iki (Tartışmak sözcüğünden sonra virgül geldiği için ulama bozuluyor. itira-fetmeliyim, çözü-molamaz) E’de bir (he-ran) ulama yapılmıştır.  D’de ise üç (kaderi-noyunu, kolaycılı-kolara-kalıyorum) vardır.

7. Kaynaştırma

Türkçede iki ünlü harf yan yana gelmediğinden dolayı ünlü harfle biten bir sözcük ünlü harfle başlayan bir ek alırsa araya y,ş,s,n harflerinden uygun olanı gelir. 

Hava-a……………havaya yedi-er…………….yedişer
Dede-i……………dedesi dede-i…………….dedeyi
Futbolcu-un……..futbolcunun
Başla-acak………başlayacak

NOT! Ünlüyle biten bir kelime idi, ise, imiş ek-fiillerinden birini alırsa i düşer ve yerine kaynaştırma harfi y girer.

Öğrenci-idi………….. öğrenciydi.
Sordu-ise……………..sorduysa
Sınavı kazananlar belliymiş.

Soru:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük kaynaştırma ünsüzü almamıştır?

A. Her sınıfta elliye yakın öğrenci vardı.
B. Evin kapısı açılıp kapanırken ses yapıyor.
C. Yaz tatilini nerede geçireceğimiz belli mi?
D. Çocukları beşer kişilik gruplara ayırdık.
E. Biraz sonra arkadaşımız girdi odaya.

CEVAP: 

D seçeneğidir. Beş-er kelimesinde kaynaştırma harfleri olan y,ş,s,n’den biri kullanılmamıştır. Ş harfi kelimenin kendisinde vardır.

Soru: 2019 TYT

Tüm hayvanların vücudu dokulardan ve dokuların birleşmesiyle meydana gelen organlardan oluşur. Dokular vücudun çeşitli kısımlarını ve organlarını oluştururken küçücük, kıvrımlı ve karmaşık yapılara dönüşür. Epitel hücreler bu yapıların oluşmasında temel bir işleve sahiptir. Bu hücreler sıkı bir şekilde istiflenerek derinin, kan damarlarının ve organların dış tabakalarını meydana getirir.

Bu parçada aşağıdaki ses olaylarından hangisi yoktur? 

A) Ünsüz yumuşaması 
B) Ünsüz benzeşmesi
C) Ünlü düşmesi 
D) Ünsüz düşmesi
E) Ünlü daralması

CEVAP:  E seçeneğidir. Ünsüz yumuşaması vücudu, ünsüz benzeşmesi sahiptir, ünlü düşmesi oluştururken, ünsüz düşmesi küçücük sözcüklerinde yapılmıştır.

Soru: 2021 TYT

İşte ben hep böyle garip mahzun,
Bir şey beklermişçesine yaşıyorum.
Bazen öyle günlerim oluyor ki Elâ gözlüm,
Ne oldu, nasıl bitti şaşıyorum.
Bazı bilmem, gün nasıl başladığında,
Kayıp kayıp gidiyor dünya bıkkın bakışlarımdan.
Yaşıyorum, yaşıyorum da bitmiyor,
Bir tutam sakız oluyor ağzımda zaman.

Bu dizelerde aşağıdaki ses olaylarından hangisi yoktur? 

A) Ünsüz yumuşaması
B) Ünlü düşmesi
C) Ünsüz düşmesi
D) Ünsüz benzeşmesi
E) Ünlü daralması

CEVAP:  C seçeneğidir. Ünsüz yumuşaması başladığında; ünlü düşmesi ağzımda; ünsüz benzeşmesi beklermişçesine, bıkkın; ünlü daralması yaşıyorum sözcüklerinde yapılmıştır. Ünsüz düşmesi yoktur.

anlatım biçimleri 10.sınıf ses bilgisi test pdf vericiden
iletilen dalgaların görüntü ve ses olarak görünmesini ve duyulmasını sağlayan
aygıt ses kaydedici 5. sınıf ses bilgisi testi 50 soru keçiboynuzu bulmaca bir
yerde öteden beri olagelen davranış bulmaca kitap seç tyt matematik konuları ses
bombası ogm materyal 11.sınıf ses bilgisi test anlatım bozuklukları meb kazanım
testleri cümlenin ögeleri aşınma nedir ses bilgisi noktalama işaretleri test 5.sınıf
ses bilgisi test pdf 5. sınıf türkçe ses bilgisi test ses bilgisi kpss
noktalama işaretleri 5. sınıf türkçe ses bilgisi edebiyat ses bilgisi ses
bilgisi test pdf

Ses Bilgisi Slayt PDF Ders Notu İndir

İNDİR: Ses Bilgisi Slaytı

İNDİR: Ses Bilgisi PDF Ders Notu

📢Cumhuriyet Dönemi hikaye türünün özellikleri hakkında hazırladığımız powerpoint sunumunu ve konu anlatımını içeren Cumhuriyet Dönemi’nde Hikaye başlıklı PDF fotmatında ders notunu yazının sonundaki renkli iki bağlantıdan indirebilirsiniz.📢 

Çalışmamızın içeriğinde Cumhuriyet Döneminde Hikaye konusu öncesi Hikaye türü hakkında tanım ve genel bilgilere yer verilmiştir. Dünya edebiyatında ve Türk edebiyatında ilk hikaye örneklerinin isimleri öğrenciye hatırlatılmıştır. Daha sonra Cumhuriyet Döneminde Hikaye iki ana başlığa ayrılmış ve ikisinin özellikleri, öne çıkan sanatçıları ve eserleri işlenmiştir. Cumhuriyet Döneminde Hikaye çalışmamız sınıfta kullanıma hazırdır. Ayrıca Cumhuriyet Döneminde Hikaye konulu proje ödevi için, tek başına çalışmak isteyenler için, AYT ve ÖABT hazırlığı için de uygun bir kaynaktır. Cumhuriyet Döneminde Hikaye isimli Slayt ve PDF ders notunu yazının sonundaki bağlantıdan yükleyebilirsiniz. Kolay gelsin.

Hikâye Nedir?
Genel Bilgiler

• Gerçek veya tasarlanmış olayları fazla derine inmeden,
  kısaca anlatan düzyazı türüne hikaye denir.
• Dünya edebiyatındaki ilk hikaye, İtalyan yazar
  olan Giovanni Boccaccio’nun yazdığı Decameron Hikayeleri’dir.
• Türk edebiyatında ilk hikaye Ahmet Mithat
  Efendi’nin yazdığı Letaif-i Riyavat’tır.
• Türk edebiyatında batılı tarzda ilk hikaye
  kitabı ise, Sami Paşazade Sezai’nin yazdığı Küçük Şeyler’dir.

 

Cumhuriyet Dönemi
Hikâyesi

Cumhuriyet Dönemi hikaye türünü gösterdiği özellikler
açısından iki grupta topluyoruz:

• Cumhuriyet Dönemi’nde hikaye (1923-1940)
• Cumhuriyet Dönemi’nde hikaye (1940-1960)

Cumhuriyet Dönemi’nde Hikaye (1923-1940)

• Gözleme dayanan bir gerçekçilik ön planda olmuştur. Bu düşünceye bağlı olarak da realizm akımı benimsenmiştir.
• Hikaye türü başlı başına bir tür olarak kabul edilmiştir.
• Durum hikayelerine yer verilse de olay hikayeleri ağırlıklı olarak yazılmıştır.
• Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Halide Edip Adıvar, Reşat Nuri Güntekin dönemin önemli yazarlarıdır. Ayrıca Kenan Hulusi Koray, Sadri Ertem, Sait Faik Abasıyanık ve Sabahattin Ali gibi önemli isimler de bu dönemde hikaye türünde başarılı örnekler vermiştir.
• Realizm akımı ve devrin şartları göz önünde bulundurulunca toplum için sanat anlayışı dönemin eserlerine hakim olmuştur.
• Topluma yönelen sanatçılar doğal olarak halkın anlayabileceği sade bir dil kullanmışlardır.
• Bu dönem eserlerde toplumun problemlerini ele alan konular işlenmiştir.

Cumhuriyet
Dönemi’nde hikaye (1923-1940) Bazı Önemli Eserler

• Reşat Nur Güntekin, Leyla ile Mecnun;
• Fahri Celalettin Göktulga, Telak-ı Selase;
• Ercüment Ekrem Talu, Teravihten Sahura;
• Nahid Sırrı Örik, Eski Resimler;
• Sadri Ertem, Bacayı İndir Bacayı Kaldır;
• Memduh Şevket Esendal; Otlakçı, Pazarlık;
• Sabahattin Ali; Ses, Kamyon;
• Sait Faik Abasıyanık; Son Kuşlar, Lüzumsuz Adam adlı eserler tanınmış hikâye örneklerindendir.

Cumhuriyet
Dönemi’nde Hikaye (1940-1960)

• Bu dönem hikâyesi önceki dönemle benzerlikler gösterse de önemli ölçüde gelişmiştir.
• Yine gözleme dayalı gerçekçi bir anlayış hakimdir. Anadolu’ya ve Anadolu halkının yaşamına ağırlık verilmiştir.
• Toplumcu gerçekçi anlayış pekişmiş, bu anlayışın yanında milli-dini duyarlılık ve bireyin iç dünyasına ağırlık veren anlayış etkili olmuştur.
• Kurtuluş Savaşı işlenmiş. Milliyetçilik fikri, dini hikayeler, Doğu-Batı çatışması, ahlaki bozukluklar, köy hayatının sorunları, işçi sorunları gibi konular çokça işlenen konulardandır.
• Bu konuların yanında bireysel konular da hikayelerde işlenmiştir.

Bu dönem hikâyesinde üç eğilim öne çıkmıştır:

1. Milli-Dini Duyarlılığı Yansıtan Hikayeler
2. Toplumcu-Gerçekçi Hikayeler
3. Bireyin İç Dünyasını Esas Alan Hikayeler

1.    
Milli-Dini
Duyarlılığı Yansıtan Hikayeler

• Milli Edebiyat Dönemi özelliklerinin devam ettiği bu anlayışta Anadolu, Kurtuluş Savaşı, milliyetçilik fikri, toplumdaki değişmeler gibi konular işlenmiştir.
• Türk mitolojisi ve destanları yazarlar üzerinde etkili olmuştur.
• Hüseyin Nihal Atsız, Mustafa Necati Sepetçioğlu, Sevinç Çokum, Aka Gündüz, Bahaeddin Özkişi gibi isimler bu anlayışı yansıtan eserler yazmışlardır.

2.    
Toplumcu-Gerçekçi
Hikayeler

• Toplumun sorunlarını ele almışlardır. Toplumun alt kademesinde sayılan işçi, köylü gibi fakir insanların problemlerini anlatmışlardır.
• Hikâyeyi ve edebiyatı toplumun bu problemlerini işlemek için kullanmışlardır.
• Fakir Baykurt, Kemal Tahir, Yaşar Kemal, Orhan Kemal, Sadri Ertem, Samim Kocagöz, Talip Apaydın, Haldun Taner bu tarzın önemli yazarlarıdır.

3.    
Bireyin
İç Dünyasını Esas Alan Hikayeler

• Bu dönemde bazı sanatçılar diğer iki anlayıştan ayrılarak bireyi ve bireyin ruh dünyasını hikayelerinde işlemişlerdir.
• Yalnızlık, bunalım, bilinçaltı, bireyin yabancılaşması gibi konular üzerinde durmuşlardır.
• Modern yaşamın insanda yol açtığı psikolojik etkileri ele almışlardır.
• Peyami Safa, Ahmet Hamdi Tanpınar, Tarık Buğra bu anlayışın önemli yazarlarıdır.

Cumhuriyet
Dönemi’nde hikaye (1940-1960) Bazı Önemli Eserler

• Ahmet Hamdi Tanpınar, Abdullah Efendi’nin Rüyaları, Yaz Yağmuru
• Kemal Bilbaşar, Cevizli Bahçe
• Orhan Kemal’in Ekmek Kavgası, Çamaşırcının Kızı
• Halikarnas Balıkçısı (Cevat Şakir Kabaağaçlı) Merhaba Akdeniz
• Samim Kocagöz; Telli Kavak, Koca Öküzün Ölümü
• Kemal Tahir, Göl İnsanları
• Yaşar Kemal, Sarı Sıcak
• Haldun Taner, Yaşasın Demokrasi
• Ziya Osman Saba, Mesut İnsanlar Fotoğrafhanesi
• Sabahattin Kudret Aksal, Gazoz Ağacı
• Tarık Buğra, Oğlumuz
• Fakir Baykurt, Efendilik Savaşı
• Nezihe Meriç, Bozbulanık  eserleri bu dönemin tanınmış hikâyelerindendir.

Cumhuriyet Dönemi’nde Hikaye Slayt PDF Ders Notu İndir

Follow @edebiyatHocamco

Noktalama İşaretleri slayt ve PDF formatındaki ders notumuzu
konu anlatımının sonundaki renkli bağlantılardan indirebilirsiniz. Noktalama
İşaretleri notumuz ve slaytımız bütün noktalama işaretlerini içermektedir.
Nokta, virgül, noktalı virgül, iki nokta, üç nokta, soru işareti, ünlem işareti,
tırnak işareti, yay ayraç (parantez), kısa çizgi, uzun çizgi, köşeli ayraç ve
kesme işareti olmak üzere bütün noktalama işaretlerini kapsamaktadır. Her
noktalama işareti farklı kullanım alanlarıyla anlatılmış ve her biri için
örneklerle açıklanmıştır. Noktalama İşaretleri ile ilgili örneklere bolca yer verilmiştir. Noktalama işaretleri slaytımız toplam otuz beş
slayttan oluşmaktadır. Sınıfta kullanım için, tek başına konuyu çalışmak için,
ödev olarak sunmak için hazır durumdadır. Bütün konunun ve slaytın ders notunu
PDF dosyası olarak da bilgisayarınıza indirebilirsiniz. Bütün açıklamalarda ve
slaytta TDK’nin son açıklamaları esas alınmıştır, dolayısıyla herhangi bir
bilgi hatası bulunmamaktadır. Noktala İşaretleri Proje Ödevi için çalışmamız hazırdır. Noktalama İşaretleri Dönem Ödevi olarak kullanabilirsiniz. Noktalama İşaretleri slayt ve PDF formatında ders
notumuzu yazının sonundaki renkli bağlantıdan indirebilirsiniz.

     Duygu ve düşünceleri daha açık ifade etmek,
cümlenin yapısını ve duraklama noktalarını belirlemek, okumayı ve anlamayı
kolaylaştırmak, sözün vurgu ve ton gibi özelliklerini belirtmek üzere noktalama
işaretleri kullanılır.

      Noktalama
işaretlerinden nokta, virgül, noktalı virgül, iki nokta, üç nokta, soru, ünlem,
tırnak, ayraç ve kesme işaretleri ait oldukları kelimelere bitişik olarak
yazılır ve kesme dışındaki işaretlerden sonra bir harf boşluğu ara verilir.

Nokta ( . )

Nokta Nerede Kullanılır?

1. Cümlenin sonuna konur: Türk Dil Kurumu, 1932 yılında kurul­muştur.

Saatler geçtikçe yollara daha mahzun bir ıssızlık çöküyordu. (Reşat Nuri Güntekin)

2. Bazı kısaltmaların sonuna konur: Alb. (albay), Dr. (doktor), Yrd.
Doç. (yardımcı doçent), Prof. (profesör), Cad.
(cadde), Sok. (sokak), s. (sayfa), sf. (sıfat), vb. (ve
başkası, ve benzeri, ve benzerleri, ve bunun gibi), Alm. (Almanca), Ar. (Arapça), İng. (İngilizce)
vb.

3. Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur: 3. (üçüncü), 15. (on
beşinci); II. Mehmet, XIV. Louis, XV. yüzyıl; 2. Cadde, 20. Sokak, 4.
Levent vb.

4. Arka arkaya sıralandıkları için virgülle veya çizgiyle ayrılan rakamlardan
yalnızca sonuncu rakamdan sonra nokta konur: 3, 4 ve 7. maddeler; XII –
XIV. yüzyıllar arasında vb.

5. Bir yazının maddelerini gösteren rakam veya harflerden sonra konur:

                                  
I.              
1.                           
A.            a.

                                  
II.             
2.                           
B.            b.

6. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden
ayırmak için konur: 29.5.1453, 29.X.1923 vb.

UYARI: Tarihlerde ay adları yazıyla da yazılabilir. Bu durumda ay adların­dan önce
ve sonra nokta kullanılmaz: 29 Mayıs 1453, 29 Ekim 1923 vb.

7. Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur: Tren
09.15’te kalktı. Toplantı 13.00’te başladı.

Tören 17.30’da, hükûmet daireleri kapandıktan yarım saat sonra
başlayacaktır. (Tarık Buğra)

8. Kitap, dergi vb.nin künyelerinin sonuna konur:

Agâh Sırrı Levend, Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme
Evreleri, TDK Yayınları, Ankara, 1960.

9. Dört ve dörtten çok rakamlı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara
ayrılarak yazılır ve araya nokta konur: 1.000, 326.197,
49.750.812 vb.

10. Matematikte çarpma işareti yerine kullanılır: 4.5=20,
12.6=72 vb.

Virgül ( , )

Virgül Nerede Kullanılır?

1. Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına
konur:

Fırtınadan, soğuktan, karanlıktan ve biraz da korkudan sonra bu sı­cak,
aydınlık ve sevimli odanın havasında erir gibi oldum. (Halide Edip Adıvar)

Sessiz dereler, solgun ağaçlar, sarı güller

Dillenmiş ağızlarda tutuk dilli gönüller (Faruk Nafiz Çamlıbel)

      Zindana
atılan mahkûmlar gibi titreşerek, haykırarak geri geri kaçmaya uğraşıyorduk. (Hüseyin
Rahmi Gürpınar)

Köyde kim çaresiz kalırsa, kimin işi bozulursa İstanbul yolunu tutar. (Ömer Seyfettin)

2. Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur:

Umduk, bekledik, düşündük. (Yakup Kadri Karaosmanoğlu)

3. Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan özneyi belirtmek için konur:

Saniye Hanımefendi, merdivenlerde oğlunun ayak seslerini duyar duymaz,
hasretlisini karşılamaya atılan bir genç kadın gibi koltuğundan fırlamış ve ona
kapıyı kendi eliyle açmaya gelmişti. (Yakup Kadri Karaosmanoğlu)

4. Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya
ara cümlelerin başına ve sonuna konur:

       Zemin
bu kadar koyu bir kırmızıya dönüşünce, bir an için de olsa, belirginliğini
yitiriverdi sivilceleri. (Elif Şafak)

Şimdi, efendiler, müsaade buyurursanız, size bir sual sorayım. (Atatürk)

5. Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan kelimeler arasına ko­nur:

Akşam, yine akşam, yine akşam,

Göllerde bu dem bir kamış olsam! (Ahmet Haşim)

6. Tırnak içinde olmayan alıntı cümlelerinden sonra konur:

Adana’ya yarın gideceğim, dedi.

       Aç
karnına sigara içmekle hiç de iyi etmiyorsun, dedi. (Necati Cumalı)

7. Konuşma çizgisinden
sonraki alıntı cümlesinin bitimine konur:

      
– Bu akşam Datça’ya gidiyor musunuz, diye sordu.

8. Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur:

Bahçe kapısını açtı. Sermet Bey’e,

– Bu anahtar köşkü de açar, dedi. (Ömer Seyfettin)

9. Kendisinden sonraki cümleye bağlı olarak ret, kabul ve teşvik bil­diren hayır,
yok, evet, peki, pekâlâ, tamam, olur, hayhay, başüstüne, öyle, haydi,
elbette gibi kelimelerden sonra konur: Peki, gideriz. Olur, ben de
size katılırım. Hayhay, memnun oluruz. Haydi, geç kalıyoruz.

Evet, kırk seneden beri Türkçe merhale merhale Türkleşiyor. (Yahya Kemal
Beyatlı)

10. Bir kelimenin kendisinden sonra gelen kelime veya kelime grup­larıyla yapı
ve anlam bakımından bağlantısı olmadığını göstermek ve anlam karışıklığını
önlemek için kullanılır:

Bu, tek gözlü, genç fakat ihtiyar görünen bir adamcağızdır. (Halit Ziya Uşaklıgil)

Bu gece, eğlenceleri içlerine sinmedi. (Reşat Nuri Güntekin)

11. Hitap için kullanılan kelimelerden sonra konur:

Efendiler, bilirsiniz ki hayat demek, mücadele, müsademe demektir. (Atatürk)

Sayın Başkan,

Sevgili Kardeşim,

Değerli Arkadaşım,

12. Sayıların yazılışında kesirleri ayırmak için kullanılır: 38,6 (otuz
sekiz tam, onda altı), 0,45 (sıfır tam, yüzde kırk beş)

13. Metin içinde art arda gelen zarf-fiil eki almış kelimelerden
sonra konur:

Ancak yemekte bir karara varıp, arkadaşına dikkatli dikkatli bakarak
konuştu.

UYARI: Metin içinde zarf-fiil eki almış kelimelerden sonra virgül
konmaz:

Cumaları bahçede buluştukça kıza kendisinin adi bir mektep talebesi
olmadığını anlatmaya çalışıyordu.     (Halide Edip Adıvar)

Şimdiye dek, ben kendimi bildim bileli kimse Değirmenoluk köyünden kaçıp da
başka köyde çobanlık, yanaşmalık etmedi. (Yaşar Kemal)

Meydanlığa varmadan bir iki defa İsmail kendisini gördü mü diye kahveye
baktı. (Necati Cumalı)

14. Özne olarak kullanıldıklarında bu, şu, o zamirlerinden
sonra konur:

Bu, benim gibi yazarlar için hiç kolay olmaz.

O, eski defterleri çoktan kapatmış, Osmanlıya kucağını açmıştı. (Tarık Buğra)

15. Kitap, dergi vb.nin künyelerinde yazar, eser, basımevi vb. maddelerden
sonra konur:

Falih Rıfkı ATAY, Tuna Kıyıları, Remzi Kitabevi, İstanbul,
1938.

Yazarın soyadı önce yazılmışsa soyadından sonra da virgül konur:

ERGİN, Muharrem, Dede Korkut Kitabı, Ankara, 1958.

UYARI: Metin içinde ve, veya, yahut, ya … ya bağlaçlarından önce
de sonra da virgül konmaz:

Nihat sabaha kadar uyuyamadı ve şafak sökerken Faik’e bol teşek­kürlerle
dolu bir kâğıt bırakarak iki gün evvelki cephe dönüşü kıyafeti ile sokağa
fırladı. (Peyami Safa)

Ya şevk içinde harap ol
ya aşk içinde gönül

Ya lale açmalıdır
göğsümüzde yahut gül! (Yahya Kemal Beyatlı)

UYARI: Tekrarlı bağlaçlardan önce ve sonra virgül konmaz:

Hem gider hem ağlar.

Ya bu deveyi gütmeli ya bu diyardan gitmeli. (Atasözü)

Gerek nesirde gerek nazımda yeni bir söyleyişe ulaşılmıştır.

Siz ister inanın ister inanmayın, bir gün bile durmam.

Ne kız verir ne dünürü küstürür.

Bu kurallar bugün de yarın da geçerli olacaktır.

UYARI: Cümlede pekiştirme ve bağlama görevinde kullanılan da / de bağlacından
sonra virgül konmaz:

İmlamız lisanımız düzelince, lisanımız da kafamız düzelince düzele­cek
çünkü o da ancak onlar kadar bozuktur, fazla
değil!     (Yahya Kemal Beyatlı)

UYARI: Metin içinde -ınca / -ince anlamıyla zarf-fiil görevinde
kulla­nılan mı / mi ekinden sonra virgül konmaz:

Ben aç yattım mı kötü
kötü rüyalar görürüm nedense. (Orhan Kemal)

Öyle zekiler vardır, konuştular mı ağızlarından bal akıyor sanırsın. (Attila İlhan)

UYARI: Şart ekinden sonra virgül konmaz:

Tenha köşelerde ağız ağıza konuşurken yanlarına biri gelecek olursa hemen
susuyorlardı. (Reşat Nuri Güntekin)

Gör gözlerinle de aklın
yatarsa anlatıver millete. (Tarık Buğra)

Noktalı Virgül ( ; )

Noktalı Virgül Nerede Kullanılır?

1. Cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak
için konur: Erkek çocuklara Doğan, Tuğrul, Aslan, Orhan; kız çocuklara
ise İnci, Çiçek, Gönül, Yonca adları verilir.

Türkiye, İngiltere, Azerbaycan; Ankara, Londra, Bakü.

2. Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayır­mak için
konur: Sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor; bağırmak, kahkahalar
atmak, ağlamak istiyorum.

At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır. (Atasözü)

3. İkiden fazla eş değer ögeler arasında virgül bulunan cümlelerde özneden
sonra noktalı virgül konabilir:

Yeni usul şiirimiz; zevksiz, köksüz,
acemice görünüyordu. (Yahya Kemal Beyatlı)

İki Nokta (: )

İki Nokta Nerede Kullanılır?     

 1.Kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlenin
sonuna konur:

Millî Edebiyat akımının temsilcilerinden bir kısmını sıralayalım: Ömer
Seyfettin, Halide Edip Adıvar, Ziya Gökalp, Mehmet Emin Yurdakul, Ali Canip
Yöntem.

2. Kendisiyle ilgili açıklama verilecek cümlenin sonuna konur:

Bu kararın istinat ettiği en kuvvetli muhakeme ve mantık şu idi: Esas, Türk
milletinin haysiyetli ve şerefli bir millet olarak yaşamasıdır. (Atatürk)

Kendimi takdim edeyim: Meclis kâtiplerindenim. (Falih Rıfkı Atay)

3. Ses bilgisinde uzun ünlüyü göstermek için kullanılır: a:ile,
ka:til, usu:le, i:cat.

4. Karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişiyi belirten sözlerden sonra konur:

Bilge Kağan:         Türklerim,
işitin!

                             
Üstten gök çökmedikçe,

                             
alttan yer delinmedikçe

                             
ülkenizi, törenizi kim bozabilir sizin?

Koro:                    Göğe
erer başımız

                              başınla
senin!

Bilge Kağan:         Ulusum
birleşip yücelsin diye

                              gece
uyumadım, gündüz oturmadım.

                              Türklerim
Bilge Kağan der bana.

                              Ben
her şeyi onlar için bildim.

                                     Nöbetteyim! (A. Turan Oflazoğlu)

5. Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur:

– Buğdayla arpadan başka ne biter bu topraklarda?

Ziraatçı sayar:

– Yulaf, pancar, zerzevat, tütün… (Falih Rıfkı Atay)

6. Matematikte bölme işareti olarak kullanılır: 56:8=7, 100:2=50 vb.

Üç Nokta ( … )

Üç Nokta Nerede Kullanılır?

1. Anlatım olarak tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur:

Ne çare ki çirkinliği hemencecik ve herkes tarafından görülüveri­yordu da
bu yanı… (Tarık Buğra)

2. Kaba sayıldığı için veya bir başka sebepten dolayı açık yazılmak is­tenmeyen
kelime ve bölümlerin yerine konur: Kılavuzu karga olanın burnu b…tan
çıkmaz.

Arabacı B…’a yaklaştığını söylüyor, ikide bir fırsat bularak arabanın içine
doğru başını çeviriyordu. (Ahmet Hamdi Tanpınar)

3. Alıntılarda başta, ortada ve sonda alınmayan kelime veya bölümle­rin yerine
konur:

… derken şehrin öte başından boğuk boğuk sesler gelmeye başladı… (Tarık Buğra)

4. Sözün bir yerde kesilerek geri kalan bölümün okuyucunun hayal dünyasına
bırakıldığını göstermek veya ifadeye güç katmak için konur:

Sana uğurlar olsun… Ayrılıyor yolumuz! (Faruk Nafiz Çamlıbel)

Binaenaleyh, biz her vasıtadan, yalnız ve ancak, bir noktainazardan
istifade ederiz. O noktainazar şudur: Türk milletini, medeni cihanda layık
olduğu mevkiye isat etmek ve Türk cumhuriyetini sarsılmaz temelleri üzerinde,
her gün, daha ziyade takviye etmek… (Atatürk)

5. Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için konur:

Gölgeler yaklaştılar. Bir adım kalınca onu kıyafetinden tanıdılar:

—      Koca Ali… Koca
Ali, be!.. (Ömer Seyfettin)

UYARI: Ünlem ve soru işaretinden sonra üç nokta yerine iki nokta konulması
yeterlidir:

Gök ekini biçer gibi!.. Başaklar daha dolmadan. (Tarık Buğra)

Nasıl da akşam oldu?.. Nasıl da yavrucaklar sustu?.. Nasıl da serçecikler
yuvalarına sığındı?.. (Necip Fazıl Kısakürek)

6. Karşılıklı konuşmalarda, yeterli olmayan, eksik bırakılan cevap­larda
kullanılır:

— Yabancı yok!

— Kimsin?

— Ali…

— Hangi Ali?

— …

— Sen misin, Ali usta?

— Benim!..

— Ne arıyorsun bu vakit buralarda?

— Hiç…

— Nasıl hiç? Suya çekicini mi düşürdün yoksa!..

— !.. (Ömer Seyfettin)

UYARI: Üç nokta yerine iki veya daha çok nokta kullanılmaz.

Soru İşareti ( ? )

Soru İşareti Nerede Kullanılır?

1. Soru eki veya sözü içeren cümle veya sözlerin sonuna konur:

Ne zaman tükenecek bu yollar, arabacı? (Faruk Nafiz Çamlıbel)

      Atatürk
bana sordu:

— Yeni yazıyı tatbik etmek için ne düşündünüz? (Falih Rıfkı Atay)

      2. Soru bildiren ancak soru
eki veya sözü içermeyen cümlelerin sonuna konur:

Gümrükteki memur başını kaldırdı:

      — Adınız?

3. Bilinmeyen, kesin olmayan veya şüpheyle karşılanan yer, tarih vb. durumlar
için kullanılır: Yunus Emre (1240 ?-1320), (Doğum yeri: ?) vb.

1496 (?) yılında doğan Fuzuli…

Ankara’dan Antalya’ya arabayla üç saatte (?) gitmiş.

UYARI: mı / mi ekini alan yan cümle temel cümlenin zarf tümleci olduğunda cümlenin sonuna
soru işareti konmaz: Akşam oldu mu sürüler döner. Hava karardı mı eve
gideriz.

Bahar gelip de nehir çağıl çağıl kabarmaya başlamaz mı içimi geri kalmış
bir saat huzursuzluğu kaplardı. (Haldun Taner)

UYARI: Soru ifadesi taşıyan sıralı ve bağlı cümlelerde soru işareti en sona konur:

Çok yakından mı bu sesler, çok uzaklardan mı?

Üsküdar’dan mı, Hisar’dan mı, Kavaklardan mı? (Yahya Kemal Beyatlı)

Ünlem İşareti ( ! )

Ünlem İşareti Nerede Kullanılır?

1. Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümle veya ibarele­rin
sonuna konur: Hava ne kadar da sıcak! Aşk olsun! Ne kadar
akıllı adamlar var! Vah vah!

Ne mutlu Türk’üm diyene! (Atatürk)

2. Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur:

Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri! (Atatürk)

Ey Türk gençliği! Birinci vazifen; Türk istiklalini, Türk cumhuriye­tini,
ilelebet, muhafaza ve müdafaa etmektir. (Atatürk)

Ak tolgalı beylerbeyi haykırdı: İlerle! (Yahya Kemal Beyatlı)

Dur, yolcu! Bilmeden gelip bastığın

Bu toprak bir devrin battığı yerdir. (Necmettin Halil Onan)

UYARI: Ünlem işareti, seslenme ve hitap sözlerinden hemen sonra konulabi­leceği
gibi cümlenin sonuna da konabilir:

Arkadaş, biz bu yolda türküler tuttururken

      Sana
uğurlar olsun… Ayrılıyor yolumuz! (Faruk Nafiz Çamlıbel)

3. Alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra
yay ayraç içinde ünlem işareti kullanılır:

İsteseymiş bir günde bitirirmiş (!) ama ne yazık ki vakti yokmuş (!).

Adam, akıllı (!) olduğunu söylüyor.

Kısa Çizgi ( – )

Kısa Çizgi Nerede Kullanılır?

1. Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna konur:

      Soğuktan mı titriyordum, yoksa heyecandan,
üzüntüden mi bil-

      mem. Havuzun suyu bulanık. Kapının
saatleri 12’yi geçmiş. Kanepe-

      lerde kimseler yok. Tramvay ne fena
gıcırdadı! Tramvayda-

     
ki adam bir tanıdık mı idi acaba? Ne diye öyle dönüp dönüp baktı?

     
Yoksa kimseciklerin oturmadığı kanepelerde bu saatte pek başıboş-

     
lar mı oturur? (Sait Faik Abasıyanık)

2. Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya
ara cümlelerin başına ve sonuna konur, bitişik yazılır:

Küçük bir sürü -dört inekle birkaç koyun- köye giren geniş yolun ağzında
durmuştu. (Ömer Seyfettin)

3. Kelimelerin kökleri, gövdeleri ve eklerini birbirinden ayırmak için
kullanılır: al-ış, dur-ak, gör-gü-süz-lük vb.

4. Fiil kök ve gövdelerini göstermek için kullanılır: al-, dur-,
gör-, ver-; başar-, kana-, okut-, taşla-, yazdır- vb.

5. İsim yapma eklerinin başına, fiil yapma eklerinin başına ve sonuna
konur: -ak, -den, -ış, -lık; -ımsa-; -la-; -tır- vb.

6. Heceleri göstermek için kullanılır: a-raş-tır-ma, bi-le-zik,
du-ruş-ma, ku-yum-cu-luk, prog-ram, ya-zar-lık vb.

7. Arasında, ve, ile, ila, …-den …-e anlamlarını vermek için kelimeler
veya sayılar arasında kullanılır: Aydın-İzmir yolu, Türk-Alman
ilişkileri, Ural-Altay dil grubu, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, 09.30-10.30,
Beşiktaş-Fenerbahçe karşılaşması, Manas Destanı’nda soy-dil-din üçgeni,
1914-1918 Birinci Dünya Savaşı, Türkçe-Fransızca Sözlük vb.

UYARI: Cümle içinde sayı adlarının yinelenmesinde araya kısa çizgi
konmaz: On on beş yıl. Üç beş kişi geldi.

8. Matematikte çıkarma işareti olarak kullanılır: 50-20=30

9. Sıfırdan küçük değerleri göstermek için kullanılır: -2 °C

Uzun Çizgi (—)

Uzun Çizgi Nerede Kullanılır?

Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılır.
Buna konuşma çizgisi de denir.

Frankfurt’a gelene herkesin sorduğu şunlardır:

— Eski şehri gezdin mi?

— Rothschild’in evine gittin mi?

— Goethe’nin evini gezdin mi? (Ahmet Haşim)

Oyunlarda uzun çizgi konuşanın adından sonra da konabilir:

Sıtkı Bey — Kaleyi kurtarmak için daha
güzel bir çare var. Gerçekten ölecek adam ister.

İslam Bey — Ben daha ölmedim. (Namık Kemal)

UYARI: Konuşmalar tırnak içinde verildiğinde uzun çizgi kul­lanılmaz.

Arabamız tutarken Erciyes’in yolunu:

“Hancı dedim, bildin mi Maraşlı Şeyhoğlu’nu?” (Faruk Nafiz Çamlıbel)

Eğik Çizgi ( / )

Eğik Çizgi Nerede Kullanılır?

1. Dizeler yan yana yazıldığında aralarına konur: Korkma! Sönmez bu
şafaklarda yüzen al sancak / Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak / O
benim milletimin yıldızıdır, parlayacak / O benimdir, o benim milletimindir
ancak. (Mehmet Akif Ersoy)

2. Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına ve semt ile
şehir arasına konur: Altay Sokağı No.: 21/6 Kurtuluş / ANKARA

Ülke adı yazılacağında ise:

       Atatürk
Bulvarı No.: 217

06680 Kavaklıdere / Ankara

                  
TÜRKİYE

3. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden
ayırmak için konur: 18/11/1969, 15/IX/1994 vb.

4. Dil bilgisinde eklerin farklı biçimlerini göstermek için kullanılır: -a
/-e, -an /-en, -lık /-lik, -madan /-meden vb.

5. Matematikte bölme işareti olarak kullanılır: 70/2=35

6. Fizik, matematik vb. alanlarda birimler arası orantıları gösterirken eğik
çizgi araya boşluk konulmadan kullanılır: g/sn (gram/saniye)

Tırnak İşareti ( “ ” )

Tırnak İşareti Nerede Kullanılır?

1. Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözler tır­nak içine
alınır: Türk Dil Kurumu binasının yan cephesinde Atatürk’ün “İnsan
alemde hayal ettiği müddetçe yaşar.” sözü yazılıdır. Dil ve Tarih-Coğrafya
Fakültesinin ön cephesinde Atatürk’ün “Hayatta en hakiki mürşit ilimdir.”
vecizesi yer almaktadır. Ulu önderin “Ne mutlu Türk’üm diyene!” sözü her Türk’ü
duygulandırır.

Bakınız, şair vatanı ne güzel tarif ediyor:

“Bayrakları bayrak yapan üstündeki kandır.

Toprak eğer uğrunda ölen varsa vatandır.”

UYARI: Tırnak içindeki alıntının sonunda bulunan işaret (nokta, soru işareti,
ünlem işareti vb.) tırnak içinde kalır:

“İzmir üzerine dünyada bir şehir daha yoktur!” diyorlar. (Yahya Kemal
Beyatlı)

2. Özel olarak vurgulanmak istenen sözler tırnak içine alınır: Yeni
bir “barış taarruzu” başladı.

3. Cümle içerisinde eserlerin ve yazıların adları ile bölüm başlıkları
tırnak içine alınır:

      
Bugün öğrenciler “Kendi Gök Kubbemiz” adlı şiiri incelediler.

      “Yazım
Kuralları” bölümünde bazı uyarılara yer verilmiştir.

UYARI: Cümle içerisinde özel olarak belirtilmek istenen sözler, kitap ve dergi
adları ve başlıkları tırnak içine alınmaksızın eğik yazıyla dizilerek de
gösterilebilir:

Höyük sözü Anadolu’da tepe olarak
geçer.

      Cahit
Sıtkı’nın Şairin Ölümü şiirini Yahya Kemal çok
sevmişti. (Ahmet Hamdi Tanpınar)

UYARI: Tırnak içine alınan sözlerden sonra gelen ekleri ayırmak için kesme
işareti kulla­nılmaz: Elif Şafak’ın “Bit Palas”ını okudunuz mu?

      4. Bilimsel
çalışmalarda künye verilirken makale adları tırnak içinde yazılır.

Yay Ayraç ( )

Yay Ayraç Nerede Kullanılır?

1. Cümledeki anlamı tamamlayan ve cümlenin dışında kalan ek bilgiler
için kullanılır. Yay ayraç içinde bulunan ve yargı bildiren anlatımların sonuna
uygun noktalama işareti konur:

Anadolu kentlerini, köylerini (Köy sözünü de çekinerek yazıyorum.) gezsek
bile görmek için değil, kendimizi göstermek için geziyoruz. (Nurullah Ataç)

2. Özel veya cins isme ait ek, ayraçtan önce yazılır:

Yunus Emre’nin (1240?-1320)…

İmek fiilinin (ek fiil) geniş zamanı şahıs ekleriyle çekilir.

3. Tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuşanın hareketlerini, durumunu
açıkla­mak ve göstermek için kullanılır:

İhtiyar – (Yavaş yavaş Kaymakam’a
yaklaşır.) Ne oluyor beyefendi? Allah rızası için bana da anlatın… (Reşat Nuri Güntekin)

4. Alıntıların aktarıldığı eseri, yazarı veya künye bilgilerini göstermek için
kullanılır:

Cihanın tarihi, vatanı uğrunda senin kadar uğraşan, kanını döken bir millet
daha gösteremez. Senin kadar kimse kendi vatanına sahip ol­maya hak
kazanmamıştır. Bu vatan ya senindir ya kimsenin. (Ahmet Hikmet Müftüoğlu)

Eşin var, aşiyanın var, baharın var ki beklerdin

      Kıyametler
koparmak neydi ey bülbül, nedir derdin? (Mehmet Akif Ersoy)

Bir isim kökü, gerektiğinde çeşitli
eklerle fiil kökü durumuna getirilebilir (Zülfikar 1991: 45).

5. Alıntılarda, alınmayan kelime veya bölümle­rin yerine konulan üç
nokta, yay ayraç içine alınabilir.

6. Bir söze alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırmak için kullanılan
ünlem işareti yay ayraç içine alınır: Adam, akıllı (!) olduğunu
söylüyor.

7. Bir bilginin şüpheyle karşılandığını veya kesin olmadığını gös­termek
için kullanılan soru işareti yay ayraç içine alınır: 1496 (?) yılında
doğan Fuzuli…

8. Bir yazının maddelerini gösteren sayı ve harflerden sonra kapama
ayracı konur:

               
I)            
1)                  
A)           a)

               
II)          
2)                   
B)           b)

Köşeli Ayraç ( [ ] )

Köşeli Ayraç Nerede Kullanılır?

1. Ayraç içinde ayraç kullanılması gereken durumlarda yay ayraçtan önce köşeli
ayraç kullanılır: Halikarnas Balıkçısı [Cevat Şakir Kabaağaçlı (1886-1973)]
en güzel eserlerini Bodrum’da yazmıştır.

2. Metin aktarmalarında, çevirilerde, alıntılarda çalışmayı yapanın eklediği
sözler için kullanılır: “Eldem, Osmanlıda en önemli fark[ın], mezar
taşının şeklinde ortaya çık[tığını] söyledikten sonra…” (Hilmi Yavuz)

3. Kaynak olarak verilen kitap veya makalelerin künyelerine ilişkin bazı
ayrıntıları göstermek için kullanılır: Reşat Nuri [Güntekin], Çalıkuşu,
Dersaadet, 1922. Server Bedi [Peyami Safa]

Kesme İşareti ( ’ )

Kesme İşareti Nerede Kullanılır?

1. Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme
işaretiyle ayrılır: Kurtuluş Savaşı’nı, Atatürk’üm,
Türkiye’mizin, Fatih Sultan Mehmet’e, Muhibbi’nin, Gül Baba’ya, Sultan Ana’nın,
Mehmet Emin Yurdakul’dan, Kâzım Karabekir’i, Yunus Emre’yi, Ziya Gökalp’tan,
Refik Halit Karay’mış, Ahmet Cevat Emre’dir, Namık Kemal’se, Şinasi’yle,
Alman’sınız, Kırgız’ım, Karakeçili’nin, Osmanlı Devleti’ndeki, Cebrail’den,
Çanakkale Boğazı’nın, Samanyolu’nda, Sait Halim Paşa Yalısı’ndan, Resmî
Gazete’de, Millî Eğitim Temel Kanunu’na, Telif Hakkı Yayın ve Satış
Yönetmeliği’ni, Eski Çağ’ın, Yükselme Dönemi’nin, Cumhuriyet Dönemi Türk
Edebiyatı’na vb.

“Onun için Batı’da bunlara birer fonksiyon buluyorlar.” (Burhan Felek)

       1919
senesi Mayıs’ının 19’uncu günü Samsun’a çıktım. (Atatürk)

       Yer
bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğu zaman ekten önce
kesme işareti kullanılır: Hisar’dan, Boğaz’dan vb.

       Belli
bir kanun, tüzük, yönetmelik kastedildiğinde büyük harfle yazılan kanun, tüzük,
yönetmelik sözlerinin ek alması durumunda kesme işareti kullanılır: Bu
Kanun’un 17. maddesinin c bendi… Yukarıda adı geçen Yönetmelik’in 2’nci
maddesine göre… vb.

      Özel adlar
için yay ayraç içinde bir açıklama yapıldığında kesme işareti yay ayraçtan önce
kullanılır: Yunus Emre’nin (1240?-1320), Yakup Kadri’nin
(Karaosmanoğlu) vb.

      Ek
getirildiğinde Avrupa Birliği kesme işareti ile kullanılır: Avrupa
Birliği’ne üye ülkeler…

      UYARI: Sonunda 3. teklik
kişi iyelik eki olan özel ada, bu ek dışında başka bir iyelik eki getirildiğinde
kesme işareti konmaz: Boğaz Köprümüzün güzelliği, Amik Ovamızın bitki
örtüsü, Kuşadamızdaki liman vb.

UYARI: Kurum, kuruluş, kurul, birleşim, oturum ve iş yeri adlarına gelen
ekler kesmeyle ayrılmaz: Türkiye Büyük Millet Meclisine, Türk Dil
Kurumundan, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığına, Türk Dili ve Edebiyatı
Bölümü Başkanlığının; Bakanlar Kurulunun, Danışma Kurulundan, Yürütme Kuruluna;
Türkiye Büyük Millet Meclisinin 112’nci Birleşiminin 2’nci Oturumunda; Mavi
Köşe Bakkaliyesinden vb.

UYARI: Başbakanlık, Rektörlük vb. sözler ünlüyle başlayan bir ek
geldiğinde Başbakanlığa, Rektörlüğe vb. biçimlerde yazılır.

UYARI: Özel adlara getirilen yapım ekleri, çokluk eki ve bunlardan sonra
gelen diğer ekler kesmeyle ayrılmaz: Türklük, Türkleşmek, Türkçü, Türkçülük,
Türkçe, Müslümanlık, Hristiyanlık, Avrupalı, Avrupalılaşmak, Aydınlı, Konyalı,
Bursalı, Ahmetler, Mehmetler, Yakup Kadriler, Türklerin, Türklüğün,
Türkleşmekte, Türkçenin, Müslümanlıkta, Hollandalıdan, Hristiyanlıktan,
Atatürkçülüğün vb.

UYARI: Sonunda p, ç, t, k ünsüzlerinden biri bulunan Ahmet,
Çelik, Halit, Şahap; Bosna-Hersek; Kerkük, Sinop, Tokat, Zonguldak gibi
özel adlara ünlüyle başlayan ek getirildiğinde kesme işaretine rağmen Ahmedi,
Halidi, Şahabı; Bosna-Herseği; Kerküğü, Sinobu, Tokadı, Zonguldağı biçiminde
son ses yumuşatılarak söylenir.

UYARI: Özel adlar yerine kullanılan “o” zamiri cümle içinde
büyük harfle yazılmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrıl­maz.

2. Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine getirilen ekleri
ayırmak için konur: Nihat Bey’e, Ayşe Hanım’dan, Mahmut Efendi’ye,
Enver Paşa’ya; Türk Dil Kurumu Başkanı’na vb.

3. Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur: TBMM’nin,
TDK’nin, BM’de, ABD’de, TV’ye vb.

4. Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur: 1985’te, 8’inci
madde, 2’nci kat; 7,65’lik, 9,65’lik, 657’yle vb.

5. Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adlarına gelen ekleri ayırmak
için konur: Başvurular 17 Aralık’a kadar sürecektir. Yabancı Sözlere
Karşılıklar Kılavuzu’nun veri tabanının genel ağda hizmete sunulduğu gün olan
12 Temmuz 2010 Pazartesi’nin TDK için önemi büyüktür.

6. Seslerin ölçü ve söyleyiş gereği düştüğünü göstermek için kullanılır:

      Bir ok
attım karlı dağın ardına

Düştü m’ola sevdiğimin yurduna

İl yanmazken ben yanarım derdine

Engel aramızı açtı n’eyleyim (Karacaoğlan)

Şems’in gözlerine bir şüphe çöreklendi: “Dostum ne’n var? Her şey yolunda
mı?” (Elif Şafak)

Güzelliğin on par’etmez

Bu bendeki aşk olmasa (Âşık Veysel)

7. Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayırmak
için konur: a’dan z’ye kadar, Türkçede -lık’la yapılmış sözler.

 Noktalama İşaretleri Slayt ve PDF Ders Notu İndir

İNDİR: Noktalama İşaretleri Slaytı

İNDİR: Noktalama İşaretleri PDF Ders Notu

A. Cümle büyük harfle başlar.

Ak akçe kara gün içindir.

Hayatta en hakiki mürşit ilimdir,
fendir. (Atatürk)

Cümle içinde
tırnak veya yay ayraç içine alınan cümleler büyük harfle başlar ve sonlarına uygun
noktalama işareti (nokta, soru, ünlem vb.) konur: 

Atatürk “Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asil
kanda mevcuttur!” diyor.

Anadolu kentlerini, köylerini (Köy sözünü de çekinerek
yazıyorum.) gezsek bile görmek için değil, kendimizi göstermek için geziyoruz.

UYARI: İki
çizgi arasındaki açıklama cümleleri büyük harfle başlamaz:

Bir zamanlar -bu zamanlar çok da uzak
değildir, bundan on, on iki yıl önce- Türk saltanatının maddi sınırları uçsuz
bucaksız denilecek ka­dar genişti.

Bu sefer de onları -her zamanki
yerlerinde bulmak ihtimaliyle- farkında olmadan aramıştım.

İki noktadan
sonra gelen cümleler büyük harfle başlar:

 Menfaat sandalyeye benzer: Başında taşırsan
seni küçültür, ayağının altına alırsan yükseltir.

UYARI: İki noktadan sonra cümle ve özel ad
niteliğinde olmayan örnekler sıra­landığında bunlar büyük harfle başlamaz:

Bu eskiliği siz de çok evde
görmüşsünüzdür: duvarlarda çiviler, çivi yerleri, lekeler…  

UYARI: Rakamla başlayan cümlelerde rakamdan sonra
gelen kelime özel ad değilse büyük harfle başlamaz:

2007 yılında Türk Dil Kurumunun 75.
yılını kutladık.

Örnek
niteliğindeki kelimelerle başlayan cümlede de ilk harf büyük yazılır:

“Banka, bütçe, devlet, fındık, kanepe, menekşe, şemsiye”
gibi yüzlerce ke­lime, kökenleri yabancı olmakla birlikte artık dilimizin malı
olmuştur.

“Et-, ol-” fiilleri, dilimizde en sık kullanılan
yardımcı fiillerdir.

B. Dizeler
büyük harfle başlar:

Halk içinde muteber bir nesne yok devlet gibi

Olmaya devlet
cihanda bir nefes sıhhat gibi. (Muhibbi)

Korkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al
sancak

Sönmeden yurdumun üstünde tüten en
son ocak. (Mehmet Akif Ersoy)

Bin atlı akınlarda çocuklar gibi
şendik

Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu yendik.
(Yahya Kemal Beyatlı)

C. Özel adlar
büyük harfle başlar:

Kişi
adlarıyla soyadları büyük harfle başlar:

Mustafa Kemal Atatürk, İsmet İnönü,
Kâzım Karabekir,  Ahmet Haşim, Sait Faik
Abasıyanık, Yunus Emre, Karacaoğlan, Âşık Ömer, Wolfgang von Goethe, Vilhelm
Thomsen vb.

Takma adlar
da büyük harfle başlar:

Muhibbi (Kanuni Sultan Süleyman),
Demirtaş (Ziya Gökalp), Tarhan (Ömer Seyfettin), Aka Gündüz (Hüseyin Avni, Enis
Avni), Kirpi (Refik Halit Karay), Deli Ozan (Faruk Nafiz Çamlıbel), Server Bedi
(Peyami Safa), İrfan Kudret (Cahit Sıtkı Tarancı), Mehmet Ali Sel (Orhan Veli
Kanık) vb.

Kişi
adlarından önce ve sonra gelen unvanlar, saygı sözleri, rütbe adları ve
lakaplar büyük harfle başlar:

Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, Kaymakam Erol
Bey,              Dr. Alâaddin Yavaşça; Sayın Prof.
Dr. Hasan Eren; Mustafa Efendi, Zeynep Hanım, Bay Ali Çiçekçi; Mareşal Fevzi
Çakmak, Yüzbaşı Cengiz Topel; Mimar Sinan, Fatih Sultan Mehmet, Genç Osman,
Deli Petro vb.

Akrabalık adı
olup lakap veya unvan olarak kullanılan kelimeler büyük harfle baş­lar:

Baba Gündüz, Dayı Kemal, Hala Sultan, Nene Hatun; Gül
Baba, Susuz Dede, Telli Baba vb.

UYARI: Akrabalık bildiren kelimeler küçük harfle
başlar:

Tülay ablama gittim. Ayşe teyzemin keki çok güzel.

Cümle içinde
özel adın yerine kullanılan makam veya unvan sözleri büyük harfle baş­lar:

Uzak Doğu’dan gelen heyeti Vali dün
kabul etti.

Saygı
bildiren sözlerden sonra gelen ve makam, mevki, unvan bildiren kelimeler büyük
harfle başlar:

Sayın Bakan,

Sayın Başkan,

 Sayın Rektör,

 Sayın Vali,

Mektuplarda
ve resmî yazışmalarda hitaplar büyük harfle başlar:

Sevgili Kardeşim,

Aziz Dostum,

Değerli Dinleyiciler,

Hayvanlara
verilen özel adlar büyük harfle başlar:

Boncuk, Fındık, Minnoş, Pamuk vb.

Millet, boy,
oymak adları büyük harfle başlar:

Alman, Arap, İngiliz, Japon, Rus,
Türk; Kazak, Kırgız, Oğuz, Özbek, Tatar; Hacımusalı, Karakeçili vb.

Dil ve lehçe
adları büyük harfle başlar:

Türkçe, Almanca, İngilizce, Rusça,
Arapça; Oğuzca, Kazakça, Kırgızca, Özbekçe, Tatarca vb.

Devlet adları
büyük harfle başlar:

Türkiye Cumhuriyeti, Kuzey Kıbrıs
Türk Cumhuriyeti,  Amerika Birleşik
Devletleri,

Saygı
bildiren sözlerden sonra gelen ve makam, mevki, unvan bildiren kelimeler büyük
harfle başlar:

Sayın Bakan,

Sayın Başkan,

 Sayın Rektör,

 Sayın Vali,

Hayvanlara
verilen özel adlar büyük harfle başlar:

Boncuk, Fındık, Minnoş, Pamuk vb.

Millet, boy,
oymak adları büyük harfle başlar:

Alman, Arap, İngiliz, Japon, Rus,
Türk; Kazak, Kırgız, Oğuz, Özbek, Tatar; Hacımusalı, Karakeçili vb.

Dil ve lehçe
adları büyük harfle başlar:

Türkçe, Almanca, İngilizce, Rusça,
Arapça; Oğuzca, Kazakça, Kırgızca, Özbekçe, Tatarca vb.

Devlet adları
büyük harfle başlar:

Türkiye Cumhuriyeti, Kuzey Kıbrıs
Türk Cumhuriyeti,  Amerika Birleşik
Devletleri,

Din ve mezhep
adları ile bunların mensuplarını bildiren sözler büyük harfle başlar:

Müslümanlık, Müslüman; Hristiyanlık, Hristiyan;
Musevilik, Musevi; Budizm, Budist; Hanefilik, Hanefi; Katoliklik, Katolik vb.

Din ve
mitoloji ile ilgili özel adlar büyük harfle başlar:

Tanrı,  Allah,
İlah, Cebrail, Zeus, Osiris, Kibele vb.

UYARI: “Tanrı, Allah, İlah” sözleri özel ad olarak
kullanılmadıklarında küçük harfle başlar:

Eski Yunan tanrıları.

Müzik dünyasının ilahı.

Gezegen ve
yıldız adları büyük harfle başlar:

Merkür, Neptün, Satürn; Halley vb.

UYARI: Dünya, güneş, ay kelimeleri gezegen anlamı
dışında kullanıldıklarında küçük harfle başlar:

 Biz dünyadan ayrı yaşarken dünya epey değişmiş.

Düşünce,
hayat tarzı, politika vb. anlamlar bildirdiğinde doğu ve batı sözlerinin ilk
harfleri büyük yazılır:

Batı medeniyeti, Doğu mistisizmi vb.

 UYARI:
Bu sözler yön bildirdiğinde küçük yazılır:

Bursa’nın doğusu, Ankara’nın batısı vb.

Yer adları
(kıta, bölge, il, ilçe, köy, semt vb.) büyük harfle başlar:

Afrika, Asya; Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu; İstanbul,
Taşkent; Turgutlu, Ürgüp;  Akçaköy,
Çayırbağı;  Bahçelievler, Kızılay,
Sarıyer vb.

Yer adlarında
ilk isimden sonra gelen ve deniz, nehir, göl, dağ, boğaz vb. tür bildiren
ikinci isimler büyük harfle başlar:

Ağrı Dağı, Aral Gölü, Asya Yakası,
Çanakkale Boğazı, Dicle Irmağı, Ege Denizi, Erciyes Dağı, Fırat Nehri, Süveyş
Kanalı, Tuna Nehri, Van Gölü, Zigana Geçidi vb.

UYARI: Özel ada dâhil olmayıp tamlama kuran şehir, il,
ilçe, belde, köy vb. sözler küçük harfle başlar:

Konya ili, Etimesgut ilçesi, Uzungöl
beldesi, Taflan köyü vb.

Mahalle,
meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında geçen mahalle, meydan, bulvar, cadde,
sokak kelimeleri büyük harfle başlar:

Halit Rifat Paşa Mahallesi, Yunus
Emre Mahallesi, Karaköy Meydanı, Zafer Meydanı, Gazi Mustafa Kemal Bulvarı,
Ziya Gökalp Bulvarı, Nene Hatun Caddesi, Cemal Nadir Sokağı, İnkılap Sokağı vb.

Saray, köşk,
han, kale, köprü, kule, anıt vb. yapı adlarının bütün ke­limeleri büyük harfle
başlar:

Dolmabahçe Sarayı, İshakpaşa
Sarayı, Çankaya Köşkü, Horozlu Han, Ankara Kalesi, Alanya Kalesi, Galata
Köprüsü, Mostar Köprüsü, Beyazıt Kulesi, Zafer Abidesi, Bilge Kağan Anıtı vb.

Yer bildiren
özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğunda, yer adının ilk harfi
büyük yazılır:

Hisar’dan, Boğaz’dan, Köşk’e vb.

Kurum,
kuruluş ve kurul adlarının her kelimesi büyük harfle başlar:

Türkiye Büyük Millet Meclisi, Türk
Dil Kurumu, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Devlet Malzeme Ofisi, Millî
Kütüphane, Çocuk Esirgeme Kurumu, Atatürk Orman Çiftliği, Çankaya Lisesi;
Anadolu Kulübü, Mavi Köşe Bakkaliyesi; Türk Ocağı, Yeşilay Derneği, Muharip
Gaziler Derneği, Emek İnşaat; Bakanlar Kurulu, Türk Dili Dergisi Yayın Danışma
Kurulu, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı; Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü vb.

Kanun, tüzük,
yönetmelik, yönerge, genelge adlarının her kelimesi büyük harfle başlar:

Medeni Kanun, Türk Bayrağı Tüzüğü,
Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği vb.

Kurum,
kuruluş, kurul, merkez, bakanlık, üniversite, fakülte, bölüm, kanun, tüzük,
yönetmelik ve makam sözleri asılları kastedildiğinde büyük harfle baş­lar:

Türkiye Büyük Millet Meclisi her yıl
1 Ekim’de toplanır.  Bu yıl ise Meclis,
yeni döneme erken başlayacak.

Türk Dil Kurumu çalışmalarını
titizlikle sürdürüyor. Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, Kurumun 21 Mayıs 2009
tarihinde Kars’ta düzenlediği toplantıda kullanıma açıldı.

2876 sayılı Kanun bu yıl yeniden
gözden geçiriliyor.

Yazarlara ödenecek telif ücreti,
Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği’ne göre düzenlenmektedir. Yapılan işlem
Yönetmelik’in 4’üncü maddesine aykırı düşmektedir.

Kitap, dergi,
gazete ve sanat eserlerinin (tablo, heykel, beste vb.) her kelimesi büyük
harfle başlar:

Nutuk, Safahat, Kendi Gök Kubbemiz,
Anadolu Notları, Sinekli Bakkal; Türk Dili, Türk Kültürü, Varlık; Resmî Gazete,
Hürriyet, Milliyet, Türkiye, Yeni Asır; Kaplumbağa Terbiyecisi; Yorgun Herkül;
Saraydan Kız Kaçırma, Onuncu Yıl Marşı vb.

UYARI: Özel ada dâhil olmayan gazete, dergi, tablo vb.
sözler büyük harfle başlamaz:

Milliyet gazetesi, Türk Dili
dergisi, Halı Dokuyan Kızlar tab­losu vb.

UYARI: Kitap, makale, tiyatro eseri, kurum adı vb.
özel adlarda yer alan kelimelerin ilk harfleri büyük yazıldığında ve, ile, ya,
veya, yahut, ki, da, de sözleriyle mı, mi, mu, mü soru eki küçük harfle
yazılır:

Mai ve Siyah, Suç ve Ceza, Leyla
ile Mecnun, Turfanda mı, Turfa mı?, Diyorlar ki, Dünyaya İkinci Geliş yahut Sır
İçinde Esrar, Ya Devlet Başa ya Kuzgun Leşe, Ben de Yazdım,  Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu
vb.

Özel adın
tamamı büyük yazıldığında ve, ile, ya, veya, yahut, ki, da, de sözleriyle mı,
mi, mu, mü soru eki de büyük harfle yazılır:   
DİL VE TARİH-COĞRAFYA FAKÜLTESİ vb.

Ulusal, resmî
ve dinî bayramlarla anma ve kutlama günlerinin adları büyük harfle başlar:

Cumhuriyet Bayramı, Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı,
19 Mayıs Atatürk’ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı, Ramazan Bayramı, Kurban
Bayramı, Nevruz Bayramı, Miraç Kandili; Anneler Günü, Öğretmenler Günü, Dünya
Tiyatro Günü, 14 Mart Tıp Bayramı, Hıdırellez vb.

23. Kurultay,
bilgi şöleni, çalıştay, açık oturum vb. toplantıların adlarında her kelimenin
ilk harfi büyük yazılır:

VI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, Kitle İletişim
Araçlarında Türkçenin Kullanımı Bilgi Şöleni, Karamanlı Türkçesi Araştırmaları
Çalıştayı vb.

24. Tarihî
olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar: 

Kurtuluş Savaşı, Millî Mücadele, Cilalı Taş Devri, İlk
Çağ, Lale Devri, Cahiliye Dönemi, Buzul Dönemi, Millî Edebiyat Dönemi,
Servetifünun Dönemi’nin, Tanzimat Dönemi’nde vb.

Özel adlardan
türetilen bütün kelimeler büyük harfle başlar:

Türklük, Türkleşmek, Türkçü,
Türkçülük, Türkçe, Avrupalı, Avrupalılaşmak, Asyalılık, Darvinci, Konyalı,
Bursalı vb.

UYARI: Özel ad kendi anlamı dışında yeni bir anlam
kazanmışsa büyük harfle başlamaz:

acem (Türk müziğinde bir perde),
hicaz (Türk müzi­ğinde bir makam), nihavent (Türk müziğinde bir makam), amper
(elektrik akımında şiddet birimi), jul (fizikte iş bi­rimi), allahlık (saf,
zararsız kimse), donkişotluk (gereği yokken kahra­manlık göstermeye kalkışma)
vb.

UYARI: Para birimleri büyük harfle başlamaz:

avro, dinar, dolar, lira, kuruş,
liret vb.

UYARI: Özel adlar yerine kullanılan “o” zamiri cümle
içinde büyük harfle yazılmaz.

UYARI: Müzikte kullanılan makam ve tür adları büyük
harfle başlamaz: acemaşiran, acembuselik, bayati, hicazkâr, türkü, varsağı,
bayatı vb.

Yer, millet
ve kişi adlarıyla kurulan birleşik kelimelerde sadece özel adlar büyük harfle
başlar:

Antep fıstığı, Brüksel lahanası,
Frenk gömleği, Hindistan cevizi, İngiliz anahtarı, Japon gülü, Maraş
dondurması, Van kedisi vb.

Belirli bir
tarih bildiren ay ve gün adları büyük harfle başlar:

29 Mayıs 1453 Salı günü, 29 Ekim
1923, 28 Aralık 1982’de göreve başladı. Lale Festivali 25 Haziran’da
başlayacak.

Belirli bir
tarihi belirtmeyen ay ve gün adları küçük harfle başlar:

Okullar genel­likle eylülün ikinci
haftasında öğretime başlar. Yürütme Kurulu toplantı­larını perşembe günleri
yaparız.

Tabela, levha
ve levha niteliğindeki yazılarda geçen kelimeler büyük harfle başlar:

Giriş, Çıkış, Müdür, Vezne, Başkan, Doktor, Otobüs
Durağı, Dolmuş Du­rağı, Şehirler Arası Telefon, 3. Kat, 4. Sınıf, 1. Blok vb.

Kitap,
bildiri, makale vb.nde ana başlıktaki kelimelerin tamamı, alt başlıktaki
kelimelerin ise yalnızca ilk harfleri büyük olarak yazılır. 

Kitap, dergi
vb.nde bulunan resim, çizelge, tablo vb.nin altında yer alan açıklayıcı yazılar
büyük harfle başlar. Açıklayıcı yazı, cümle niteliğinde değilse sonuna nokta
konmaz.

Sayıların yazılışı

Sayılar
harflerle de yazılabilir: 

bin yıldan beri, on dört gün, haf­tanın beşinci günü,
üç ayda bir, yüz soru, iki hafta sonra, üçüncü sınıf vb.

Buna karşılık
saat, para tutarı, ölçü, istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam
kullanılır: 

17.30’da, 11.00’de, 1.500.000 lira, 25 kilogram, 150
kilometre, 15 metre kumaş, 1.250.000 kişi vb.

Saatler ve
dakikalar metin içinde yazıyla da yazılabilir: 

saat dokuzu beş geçe, saat yediye çeyrek kala, saat
sekizi on dakika üç saniye geçe, mesela saat onda vb.

Dört veya
daha çok basamaklı sayıların kolay okunabilmesi amacıyla içinde geçen bin,
milyon, milyar ve trilyon sözleri harfle
yazılabilir: 

1 milyar 500 milyon kişi, 3 bin 255 kalem, 8 trilyon
412 milyar vb.

Birden fazla
kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır: 

iki yüz, üç yüz altmış beş, bin iki yüz elli bir vb.

Para ile
ilgili işlemlerle senet, çek vb. ticari belgelerde geçen sayılar
bitişik yazılır: 

650,35 (altıyüzelliTL,otuzbeşkr.)

Yüzde ve
binde işaretleri yazılırken sayılarla işaret arasında boşluk bırakılmaz: 

%25, ‰50 vb.

Romen
rakamları tarihî olaylarda, yüzyıllarda, hükümdar adlarında, tarihlerde ayların
yazılışında, kitap ve dergi ciltlerinde, kitapların asıl bölümlerinden önceki
sayfaların nu­maralandırılmasında, maddelerin sıralandırılmasında
kullanılır: 

II. Dünya Savaşı; XX. yüzyıl; III. Selim, XIV. Louis,
II. Wilhelm, V. Karl, VIII. Edward; 1.XI.1928; I. Cilt; I)… II) … vb.

Dört veya
daha çok basamaklı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak
yazılır ve aralarına nokta konur: 

4.567, 326.197, 49.750.812, 28.434.250.310.500 vb.

Sayılarda
kesirler virgülle ayrılır: 

15,2 (15 tam, onda 2); 5,26 (5
tam, yüzde 26) vb.

Sıra sayıları
yazıyla ve rakamla gösterilebilir. Rakamla gösteril­mesi durumunda ya rakamdan
sonra bir nokta konur ya da rakamdan sonra kesme işareti konularak derece
gösteren ek yazılır: 

15., 56., XX.; 15’inci, 56’ncı,
XX’nci vb.

UYARI: Sıra sayıları ekle gösterildiklerinde
rakamdan sonra sa­dece kesme işareti ve ek yazılır, ayrıca nokta konmaz: 

8.’inci değil 8’inci,
2.’nci değil 2’nci vb.

Üleştirme
sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir: 

2’şer değil ikişer,
9’ar değil dokuzar, 100’er değil yüzer vb.

Bayağı
kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır: 

4/8’i (dört bölü sekizi), 1/2’si
(bir bölü ikisi) vb.

Bir
zorunluluk olmadıkça cümle rakamla başlamaz.

Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler

Etmek,
edilmek, eylemek, olmak, olunmak yar­dımcı
fiilleriyle kurulan birleşik fiiller, ilk kelimesinde herhangi bir ses düşmesi
veya türemesine uğramazsa ayrı yazılır: 

arz etmek, ilan etmek, kabul
etmek, terk etmek, var ol­mak, yok etmek, yok olmak vb.

Birleşme
sırasında kelimelerinden hiçbiri veya ikinci kelimesi anlam değişikliğine uğ­ramayan
birleşik kelimeler ayrı yazılır.

Hayvan
türlerinden birinin adıyla kurulanlar:

ağustos böceği, at sineği, bal arısı,

Bitki
türlerinden birinin adıyla kurulanlar:

çörek otu, eğrelti otu, kuş
üzümü; at kestanesi, şeker kamışı; Antep fıstığı, kuru fasulye, kuru incir,
kuru soğan,

UYARI: Çiçek dışında anlamlar taşıyan baklaçiçeği (renk), narçi­çeği (renk), suçiçeği (hastalık);
ot dışında anlamlar taşıyan ağızotu (barut), sıçanotu (arsenik);
ses düşmesine uğramış olan çöreotu ve yazımı gelenekleşmiş
olan semizotu, dereotu bitişik yazılır.

Nesne, eşya
ve alet adlarından biriyle kurulan birleşik kelimeler:

Oltu taşı, el sabunu, oturma odası, duvar saati,

Durum, olgu
ve olay bildiren sözlerden biriyle kurulan birleşik ke­limeler: 

açık oturum, açık öğretim, ana dili, yer çekimi vb.

Bilim ve bilgi sözleriyle
kurulan birleşik kelimeler: 

anlam bilimi, dil bilimi, edebiyat bilimi, dil
bilgisi

Yiyecek,
içecek adlarından biriyle kurulan birleşik kelimeler: 

maden suyu; tulum peyniri, Adana
kebabı, kestane şekeri, üzümlü kek; çiğ köfte, dolma biber, kuru yemiş vb.

Gök
cisimleri: 

Çoban Yıldızı, Kutup Yıldızı, kuy­ruklu
yıldız; gök taşı,

h. Organ veya organ yerine geçen sözlerden biriyle
kurulan birleşik kelimeler: 

elmacık kemiği; serçe parmak, süt
dişi, kepçe kulak

Benzetme
yoluyla insanın bir niteliğini anlatmak üzere bitki, hay­van ve nesne adlarıyla
kurulan birleşik kelimeler: 

çetin ceviz, eski toprak, demir
yumruk, kuru kemik vb.

Zamanla
ilgili birleşik kelimeler: 

bağ bozumu, gece yarısı,hafta sonu vb.

 -r / -ar / -er, -maz / -mez ve -an / -en sıfat-fiil
ekleriyle kurulan sıfat tam­laması yapısındaki birleşik kelimeler ayrı
yazılır: 

çalar saat, güler yüz, yazar kasa,
çıkmaz sokak, görünmez kaza, tükenmez kalem, uçan daire vb.

Renk sözü veya renklerden birinin adıyla
kurulmuş isim tamla­ması yapısındaki renk adları ayrı yazılır: 

bal rengi, gümüş rengi, gece
mavisi, limon sa­rısı,

Rengin tonunu
belirtmek üzere renkten önce kullanılan sıfatlar ayrı yazılır: 

açık mavi, kirli sarı, koyu mavi

Yer adlarında
kullanılan batı, doğu, güney, kuzey, güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı,
kuzeydoğu, aşağı, yukarı, orta, iç, yakın, uzak kelimeleri ayrı yazılır: 

Batı Trakya, Güney Kutbu, Orta Asya, Orta Doğu, Uzak
Doğu vb.

Kişi
adlarından oluşmuş mahalle, bulvar, cadde, sokak, ilçe, köy vb.
yer ve kuruluş adlarında, sondaki unvanlar hariç şahıs adları ayrı
yazılır: 

Yunus Emre Mahallesi; Gazi Mustafa Kemal Bulvarı,

Dış, iç, sıra sözleriyle oluşturulan bir­leşik kelime ve
terimler ayrı yazılır: 

ahlak dışı, çağ dışı, olağan dışı, yasa dışı; aklı
sıra, ardı sıra, peşi sıra, yanı sıra vb.

Somut olarak
yer belirten alt ve üst sözleriyle
oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır: 

deri altı, su altı, yer altı (yüzey); böbrek üstü
bezi,

Alt, üst,
ana, ön, art, arka, yan, karşı, iç, dış, orta, büyük, küçük, sağ, sol, peşin,
bir, iki, tek, çok, çift sözlerinin başa getirilmesiyle oluştu­rulan
birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır: 

alt kurul, alt yazı; üst kat, ana bilim dalı, ana
dili; ön söz, ön yargı; art niyet; arka plan, yan etki, iç sa­vaş, iç tüzük;
dış borç, orta oyunu; sol açık, sol bek; peşin fikir, peşin hüküm

Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler

Ses düşmesine
uğrayan birleşik kelimeler bitişik yazılır:

birbiri (< biri biri), kaynana
(< kayın ana), kaynata (< kayın ata), nasıl (< ne asıl), niçin (<
ne için), pazartesi (< pazar ertesi), sütlaç (< sütlü aş) vb.

Özgün
biçimleri tek heceli bazı Arapça kökenli kelimeler etmek, edilmek, eylemek,
olmak, olunmak yardımcı fiilleriyle birleşirken ses düşmesine, ses değişmesine
veya ses türemesine uğradıklarında bitişik yazılır:

emretmek, cemetmek, kaybolmak;
darbetmek, dercetmek, hamdetmek; affetmek, hissetmek, reddetmek vb.

Kelimelerden her ikisi veya
ikincisi, birleşme sırasında anlam değişmesine uğradığında bu tür birleşik
kelimeler bitişik yazılır.

Bitki adları: aslanağzı, 
keçiboynuzu,  kuşburnu,  akşamsefası, camgüzeli, ayşekadın (fasulye),

Hayvan
adları: danaburnu (böcek), kara­fatma (böcek), yalıçapkını (kuş), 

Yiyecekadları: kadınbudu (köfte), dilberdudağı (tatlı), tavukgöğsü (tatlı), vezirparmağı (tatlı), alinazik (kebap)
vb.

Oyun adları: beştaş, dokuztaş, üçtaş vb.

Gök cisimlerinin
adları: Büyükayı (yıldız
kümesi), Demirkazık (yıldız), Küçükayı 

Renk adları:  gülkurusu,
kavuniçi, narçi­çeği, vişneçürüğü, yavruağzı vb.

Oğlu, kızı sözleri: çapanoğlu,
eloğlu, hinoğluhin, elkızı vb.

-a, -e, -ı,
-i, -u, -ü zarf-fiil ekleriyle bilmek, vermek,
kalmak, durmak, gelmek ve yazmak fiilleriyle yapılan
tasvirî fiiller bitişik yazılır: 

düşünebilmek, sevebilmek;
alıvermek, uyuyakalmak; gidedurmak, süregelmek;

Bir veya iki ögesi emir kipiyle
kurulan kalıplaşmış birleşik keli­meler bitişik yazılır: 

albeni, ateşkes, unutmabeni,
çekyat, kapkaç, örtbas, seçal, tutkal, yapboz, 

-an/-en, -r/-ar/-er/-ır/-ir,
-maz/-mez ve -mış/-miş sıfat-fiil ekleriyle kurulan
kalıplaşmış birleşik kelimeler bitişik yazılır: 

cankurtaran, çöpçatan, gökdelen,
barışsever, hacıyatmaz, çokbilmiş, güngörmüş

İkinci
kelimesi -dı (-di / -du / -dü, -tı / -ti / -tu / -tü) kalıplaşmış
belirli geçmiş zaman ekleriyle kurulan birleşik kelimeler bitişik
yazılır: 

albastı, çıtkırıldım, gecekondu,
imambayıldı, mirasyedi, serdengeçti, şıpsevdi,

Her iki kelimesi de -dı (-di / -du /
-dü, -tı / -ti / -tu / -tü) belirli geçmiş zaman veya -r /-ar
/-er geniş zaman eklerini almış ve kalıplaşmış bulunan birleşik
kelimeler bitişik yazı­lır: 

dedikodu, kaptıkaçtı, oldubitti,
biçerdö­ver, okuryazar, uyurgezer,

Somut olarak
yer bildirmeyen alt, üst ve üzeri sözlerinin
sona getirilmesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır: 

bilinçaltı, gözaltı, şuuraltı;
akşamüstü, ayaküstü, olağanüstü, suçüstü, akşamüzeri

Ara yönleri
belirten kelimeler bitişik yazılır: 

güneybatı, güney­doğu,
kuzeybatı, kuzeydoğu

Dilimizde her
iki ögesi de asıl anlamını koru­duğu hâlde yaygın bir biçimde gelenekleşmiş
olarak bitişik yazılan keli­meler de vardır:

Baş sözüyle oluşturulan sıfat
tamlamaları: 

başbakan, başçavuş, başeser, başhekim, başkomutan,
başöğretmen, baş­parmak

Bir
topluluğun yöneticisi anlamındaki başı sözüyle oluşturulan
belirtisiz isim tamlamaları: 

aşçıbaşı, binbaşı, ele­başı, onbaşı, ustabaşı, yüzbaşı vb.

Ağa, baba,
bey, efendi, hanım, nine vb. sözlerle
kurulan birleşik kelime­ler: 

ağabey, beyefendi, hanımefendi, paşababa vb.

Biraz,
birçok, birçoğu, birkaç, birkaçı, birtakım, herhangi, hiçbir, hiç­biri belirsizlik sıfat ve zamirleri de gelenekleşmiş
olarak biti­şik yazılır.

Ev kelimesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik
ya­zılır: 

aşevi, basımevi, doğumevi,,
huzurevi, orduevi, öğretmenevi, yayınevi vb.

Hane, name,
zade kelimeleriyle oluşturulan birleşik kelime­ler
bitişik yazılır: 

dershane, kahvehane, beyanname,
amcazade

-zede ile oluşturulmuş birleşik kelimeler
bitişik yazılır: 

depremzede, afetzede, selzede,
kazazede vb.

Farsça kurala
göre oluşturulan sözler bitişik yazılır: 

âlemşümul, cihanşümul; ehli­beyit,
ehvenişer, erkânıharp, gayrimenkul, gayrimeşru, Kuvayımilliye, Misakımillî, suikast;
hüsnükuruntu, hüsnüniyet vb.

Arapça kurala
göre oluşturulan sözler bitişik yazılır: 

darülaceze, darülfünun,
fevkalade, şey­hülislam, aleykümselam, inşallah, maşallah, velhasıl vb.

Müzikte
kullanılan makam adları bitişik yazılır: 

acembuselik, hisarbuselik,
muhayyerkürdi vb.

UYARI: Bir sıfatla oluşturulan usul adlarında sıfat
ayrı yazılır: 

ağır aksak, yürük aksak, yürük
semai vb.

Kanunda
bitişik geçen veya bitişik olarak tescil ettirilmiş olan kuruluş adları bitişik
yazılır: 

İçişleri, Dışişleri, Genelkurmay,
Yükseköğretim Kurulu, Açıköğretim Fakültesi,

Renk
adlarıyla kurulan bitki, hayvan veya hastalık adları bitişik yazılır:

karadut, alabalık, bozayı 

Kısaltmaların Yazılışı

Kuruluş,
ülke, kitap, dergi ve yön adlarının kısaltmaları her kelimenin ilk harfinin
büyük olarak yazılmasıyla yapılır: 

TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi), TDK (Türk
Dil Kurumu), ABD (Amerika Birleşik Devletleri)

 Ancak bazen kelimelerin, özellikle son
kelimenin birkaç harfinin kısaltmaya alındığı da görülür. Bazen de aradaki
kelimelerden hiç harf alınmadığı olur. Bu tür kısaltmalarda, kısaltmanın akılda
kalabilmesi için yeni bir kelime oluşturma amacı güdülür: 

BOTAŞ (Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim
Şirketi), İLESAM (İlim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek
Birliği), TÖMER (Türkçe Öğretim Merkezi) vb.

Gelenekleşmiş
olan T.C. (Türkiye Cumhuriyeti) ve T. (Türkçe)
kısaltmalarının dışında büyük harflerle yapılan kısaltmalarda nokta
kullanılmaz.

Ölçü
birimlerinin uluslararası kısaltmaları kullanılır:

 m (metre), cm (santimetre), km  g (gram), kg (kilogram), l (litre), 

Kuruluş,
kitap, dergi ve yön adlarıyla ölçülerin dışında kalan kelime veya kelime
gruplarının kısaltılmasında, ilk harfle birlikte kelimeyi oluşturan temel
harfler dikkate alınır. Kısaltılan kelime veya kelime grubu; özel ad, unvan
veya rütbe ise ilk harf büyük; cins isim ise ilk harf küçük olur: 

Alm. (Almanca), İng. (İngilizce), Kocatepe
Mah. (Kocatepe Mahallesi), Prof. (Profesör), Dr. (Doktor), Av.
(Avukat), Alb. (Albay), haz. (hazırlayan), ed.
(edebiyat), fiz. (fizik), kim. (kimya) vb.

Küçük
harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kelimenin okunuşu esas alınır: 

cm’yi, kg’dan, mm’den,
kr.un.

Büyük
harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde ise kısalt­manın son harfinin
okunuşu esas alınır: 

BDT’ye, TDK’den, THY’de, TRT’den,
TL’nin vb.

Ancak
kısaltması büyük harflerle yapıldığı hâlde bir kelime gibi okunan kısaltmalara
getirilen eklerde kısaltmanın okunuşu esas alınır: 

ASELSAN’da, BOTAŞ’ın, NATO’dan,
UNESCO’ya vb.

UYARI: Numara sözünün kısaltması da kelime gibi
okunduğundan getirilecek olan ek okunuşa göre getirilecektir: