Edebiyattan 100 Almanın 10 Yolu

Edebiyat dersi öğrencilerin en çok zorlandığı derslerden biri. Bir edebiyat öğretmeni olarak lisede benim de en çok zorlandığım derslerden biriydi. Şimdi öğrencilerimin bir bölümü çok çalıştıklarını iddia etseler de (!) bir türlü yüksek notlar alamıyorlar. 15 yıllık meslek hayatımda öğrencilerde gördüğüm temel eksiklikler üzerine böyle bir yazıyı yazma kararına vardım. Türk Dili ve Edebiyatı ile Türkçe dersleri özelinde konuşuyoruz ancak aşağıdaki maddeler hemen hemen okul derslerinin tamamı için uygulanabilir.

1.Yüksek alacağına gerçekten inanmalısın!

Yüksek not alacağına inanmayan bir öğrencinin başarılı olması nerdeyse imkansız. Başarmayı gerçekten istemelisin. İnsana en tesirli tavsiyeleri kendisi verir. Başaracağına inanıp kolları sıvamalısın. İnanmazsan en küçük zorlukta yolda kalır, sonuca ulaşamazsın.

2.En büyük destekçi sensin!

Bu not ve başarı senin hanene yazılacak. Başka hiç kimseye bel bağlamadan bu işin senin olduğunu kabullenmelisin. “Sınavda kopya çekerim, sorular bildiğim yerlerden gelebilir, öğretmen nasılsa beni geçirir.” gibi bütün düşüncelerden sıyrılmalısın. Çalışması gereken sensin, bunun için ne gerekiyorsa sen yapacak ve notunu yükselteceksin. Buna kendini ancak sen ikna edebilirsin!

3.Yol haritanı belirle!

Nasıl bir sınav seni bekliyor? Hangi konulardan sorumlusun? Eksiklerin neler? Bunlar hayati önemi olan sorular. Bunları cevaplaman senin başarılı olma yolunda atacağın en önemli adımlardan biri. Hangi konudan başlayacağını ve hangi konuda bitireceğini belirlemen gerekiyor. Çalışmaya başlarken yapacaklarını tek tek sıralayıp uygulamalısın.

4.Kaynak Eksiklerini Tamamla!

Her dersin, her öğretmenin ders sırasında kullandığı bazı materyalleri vardır. Sınava çalışırken bunlarda herhangi bir eksiğin olmamalı. Öğretmenin ders kitabını kullanıyorsa ders kitabın, defter tutturuyorsa defterin, başka bir kaynak kullanıyorsa kaynağın mutlaka yanında olmalı.

5.Dersi iyi dinle!

Konuyu öğreneceğin en iyi yer, sınıftır. Sonra öğrenirim düşüncesi senin zamanını israf etmene yol açar. Sonuçta sen o derse giriyor ve orada belli bir zaman harcıyorsun. Ders süresinde yapacağın en mantıklı iş dersi dinlemek ve en iyi şekilde öğrenmektir. Öğretmene soru sormaktan korkma. Birçok öğretmen ders sırasında sınavda soracağı sorulardan bahseder, örnekler verir. Bunları kaçırma ve bir köşeye mutlaka yaz!

6.Tekrar önemlidir!

Birçok öğrenci konuyu derste öğrenir ama sınava kadar unutur. Sınav zamanı oturup tekrar öğrenmeye çalışır. Gündüz gördüğün dersleri akşam tekrar etmen öğrendiklerini kalıcı hale getirmenin en kolay yoludur. Tekrar her öğretmenin tavsiye ettiği bir yoldur ama öğrencilerin tamamına yakını gündüz öğrendiği konuyu tekrarı lüzumsuz görür. Hâlbuki tekrar candır!

7.Sınava çalışmayı son geceye bırakma!

Tipik bir öğrenci hastalığıdır sınavlara son gece çalışmak. Bütün sınavın konularını akşam birkaç saatlik çalışmaya bırakır. Sınav da kritik bir sınavsa, telaş başlar. Stresten doğru düzgün çalışamaz bile. Sınava sınav akşamı çalışılmaz. Orada son rötuşlar, tekrarlar, gözden kaçanlar halledilir. 100 almak için sınavdan önceki üç gününü planlı bir şekilde ayırıp çalışmalısın.

8.Not Çıkar, Ezber Yap, Kendine Anlat!

Edebiyat gibi sözel derslerin birçoğunda önemli çalışma metotlarından biri de yazarak çalışmaktır.  Çalışma notları hazırlamalısın. Renkli kâğıtlar, fosforlu kalemler kullanabilirsin. Altını çizerek, üzerini boyayarak çıkardığın notlarla, çalışmak daha zevkli hale gelir. Birçok eğitimci ezber yapmayı aşağılar ama ben öyle düşünmüyorum. Ezberlemelisin. Bazı konuların ancak ezberleyerek üstesinden gelebilirsin. (Baş harfi kodlamaları, kelimelere hayatın içinden garip çağrışımlar eklemen ezber yapmanı kolaylaştırır.) Ezberlediğini düşündüğün konuyu kendi kendine anlatmaya başla. Eğer kendi kendine anlatabiliyorsan kâğıda da rahatlıkla yazabilirsin. Sakın ama sakın okuyup geçme. Çünkü insan okuyup geçtiklerinin ancak yüzde onunu hatırlar. Yüzde doksanını unutur.

9.Öğretmeninin soru tarzına dikkat et!

Öğrencilerin çoğu öğretmen nereden soru sorabileceğini, kendini nasıl bir sınav beklediğini düşünmeden sınava girer.  Fakat sınavdan 100 hedefleyen öğrenci bütün boşlukları kapatmalıdır. Eğer ders öğretmeninin sınavına ilk kez girmiyorsan eski sınavlardaki soru tarzları sana yol gösterecektir. Yukarıda da söylediğim gibi ders esnasında ve sınav öncesi mutlaka öğretmeninize soru çıkabilecek yerleri, hangi konuların önemli olduğunu sormalısın. Her öğretmen bu konuda bilgi verir ama sorma şeklin önemli! Yoksa öğretmenin seni tersleyebilir.

10.İnternetten sınav indirip çözmeyi unutma!

Bu da nerden çıktı şimdi deme. Öğretmenlerin önemli bölümü soracağı soruları internetten indirip birkaç değişiklikten sonra sınavlarında kullanır. Aynı sınava denk gelme ihtimalin var. Ama bu yukarıda saydığımız dokuz maddeyi çöpe atmak gibi bir iş olur. Zeki insanlar okyanusta tek bir balığı aramaz. Amacımız bu değil. Asıl hedef sınav öncesi farklı soru tipleriyle sınava gerçekten hazır olup olmadığını görmendir. Birçok sitede daha önce yapılmış sınav soruları paylaşılıyor. Onları nereden bulacağını sen benden iyi bilirsin! Mesela şu an bu yazıyı okuduğun Edebiyat Hocam’ın yazılı sayfasından…

KOLAYCI GENÇLERE

Yazının başlığına bakıp 10 dakika çalışmayla 100 alacak bilgiyi sunacağımı zannetmiş ve yazıya balıklama dalmış olabilirsin ama seni temin ederim 10 dakikada 100 almak diye bir yol yoktur. Sınav akşamı üç saat televizyon seyredip, 2 saat internette gezip 100 alman mümkün değil. Öyle bir yol olsa söylerdim zaten! Hiçbir zirveye eller cepte çıkılmaz.
İyisi mi sen yazıyı tekrar oku!
Ya da okuma, sen bilirsin. Sonuçta hayat senin hayatın!

2 Farklı üniversite sınavı hazırlık edebiyat soru bankası indirmek için aşağıdaki bağlantıları tıklayın. Edebiyat soru bankalarını indirebilirsiniz. Kitaplar PDF formatındadır. PDF dosyasını çalıştırmak için bilgisayarınızda PDF okuyucu bir program yüklü olması gerekmektedir.

İndir : EDEBİYAT SORU BANKASI-1 
İndir : EDEBİYAT SORU BANKASI-2 

İNDİR: AYT DENEMESİ-1
İNDİR: AYT DENEMESİ-2

ÜNİVERSİTE HAZIRLIK EDEBİYAT SINAVINA NASIL ÇALIŞMALI

• Eşit ağırlık ve sözel bölümlerden tercih yapacak olan öğrenciler için en önemli derslerden bir tanesi Edebiyat dersi. Özellikle, sözel bilgileri öğrenmek konusunda zorlanan kişiler için zorlu bir ders olabiliyor.
• Çalışma sisteminizi oturtmamanız durumunda bilgilerin karmaşa haline gelebileceği oldukça kompleks bir ders. Edebiyat dersine çalışırken başarılı olabilmek için öncelikle çalışmayı sevmek ve eğlenceli hale getirmek gerekiyor.
• Edebiyat dersinde en büyük sıkıntıyı eser ve yazar isimleri oluşturur. Sayısız yazar ve eseri hafıza tutmanın kolay olduğunu söylemek elbette zor ama göz aşinalığı bu aşamada büyük öneme sahip oluyor.
• Derse çalışırken, eser roman konuları dışındaki tüm konulara öncelikle konu anlatımlı kitaplardan çalışmalısınız. Özet çıkartmak da, bir nevi tekrar olduğundan zamanınız varsa mutlaka her konu için özet çıkartmalısınız.
• Edebiyat dersinde bilgiyi akılda kalıcı hale getirmek için soru-cevap yöntemini kullanabilirsiniz. Öncelikle konu anlatımlı kitaplardan konuya çalışırken; soru olabilecek her noktayı işaretleyin. Ardından dilerseniz yine özet çıkarın ama detaylı soru cevap çalışması yapacaksanız; özete ihtiyacınız olmayacaktır.
• İşaretlediğiniz cümleleri gözden geçirin ve bunları ucu açık soru biçiminde not kâğıdınıza not alın. Ardından da sorunun altına cevaplarını önce kendi hafızanızı çalıştırarak; yetmediği takdirde kitaptan destek alarak soruları cevaplayın.
•  Konu anlatımlı kitaplardan konuya çalışırken; soru olabilecek her noktayı işaretleyin ve bu noktalarda kendinize sorular çıkarın.

TAVSİYE: AYT-TYT EDEBİYAT ÇALIŞMA NOTLARI İNDİR

Anlatım bozukluğu konu testinin ilkini aşağıdan indirebilirsiniz. 20 sorudan oluşan test word dosyasıdır.

Anlatım Bozukluğu Testi İlk Beş Sorusu

AaAnlatım Bozukluğu Testi İndir

Anlatım bozukluğu konu testinin ikincisini aşağıdaki renkli bağlantıdan indirebilirsiniz. 20 sorudan oluşan test word dosyasıdır.

Anlatım Bozukluğu Testi – 2 İlk Beş Sorusu

20 soru

Anlatım bozukluğu konu testinin ilkini aşağıdan indirebilirsiniz. 20 sorudan oluşan test word dosyasıdır.

Anlatım Bozukluğu Testi İlk Beş Sorusu

20 soru

Söz sanatları (edebi sanatlar) ile ilgili ayrıntılı konu anlatımlı dosya hazır. Konu anlatımları bol örneklerle pekiştirildi ve konu anlatımının sonunda 13 adet çözümlü soru eklendi. Ayrıca yine konu sonunda bir adet konu testi bulunmakta. Derse hazırlıkta ve ders esnasında farklı örnekler vermekte kullanılabilir. Belge word formatında. Dosyayı aşağıdaki bağlantıdan indirebilirsiniz.

İNDİR-Söz Sanatları Konu Anlatımı ve Testi

2010 LYS 3 Edebiyat sorularını buradan indirebilirsiniz. 20 Adet Türkçe sorusu sorulan sınavda 36 adet edebiyat sorusu vardı. Genel olarak soruların özellikle edebiyat sorularının beklenenden kolay olduğu söylenebilir. İlk sene zor sorarak zaten uygulaması çok yeni olan bu sınavda şimşekleri üzerlerine çekmezlerdi. Soruları indirmek için aşağıdaki resme tıklayınız…

Üniversite sınavında çıkmış 150 adet Türkçe sorusu. Slayt şeklinde hazırlanmış. Çözdükten sonra cevabını da üzerinde işaretlenmiş halde bulabilirsiniz.

ANLATIM BOZUKLUĞU

1) Gereksiz Sözcük Kullanma:
Bir cümlede anlamları aynı olan veya anlamca biri diğerini içeren sözcüklerin birlikte kullanılması anlatım bozukluğuna yol açar.
*Onlar da beş yıldır karşılıklı mektuplaşıyorlar.
*Onunla ilk tanışmamızı unutamam.

2) Sözcükleri birbiriyle karıştırma:
Anlamları veya yazılışları çok benzer olan sözcüklerin karıştırılması cümlenin anlam bütünlüğünü bozar.
*Uzun saçlı bir genç geldi,kendini bize tanıştırdı.
*Bu iki olay arasında hiçbir ayrıcalık yok.

3) Sözcükleri Yanlış Anlamda Kullanma:
Sözcük anlamlarına uygun yerde kullanılmadığı zaman ya da yanlış anlama gelecek şekilde kullanıldığında anlatım bozukluğu doğar.
*Dünden itibaren yağmur yağıyor.
*Bu yıl babamın yüzünden sınıfı geçtim.

Anlatım Bozukluğu Slaytı İndir

Gerçek adı Güngör Dilmen Kalyoncu‘dur. 1930 Tekirdağ doğumludur. 1959 yılında “Sinema – Tiyatro Dergisi“nin açtığı yarışmada, yazdığı Midas’ın kulakları adlı oyunuyla birincilik ödülünü kazanan Dilmen, 1960’ta İstanbul üniversitesi Edebiyat Fakültesine girerek, Klâsik Filoloji bölümünden mezun olmuştur. Yazar, İsrail ve Yunanistan’da tiyatro çalışmaları yapmış, sonra 1961-1964 yıllarında Amerikan Yale ve Washington üniversitelerinde tiyatro öğrenimi almıştır. İstanbul Şehir Tiyatroları’nda yönetmen yardımcılığı ve dramaturgluk yaptı. TRT İstanbul Radyosu’nda tiyatro alanında şef olarak çalıştı. Halen İstanbul Üniversitesi Devlet Konservatuvarı Tiyatro Bölümü’nde öğretim görevlisi olarak çalışmaktadır. Dilmen’in birer de sinema filmi (İttihat ve Terakki) ve dizi (Bağdat Hatun) senaryosu çalışmaları bulunmaktadır.

ESERLERİ

Refik ERDURAN 1928‘de İstanbul‘da dünyaya gelmiştir.Erduran, Robert Kolej’den lisans derecesini aldıktan sonra 1947 yılında Tiyatro Tarihi ve Dram Bölümü’nde yüksek lisans eğitimi için Cornell Üniversitesi’ne gitti.

Hayranı olduğu Nazım Hikmet’in cezaevinde hastalandığını ve durumunun kötüleştiğini öğrenince onunla tanışma arzusundan ötürü 1949 yılında Türkiye’ye döndü. Refik Erduran, Türkiye’ye döndükten sonra Nazım Hikmet’i hapisten kaçırma planları yaptı ancak buna gerek kalmadı çünkü 28 yıllık mahkumiyet kararı ile hapse girmiş olan ve 13 yıldır hapis yatan Nazım Hikmet’in geri kalan cezası, şairin af yasası kapsamına alınması için yürütülen büyük kampanyanın ve yaptığı açlık grevinin ardından affedildi ve şair 15 Temmuz 1950 günü özgür bırakıldı. Ne var ki Nazım Hikmet, 1951 yılında askere çağrılmış ve askerde öldürülme tehlikesi ortaya çıkmıştı. Bu dönemde şairin baba bir anne ayrı kızkardeşi Melda Hanım ile nişanlanan Erduran, artık akrabalık ilişkisi de olan Nazım’ı yurtdışına kaçırma fikrini öne sürdü ve kendisinin kullandığı bir sürat motoruyla Nazım’ın İstanbul Boğazı’ndan Karadeniz’e geçmesine, Karadeniz’de seyreden Romanya bandıralı bir gemiye binerek Türkiye’den ayrılmasına yardımcı oldu. Erduran’ın bu olayda oynadığı rol, uzun süre sır olarak saklandı. Olayla ilgili suç dosyası “kaçıranı meçhul” olarak kapandı. Nazım Hikmet, 1961 yılında yazdığı Otobiyografi adlı şiirde kaçışından -Refik Erduran’dan adını anmadan- şu dizeyle bahsetmiştir :”951`de bir denizde genç bir arkadaşla yürüdüm ölümün üstüne“

Kore Savaşı

Erduran, askerliğini Kore Savaşı sırasında Türk Tugayı’nda yedek subay olarak yaptı. Savaşta tercümanlık yapan Erduran, Türk tugayına gönüllü olarak katılmıştı.

Bosna Savaşı

Erduran, Sırp faşistlerine karşı sembolik direniş göstermek amacıyla 1995 yılında Bosna’ya giderek Kara Kuğular adlı seçkin birliğe katıldı, gördükleri Milliyet’te dizi olarak yayımlandı. Ardından Bosnalı Samuraylar başlığıyla kitaplaştırıldı.

Romancılığı

Refik Erduran, ilk romanı Yağmur Duası adlı eserdir. Bu roman, 1954 yılında yayımlandığında 9 günde 50bin satışla bir rekor kırdı. İkinci romanı Er Oyunu, Milliyet Gazetesi’nde dizi olarak yayımlanmaya başladı ancak birinci bölümden sonra 12 Eylül Darbesi nedeniyle dizi yarım kaldı. Erduran, 2003-2005’te yayımladığı romanlarla yazarlığa devam etti. Domuz, Neşe’nin Şarkıları, Er Oyunu, Kavşak adlı dört romanı yayımladı. Ayrıca Sabiha Sertel’i anlattığı Sabiha adlı öykü kitabını; İblisler, Azizler, Kadınlar adlı anı kitabını yayımladı.

Oyun yazarlığı

Refik Erduran, Muhsin Ertuğrul’un isteği üzerine, oyun yazarlığı dersleri vermesi için Ankara Üniversitesi’ne davet edilen Amerikalı yönetmen Kenneth Mcgowan’a bir kaç ay süreyle asistanlık yaptı^[2]. Bu kurslardan Aziz Nesin gibi değerli oyun yazarları faydalandılar.

Bu deneyimden sonra ilk profesyonel tiyatro oyunu Deli’yi 1957 yılında yazdı. Oyun, İstanbul Şehir Tiyatroları’nda oynandı ve bunu ardı ardına yazdığı diğer oyunları takip etti. Daha çok güldürü ve vodvil türünde oyunlar yazdı. Bir Kilo Namus (1958) ve Cengiz Han’ın Bisikleti (1959) adlı oyunlarıyla ün yaptı.

Devlet Tiyatroları, İstanbul şehir Tiyatroları, Sururi-Cezzar Tiyatrosu, Ulvi Uraz Tiyatrosu, Dormen Tiyatrosu, Ali Poyrazoğlu Tiyatrosu, Kent Oyuncuları, Yunus Emre Tiyatrosu, Tiyatro İstanbul, Yeditepe Oyuncuları, yerli ve yabancı başka topluluklar tarafından otuzdan fazla oyunu sahnelendi.

Yurt içinde ve dışında sinema, televizyon senaryoları yazdı. Atatürk’ün toplumu yeniden yapılandırmada kırdığı sürat rekorunu anlatan Metamorfoz(Başkalaşım) adlı senaryosu TRT tarafından 1992’de filme çekildi. Tiyatro oyunu yazarlığı alanlarında yerli ve yabancı ödüller aldı.

Gazeteciliği

1965 yılında Abdi İpekçi’nin teklifi üzerine Milliyet Gazetesi’nde başladığı köşe yazarlığını 1981 yılına kadar aynı gazetede sürdürdü. Daha sonra Güneş ve Meydan gazetelerinde gazeteciliğe devam etti. 1985 yılında Gazeteciler Cemiyeti’nin En başarılı Köşe Yazarı Ödülü’nü aldı.

1968’de Uluslararası Yazarlar Atölyesi’nin daveti üzerine ABD’ye giden Erduran, bir yıl boyunca Iowa Üniversitesi’nde Yazarlar Atölyesi’ne katıldı ve sonra Kaliforniya’ya yerleşti. Gazeteciliğini Milliyet’in Batı Amerika Haber Bürosu Şefi olarak devam ettirdi. 1982’de İstanbul’a döndüğünde köşe yazarlığını bıraktı. Gazeteciliği, önemli gördüğü konularda yazılar yazarak sürdürdü.

Televizyonculuğu

Erduran bir film şirketi kurarak çeşitli tv dizileri yönetti. En bilineni : Önce Canan adlı dizidir. 1990’larda çeşitli TV programlarında yapımcılık, sunuculuk üstlendi.

Yazdığı Bazı Oyunlar

• Neşe’nin Şarkıları (2004)

• İblisler, Azizler, Kadınlar (Anı) (2005)

• Jetonlar Düştükçe (2007) Cumhuriyet Kitapları

Turan OFLAZOĞLU (1932-? )
Tiyatro yazarlarımızdandır. Vefa Lisesini bitirerek, İstanbul üniversitesinde; İngiliz Dili ve Edebiyatı ile Felsefe bölümlerini bitirmiş, Washington’da tiyatro öğrenimi görmüştür. Çoğu basılmış ve TV’de yayınlanmış tarihsel konulu oyunlar yazdı. Nietzche, Rilke,Shakespeare,Kafka ve Bergman’dan çeviriler yaptı, tiyatro üstüne yazıları yayınlandı.

Eserleri:
Keziban Allahın Dediği Olur
Deli İbrahim
Sokrates Savunuyor
IV.Murat (1970’te TV filmi yapıldı, 1981’de yayınlandı. 1970 TRT Tiyatro Sahne Eserleri Başarı Ödülünü kazandı.)
Genç Osman
Elif Ana
Shakespeare (inceleme, çeviri şiirler, 1978)

1979 – 2009 yılları arasında üniversite sınavlarında çıkmış bütün edebiyat soruları ve cevaplarını aşağıdaki linkten indirebilirsiniz.
 İşareti tıklayın

• ·        
  CÜMLENİN
  TAŞIDIĞI DUYGULAR
• ·        
  CÜMLELERDE
  YAKIN ANLAMLILIK
• ·        
  CÜMLEDE
  KAVRAMLAR
• ·        
  CÜMLELER
  ARASINDAKİ ANLAM İLİŞKİLERİ

 

CÜMLENİN TAŞIDIĞI DUYGULAR

1. Hayıflanma:

Acınmak, üzülmek, yerinmek ya da kaçırılan bir fırsattan dolayı esef etmek
demektir.
ÖRN:

·        
Keşke annemin değerini o hayatta iken
bilseydim.

·        
Nasıl geçti habersiz / O güzelim yıllarım.

 

SORU:
 Aşağıdaki dizelerin hangisinde “hayıflanma,
 üzülme” söz  konusudur?
 A)Kınalanmış gibi dağlar, dereler
     Ne güzel güz, ne güzel eylül olur.
 B)Desem ki vakitlerden bir
nisan  akşamıdır.
     Rüzgarların en ferahlatıcısı senden
esiyor.
 C)Yaz göç ediyor, ne yazık, yine güz
    Mor dağlarda güneş doğmadan henüz
 D)Kuşlar gelecek damların üstünden
     Kuşlar konacak dağlara
 E)Lale, sümbüller içinde hüma
kuşları  ötüyor
     Avcılar yolu tutmuşlar erken erken

 Cevap:C

 

2.Çaresizlik:

Elden bir şey gelmemesi,  çaresiz olma durumudur.
ÖR:

· 
Çileli doğmuşum zaten ezelden / Hasrete alıştım
ne gelir elden.

· 
Zulüm diken gibi bürümüş kenti / Boynu bükük
kalmış mor menekşem.

SORU: (I)Şiirle ilişkim yoktu başlarda,  hikaye düşünüyordum; ancak ilk yazdıklarımı
gönderecek yer bulamıyordum .(II)Dergi diye bir “Fikirler” vardı,  bir ”Varlık” bir de “Yeditepe”; o  dergileri de ünlüler kapatmışlardı çoktan.
(III)Ayda bir kez çıkan topu topu üç dergiden hangisi adsız sansız bir hikayeci
adayının hikayesini sayfalarını açardı; hiçbiri elbet.(IV)O dönemin ünlüleri
kendilerinden sonra gelen kuşağı da sevmiyorlardı zaten.(V)Biz buna inanıyor,  kızıyor,  Orhan Veli,  Melih Cevdet,  Oktay Rifat üçgeninin başkaldırı örneğini
tazelemek için fırsat kolluyorduk.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde “ümitsizlik,  çaresizlik içinde bulunduğu” anlamı vardır?
A)1                  B)2                         C)3                         D)4                         E)5

 

3.Yakınma:

İçinde bulunulan durumdan memnun olmamak,  şikâyetçi olmaktır.

 ÖRN:

·        
Bir de sözüme kulak verse.

·        
Oysa günümüzde artık masalın sadece adı kaldı.

·        
Bu çocuklar dur durak bilmiyor.

SORU: (1988-ÖSS) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “yakınma”
söz konusudur?
A)Onu olduğu gibi kabul etmesini söyledim.
B)Bir de aldığı gibi getirmesini öğrense.
C)O geldiği gibi gitmesini biliyor.
D)Konuştuğu gibi yazmak için özen gösteriyor.
E)Çalışmayı sevdiği gibi eğlenmeyi de seviyor.
                                        

4.Sitem:

Sevilen,  güvenilen
bir kimseye karşı,  yaptığı hareketin ya
da söylediği sözün,  üzüntü uyandırdığını
öfkelenmeden belirtmektir.
ÖRN:

·        
Sen de mi Bürütüs?

·        
Güvendiğim dağlara kar yağmış.

·        
Bir ibadet gibi beklerim burada / Selam vermeden
geçer sevgili.”

  5. Takdir Etme:

Bir kimseyi yaptığı bir işten dolayı övmek.
 ÖRN:

·        
Bu yazarımız yıllarca bıkmadan usanmadan
çalıştı.

·        
Tablo dediğin böyle olur.

·        
Bu türkü bundan daha iyi yorumlanamazdı.

SORU:
(ÖSS-1991) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “takdir etme,  beğenme” söz konusudur?
A) Sanatçı, son oyununda kişilerin çoğunu, çıkarını gözeten, kurnaz
insanlar arasından seçmiş.
B) O, tiyatroya ve sinemaya ilgi duyan, bu alanlarda kimi çalışmaları
bulunan, kendi halinde, sıradan bir yazardır.
C) Bu yazar,  sorunlara
çözümleyici ve iyimser bir tavırla yaklaşan, değişik görüşlere açık bir
insandır.
D) Bu yazarın oyunları, kimi çevrede olumlu, kimi çevrelerde de olumsuz
eleştirilere konu olmuştur.
E) Yazar, bu yapıtında toplumsal sorunları yansıtmayı amaçladığını
söylüyor

f. Umut:

İçinde bulunulan olumsuz duruma karşın gelecekte bazı
şeylerin düzeleceğine inanmak.
ÖRN:

·        
Varsın zulüm bütün dünyayı sarsın / Varsın
sevinçler başka bahara kalsın.

·        
Sanma bu tekerlek kalır tümsekte / Yarın elbet
bizim elbet bizimdir / Gün doğmuş,  gün
batmış ebet bizimdir.

  6. Yaşama İsteği:

Neşe,  sevinç,  hayattan keyif alma.
ÖRN.

·        
Bugün hava güzel,  içim içime sığmıyor.

·        
Ne güzel dönüyor çemberim / Hiç bitmese horoz
şekerim.

 7. Karamsarlık:

Hayata
ya da içinde bulunulan duruma kötümser olarak bakmaktır.
ÖRN:

·
Şaşırdım kaldım nasıl atsam adım / Gün kasvet,  gece kasvet

·
Ne gözyaşı avutur gönülleri / Ne bir müjde
güldürür bu yüzleri

B. CÜMLELERDE YAKIN ANLAMLILIK

Anlam yönünden bir yakınlığı bulunan aynı ifadelerin aynı
anlamların bulunduğu cümlelerdir.

ÖRNEK SORULAR

·        
İstikbalin sanat tarihinde bu devrin adı
Ahmet Haşim devridir.
  I. Ahmet Haşim’den gelecek kuşaklar
övgüyle söz edeceklerdir.
  II. Ahmet Haşim gelecekte daha iyi
anlaşılacaktır.
  III. Ahmet Haşim sanatçı kimliğiyle
yaşadığı devre damgasını vurmuştur.

 

İçinde iyi bir yanı olmayan kitap kadar kötü
kitap yoktur.”

  I.    I.Kitaplarda yararlı bilgiler de
zararlı bilgiler de olabilir.
  II. İyi yanı ağır basan kitaplar
daha faydalıdır.
  III. En kötü kitap içinde iyilikten
eser olmayan kitaptır.
     

·        
Kuralların istisnası vardır; ancak
istisnaların kuralı yoktur.
 I. Kurallar istisna kabul etmeyecek
kadar kesindir.
II. Kurallara uymayan örnekler her zaman olabilir ama kurallara uymayan
örneklere bir kural konulamaz.
III. İstisnaların kuralı,  kuraların
istisnasıdır.

SORU:
 Başımdan geçen kimi olayların öyküsünü
yazarken,  o olayları yeniden,  hem de zamanında ayrımına varamadığım
yönleriyle yaşamanın,  küçümsenir bir
mutluluk olmadığını söylemeliyim.
Bu cümle aşağıdakilerden hangisiyle aynı anlamdadır?
A)Öykülerimi oluşturmak için,  yaşadığım
olayları bir süre sonra hatırlamak zorunda olduğumu hiç unutmam.
B)Başımdan geçen olayları yapıtlarımda anlatırken onlara yeni bir
görünüm kazandırmaya çalışırım.
C)Kimi olayların incelikleriyle yansıtılmasının,  yazarlığa özgü bir nitelik olduğunu düşüyorum.
D)Yaşadığım kimi olayları sonradan öyküye dönüştürürken onların fark
etmediğim yanlarını tekrar yaşamak bana mutluluk veriyor.
E)Kimi olayları yaşarken duyduğum üzüntüleri,  sonradan onları yazarken mutluluğa
dönüştürürüm.

 SORU: “Ne yaşanan her olay
öyküye dönüştürülebiliyor ne de öyküye özgü kurallar, her zaman gerçeği aynen
anlatmaya uygun düşüyor.”
 Aşağıdakilerden hangisi bu cümleye en
yakın anlamdadır?
A)Öyküde ne yaşanmış olaylar
anlatılabilir ne de gerçekler yansıtılabilir.
B)Her olayı öyküleştirmek doğru olmaz;
her öykünün kendine özgü bir yapısı vardır.
C)Yaşanmamış olaylardan öykü çıkaramaz;
yaşanmamış olaylar da öykünün sınırlarını aşar
D)Yaşanan olaylar çok etkileyicidir;
olaylar öyküleştirilirken canlılığını ve etkileyiciliğini yitirir.
E)Baştan geçen her olaydan öykü çıkarılamaz;
öykünün yapısı olup biteni olduğu gibi yansıtmaya izin vermez.

SORU:
 (1984-ÖSS) “Tiyatro bir odak noktasıdır;
dünyada,  tarihte,  insanda her ne varsa oraya yansıyabilir; ama
sanatın sihirli değneği altında.”
Aşağıdaki yargıların hangisi bu cümlede söylenmek istenene en yakındır?
A) Sanat eseri,  hayatı olduğu gibi
yansıtmalı,  eğlendirmeli ve her sosyal
tabakaya seslendirmelidir.
B) Sanatta gerçek,  basit bir kopyadan
ibaret olmamalı,  yazarın kafasından
geçip onun görüşüyle bize sunulmalıdır.
C) Sanatçı öncü olmak,  halkın yürüdüğü
yolun ilerisini bir projektör gibi aydınlatmak zorundadır.
D) Sanatçı bir gözlemci ve deneyimcidir; olayları ve kişileri gözlemlediği gibi
verir.
E) Sanatçı,  toplumdaki işlevini,  sanat kaygısını her şeyin üstünde tutmakla
gerçekleştirebilir.       

SORU:
(1988-ÖSS)                                                        

I.Yalnız biçime önem veren sanatçı,  nasıl konuşulacağını bilen ama söyleyecek sözü
olmayan konuşmacıya benzer.
II.Zaman içinde, yapıtlarını biçim ve içeriğinde hiç değişiklik yapmamış
pek çok sanatçı vardır.
III.Bu sanatçımızın, eski biçimlerle günümüz içeriğini yansıtmaya
çalışması, yeni bir yöntem değildir.
IV.Sanatçının yapıtlarında biçimle içerik, bir kağıdın iki yüzü gibi
birbirinden ayrılmaz.
Bu cümlelerden, savunulan düşünce bakımında birbirine en yakın olanlar hangileridir?

A)I ve II                B)I ve
III              C)I
ve IV               D)II ve III              E)II ve IV
                                                

SORU:
(1985-ÖSS) “(I) Bana göre şiir; özünü halk kültüründen almalı. (II) Halk
kültürü tükenmez bir hazinedir. (III) Halk ne söyleyecekse doğrudan söyler.
(IV) Dolambaçlı yollara sapmaz. (V) Halkımız acı sözlerden tatlı sözler üretir.
(VI) Çirkinliklerden güzellik yaratır.”
Parçada,  anlamca birbirine en yakın
olan iki cümle hangisidir?

A) I,  II                   B)
II,  III                 C)
III,  IV                              D)
IV,  V                               E)  V, VI
                                                              

SORU:
(1986-ÖSS) Kadınlar zayıftır ama analar güçlüdür.
Aşağıdakilerden hangisi, bu cümleye en yakın anlamdadır?
A)Analık kadına güç verir.
B)Her kadın güçlü bir anadır.
C)Ananın gücü kadınlığından gelir.
D)Analık, kadınların güçlü duygusudur.
E)Analık, güçlülüğün ilk koşuludur.

SORU:
(1992-ÖSS) İnsanlarda,  kurallara uyma
alışkanlığıyla sorumluluk duygusunun yerleşmiş olması arasında sıkı bir ilişki
vardır.
Aşağıdakilerden hangisi anlam bakımından bu cümleye en yakındır?
A)Büyük sorumluluklar yüklenmiş kişiler kurallara uymak zorundadır.
B)Sorumluluğunu bilen insanlar kurallara uyarlar.
C)Bazı kurallar insanları sorumluluklarını yerine getirmeye zorlar.
D)Sorumluluktan kaçınmayan kişiler herkesi kurallara uymaya zorlarlar.
E)Kurallara uyan kişiler,  sorumluluk
almaktan hoşlanırlar.

SORU:
(1994-ÖSS) Burada sözünü etmediğim filmlerin yeterince iyi olmadığı sanılmasın.
Aşağıdakilerden hangisi anlam bakımından bu cümleye en yakındır?
 A)Burada sözünü ettiğim kötü
filmlerin iyi yanları da var.
 B) Burada sözünü ettiklerimin dışında da
iyi filmler var.
 C) İyi olmayan filmlerden de burada söz
edebilirim.
 D)Burada sözünü ettiğim filmler iyi film
diye seçilenlerdir.
 E)Burada sözünü ettiğim filmler arasında
kötü filmlerde yer alıyor.              
                                               

C. CÜMLEDE KAVRAMLAR

1.    Öznellik (Subjektif):

Kişiden kişiye göre değişen,  beğeni,  takdir ya da yergi içeren kanıtlanabilirlik
özelliği olmayan ifadelerdir. Sanatsal ifadeler,  yorumlar, 
 beğeni,  benzetme ve eleştirilerin hepsi özneldir.

ÖRN:
·      Ressam bu tablosunu özenerek yapmış.
·     
Güneşin doğuşu da batışı da muhteşemdir.
·     
Gülmek ona çok yakışıyor.

SORU:
(1991-ÖSS) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde öznel bir değerlendirme söz
konusudur?
A) Romanda anlatılanlar Kurtuluş Savaşı yıllarında geçiyor.
B) Öyküdeki kişilerin dördü kadın,   üçü erkektir.
C) Romanın sonunda kahramanların hepsi ölüyor.
D) Kitaptaki ilk öykünün konusu köy yaşamıdır.
E) Öykülerin anlatımında bir kuruluk,   bir tek düzelik görülüyor.                                                                                        

2. Nesnellik(objektif):

Bilimsel veri ya da istatistiklere dayanan ölçülebilir, kanıtlanabilir
ifadelerdir. Nesnel cümlelerde eleştiri beğeni, yorum gibi duyguların ve
sezgilerin karıştığı ifadeler bulunmaz.
ÖRN:

·        
Ressam bu tabloda sarı renklere ağırlık vermiş.

·        
Y. Kemal ”Ok” şiirinde hece ölçüsünü
kullanmıştır.

·        
Kitap birbirinden bağımsız dört bölümden
oluşuyor.

SORU:
(1988-ÖSS) Aşağıdaki cümlelerden hangisinin anlatımı nesnel bir nitelik
taşımaktadır?
A) Tiyatro, sinemaya göre daha eğlencelidir.
B) Deniz kenarında yaşamaya doyum olmaz.
C) Güneşin batışını izlemek insana mutluluk verir.
D) Kentlere göç edenlerin sayısı yıldan yıla artmaktadır.
E) Resim sergileri önemli bir sanat etkinliğidir.

2.   

 

3.    Eleştiri

Bir edebiyat veya sanat eserini çeşitli yönleriyle inceleyip açıklamak, anlaşılmasını
sağlamak için yapılan değerlendirmelerdir. Eleştiriler kişisel beğeni ifade
ettiği için öznel yargılardır. Eleştiri(kritik) olumlu ya da olumsuz olabilir.
ÖRN:

·        
Kelimenin tam anlamıyla o bir şiir ustası.

·        
Neresinden tutsan elinde kalıyor bu kitap.

·        
Atatürk çok güzel konuşan, etkileyici bir
hatipti.

SORU:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde hem beğenme hem de olumsuz bir eleştiri
söz konusudur?
A) Sözcük seçimindeki özensizlik, çevirmenin, metnin aslına bağlı
kalmaktaki titizliğine gölge düşürüyor.
B) Öyküleriyle Türk edebiyatında seçkin bir yer alan sanatçının bu
yapıtları, yabancı dillere çevrilmiştir.
C) Sanatçının ilk şiir kitabını sevinç ve heyecanla okurken çocukluk
günlerimi düşünüyorum.
D) Sanatçı, günlüklerinde zaman zaman başka kişilerin konuşmalarına yer
vermiştir.
E) Kitapta, eski eğitim düzenimizin olumsuz yönleri, karşılaştırmalı bir
yöntemle anlatılıyor.

NOT
1! Her değerlendirme bir eleştirinin sonucudur. Eleştiri her
konuda yapılabildiği halde “değerlendirme” genellikle bir esere yönelik olarak
yapılan olumlu ya da olumsuz nitelik taşıyan eleştirilerdir. Değerlendirmeler
nesnel ya da öznel olabilir.

 SORU:  Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ”değerlendirme”
söz konusudur?
A)Kimi sanatçılar duygularını dile getirmek için, kimileri de kusursuz
eserler yaratmak için yazarlar.
B)Romancı, gerçekleri düş gücüyle yeniden biçimlendiren kişidir.
C)Bir eserin değerinin konusundan çok üslubuna bağlı olduğunu her zaman
söylerim.
D)Bu romandaki kişilerin birbiriyle ilişkisi üzerine bir çok inceleme
yapılmıştır.
E)Bu eserde konu gerçek yaşamdan alınmış, kişiler karakterlerine uygun
biçimde konuşturulmuştur.

NOT
2! Başkalarından aktarılan görüşler nesneldir.

NOT 3! Benzetmeler,
kişileştirmeler ve duygusal anlatımların hepsinde öznellik vardır.

4.    Yorum:

Bir yapıtı ya da sanat eserini belli bir görüşe göre açıklamaktır. Bu
açıklamalarda yorum yapan kişinin beğenileri ön plandadır. Beğenmeme de
olabilir. Dolayısıyla “yorumlar” kişinin özel yargılarıdır; kanıtlanabilir
özellik taşımazlar.
ÖRN:

·     
Ne var ki diğer şiirleri, ilk şiirlerindeki tadı
vermiyor.

·     
Halk şiirlerinden gelen söyleyiş güzelliği onun
bütün dizelerini böylesine alımlı kılmıştır.

·     
Bu resimde insanlar soluk birer görüntü olmadan
öteye geçememişler.

SORU:
(1989-ÖSS) (I)Genç adamın yüzünde belli belirsiz bir gülümseme ve hafif bir
kırmızılık vardı.(II)Bu kırmızılık, herkesin payını dağıtan balıkçını elinde
tek balık kalıncaya kadar sürdü. (III) Balıkçının,  son balığı da kendisine vermediğini görünce
rengi uçtu; gözleri büyüdü.(IV) 
Yüzündeki gülümseme giderek azaldı ve yok oldu.(V) O an, genç adamın,  öfkesini ve acısını kendi içinde saklayan biri
olduğunu anladım.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde ”yorumlama” ya yer
verilmiştir?

A) I         B)II          C)III         D)IV           E)V
                                                   

 SORU:  (I)Çeviri
bir metinden yola çıkan yazar, oyunu yeniden, oldukça güzel bir biçimde
oluşturmuş. (II)Metin, yerel motiflerde yalınlaşırken evrenselliğini de
yitirmemiş.(III)Ayrıca oyunu dokusunda yer alan dostluk, fedakârlık, bağlılık
gibi duygular, inandırıcı ve dengeli bir biçimde verilmiştir.(IV)Öte yandan
tipler üzerinde yeterince durulmamış; bunlar soluk birer görüntü olarak kalmış.
(V)Oyunda,  anlatılanların geçtiği yer ve
zaman da belirtilmemiştir.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin
hangisinde yazar bir “yorum” yapmamıştır?
A)1           B)2           C)3          D)4       E)5

5. Karşıtlık:

Birbirine zıt iki durumun,  olayın,  aynı cümlede bulunmasıdır. Karşıtlıkla
olumsuzluk karıştırılmamalıdır. Ağlamak, gülmek karşıtlıktır ancak
ağlamak-ağlamamak; gülmek-gülmemek iki eylemin olumsuzudur.
ÖRN:

·        
Serhat iyi bir arkadaş ama kötü bir sırdaştır.

·        
Keloğlan, çelimsiz, bakımsız, sıska bir insan
olmasına rağmen elinden bir hayli büyük işler gelir.

SORU:
(ÖSS-1983) Aşağıdaki cümlelerin
hangisinde aynı varlığın karşıt durumları birlikte verilmiştir?
A)Gün doğarken yola çıkmış, öğleden sonra köye varmıştık.
B)Adamın yüzündeki yumuşak ifade bizimle konuşurken birdenbire sertleşmişti.
C)Hastanın kansız yüzü bir hafta öncesine göre daha da sararmıştı.
D)Bu dev gibi adam bugüne değin o minicik çocuğun her dediğini yapmıştı.
E)Yolculardaki bezginlik yolun sonuna doğru acıya dönüşmüştü.

NOT! Karşıtlık
iki zıt olayın bir cümlede olma durumudur. Bu zıtlık bazen zıt anlamlı
sözcüklerle sağlanabilir ancak karşıtlık için ille de zıt anlamlı sözcüklerin
olması gerekmez.

6.       Karşılaştırma

En az iki eser, varlık, kişi ya da kavramın benzer veya farklı yönlerinin
birbiriyle kıyaslanmasıdır. Karşılaştırma bildiren cümleler bir varlığın başka
bir varlıktan herhangi bir yönden daha iyi,  daha kötü ya da onunla aynı düzeyde olduğunu
belirtir.
ÖRN:

·        
Sinema da tiyatro gibi görmekle ilgilidir.

·        
Onun romanlarında, öykülerinde de dil ön
plandadır.             

SORU:
(ÖSS-1989) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir “karşılaştırma” söz
konusu değildir?
A) O, hemen her konuda bildiğini tam bilir.
B) Öğretmen, sınıfın en çok konuşanını öne oturttu.
C) O, sanatçılar arasında eşi az bulunur bir insandı.
D) Çocukların en beceriklisini bulup getirmişti.
E) Ona aldığım kalem daha çok benim işime yaradı.

7.       Varsayım:

Geçici olarak kabul edilmiş görüş ya da önermedir.
ÖRN:

·        
Tut ki Ankaralı değilim, ne çıkar bundan?

·        
Bu sözleri sana hiç söylemediğimi farz et.

·        
Diyelim ki dediklerini yapmadım bana ne
yapabilirsin?

SORU:
(ÖSS-1989) Aşağıdakilerden hangisi varsayım ifade etmektedir?
  A) O Çarşamba günü geziden dönebilir.
 B) Diyelim ki bu olay gerçek değildir.
 C) İstediğini veririm yeter ki sen
çalış.
 D) Belki onu sen de tanırsın.
 E) Yarın akşam yemeğe onlar da geliyor.

8. Tahmin (Olasılık)

Bir durum ya da olay hakkında ”tecrübelerine” ya da “sezgiye” dayalı olarak
fikir yürütmektedir.
ÖRN:

• ·   
  Kim bilir yaşasaydı ne olgun  eserler verecekti.
• ·   
  Pasta çok güzel olmuşa benziyor.
• ·   
  Yarın akşamki yemeğe onlar da gelebilir.

SORU: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir
tahmin (olabilirlik) söz konusudur?
A) Kar yağıyor kış geldi artık.
B) Onunla konuşmalısınız: Köyün en yaşlı kişisidir.
C) Ben onu çok iyi tanırım çok dürüst çocuktur
D) Sizde biliyorsunuz o kardeşlerin en küçüğüdür.   
E) Geç kaldık sanırım o gitmiştir.

9. Öneri

İnsana yararlı olacağını düşündüğümüz tekliflerde bulunmaktır.
ÖRN:

·        
Ayağını yorganına göre uzat.

·        
Şiire düz yazıya doyduktan sonra yönelmelisiniz.

·        
Ders çalışırken yüksek sesle müzik
dinlememelisiniz.

SORU: (ÖSS-1990)
(1)Bu şiirin tadına varabilmem için,  oldukça fazla çaba harcamam gerekti. (2)
Bunların bir yanı ne kadar açık ve yalınsa bir yanı da o kadar karmaşık ve
yoğun. (3) Bu noktada sanatçının öyküleriyle benzerlik görülüyor. (4) Kitabın
sonuna şiirlerin sezgisel dünyasını ortaya koyacak notların eklenmesi yararlı
olabilir. (5) Yine de sanatçının şiirlerinden bir demetin Türkçeye
kazandırılması çok önemli bir çalışmadır.

Yukarıdaki parçayı oluşturan cümlelerin hangisinde bir öneri söz konusudur.

A) 1        B) 2             C) 3             D) 4             E) 
5

10. Tanım

Bir nesnenin ya da kavramın belirgin özelliklerini ortaya koyarak onu
açıklamaktır. Üzerinde durulan kavrama Bu nedir? diye sorduğumuzda cevap
almamız şarttır.

ÖRN:

·
Dostluk okudukça artan bir kitaptır. (öznel
tanım)

·
Sanat,  yalanı,
 yaşamda olamayanı gerçeğe dönüştürme
çabasıdır. (öznel tanım)

·
Sıfat; isimleri çeşitler yönden niteleyen ya da
belirten kelimelerdir. (nesnel tanım)

·
Bir sanat eserinin iyi  ya da kötü yanlarını ortaya koymaktır
eleştiri.(nesnel tanım)

NOT! “Gül tabiattaki
çiçeklerin bir özetidir.” cümlesi tanımın içeriğine uymadığı için (gülün
özellikleri söylenmediği için) bir tanım cümlesi değildir.
Gül mis kokulu bir çiçektir cümlesi ise belirgin özelliklerinden bir tanesi
dahi olsa söylendiği için bir tanım cümlesidir.

Aşağıdaki cümleler birer tanım cümlesi değildir.
Roman çok sevilen bir türdür.
Sanat,  bize bizim göremediklerimizi
göstermelidir.
Eleştirmenler,  eleştirilerinde tarafsız
yani objektif olmalıdır.

SORU:

Aşağıdakilerden
hangisi bir tanım cümlesidir?
A) Lirik şiir,  akıldan çok düş gücüne,  düşünceden çok duyguya yaslanır.
B) Lirik şiirde,  aşkın her türlü
görünüşü,  bütün yönleriyle dile
getirilir.
C) Lirik şiirde şair,  sözcükleri
seçerken,  onların ses ve görüntü gücünü
göz önünde tutar.
D)Lirik şiir,  duyguların,  çok etkili ve coşkulu bir biçimde dile
getirildiği şiir türüdür.
E) Lirik şiirde yıllar yılı,  aşk,  ölüm,  din gibi belirli temalar işlenmiştir.
                                                      
ÖSS-1990

11. Üslup (Tarz, Stil, Teknik):

Bir yazarın görüş,  duyuş,  anlayış ve anlatıştaki özelliğidir. Yani duygu
ve düşüncelerini nasıl anlattığıdır. Kelime seçimi,  cümle kurgusu yazarın üslubuna ait
özelliklerdir Üslup cümleleri “Nasıl anlatmış?” sorusuna karşılık verir.

SORU:
(I)Bu eleştirmen,  yapıtları
değerlendirirken kendini öne çıkarmamaya çalışır. (II) Eleştirilerinin
beğenilmesini sağlayan da bir bakıma onun bu tutumudur. (III) O,  kendisinden söz ettiği bir sanatçıyı
yargılayıp değerlendirirken sözcük seçiminde,  bunların kullanımına büyük bir özen göstererek
okuyucunun ilgisini kamçılar. (IV) Bu yola,  okurları,  incelenen yapıtın değişik yönleri üzerinde
düşündürür. (V) Onun bu tutumu eleştirilerini asık suratlı olmaktan kurtarır ve
onların kolayca okunmasını sağlar.
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden
özellikle hangisi,  sözü edilen
eleştirmenin üslubuyla ilgilidir?
A) I         B) II        C) III          D) IV         E) 
V

12. İçerik

Bir eserde nelerden söz edildiğinin belirtilmesidir. Temaları,  konuları,  kahramanları (ayrıca eserde geçen kişilerin
rolleri,  yaşadıkları yer ve mekan vb.)
açıklayan cümlelerdir.
ÖRN:

·        
Onun bütün şiirlerinde buram buram Anadolu
kokar.

·        
Sevgi ve umutlarını dökmüş şair bu mısralara.

·        
Yaşamın,  hayatın ve aşkın güzelliklerini öven
şiirlerinde daima insana mutluluk 
aşılamıştır.

SORU:
(ÖSS-1996) (I) Bu kitabın dört bölümü,  aslında birer uzun makale olarak düşünülmüş.
(II) Dördü de ayrı ayrı temaları işliyor. (III) Bu temalar: Osmanlı Türk
müziğinin öğretimi,  icra üslubu,  makamları ve bunları kuşaktan kuşağa aktarma
yöntemleri… (IV) Yani Türk müziğinin belirleyici özellikleri… (V) Bütün
bunlarla,  geleneksel Osmanlı Türk
müziğinin çeşitli yönlerine ışık tutuyor ve onun belirgin nitelikleri ortaya
konuyor.
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin
hangisi sözü edilen kitabın içeriğiyle ilgili değildir?
A) I                B) II
                       C) III                    D) IV   
             E) V

                                                      

D. CÜMLELER ARASINDAKİ ANLAM
İLİŞKİLERİ

1)Amaç-Sonuç İlişkisi

Bir parçada söylenen yargının  hangi
amaçla yapıldığını açıklayan cümlelerdir. Amaç cümlelerinde genellikle “için,  diye ve istemek” sözcükleri bulunur. Bu
sözcüklerin yerine “amaç” sözcüğünü kullanabiliyorsak bu cümlelere amaç cümlesi
diyebiliriz.

ÖRN:

• ·       Sakladım gözyaşlarımı,  vefasız yar görmesin diye. ( Şairin göz
  yaşlarını saklamadaki amacı sevgili sinin göz yaşlarını görmesini
  engellemektir.)
• ·       Bu romanı siz alıp okuyasınız diye yazdım.
  (Yazarın bu romanı yazmasının amacı alınıp okunmasıdır.)
• ·       İlerde ben de Orhan Veli gibi ünlü bir şair
  olmak istiyorum. (Kişi,  ilerde ünlü bir
  şair olmayı amaçlamaktadır.)

2)
Neden-Sonuç İlişkisi

Bir cümledeki yargının nedeninin,  gerekçesinin söylendiği cümlelerdir. Cümlede
yargı bildiren ögeye “Neden?” sorusu sorulduğunda cevap alınması gerekir.
Bazen bir cümledeki yargının nedeni kendinden önceki ya da sonraki cümlede
olabilir. “Diye,  için,  neden,  sebep,  çünkü,  bu yüzden” vb. sözcükler, ayrıca “-den,  -mesi” ekleri anahtar sözcük ve eklerdir.
Bunların geçtiği cümlelerde 
“neden-sonuç” ilişkisi bulmak oldukça kolaylaşır.

ÖRN:

·        
Yar diye diye dilimde tüyler bitti. (Kişinin
dilinde tüyler bitmesinin “nedeni” sevgiliye “yar , yar” diye seslenmesidir.)

·        
“Öksürüğüm geçsin diye şurup içtim.” cümlesinde
de “diye” sözcüğü geçmektedir; ancak bu cümlede kişinin şurup içmedeki amacı
açıklanmıştır.

-den ve -mesi ekleriyle kurulan “neden- sonuç” cümleleri:

·        
Kolu kanadı kırılmış,  sapan sürmekten.

·        
Tabanları yarılmış yol yürümekten.

·        
Havanın aniden bozması işlerimizi alt üst etti.

SORU: Aşağıdaki
dizelerin hangisinde yargı,  gerekçesiyle
birlikte verilmiştir?
A) Herkese selam verdi 
     Beni ağlattı geçti
 B) Gözlerimin yaşları
     Mermere aksa deler
 C) Ben yarime gül demem
     Gülün ömrü az olur
 D) Ben yarimi  unutamam
      Unutsa da o beni
 E) Rengini gülden almış
     Kokusunu menekşeden

SORU:
“Gene bahar geldi,  açıldı güller” dizesinde,  güllerin açılışı baharın gelişine
bağlanmaktadır.
Aşağıdaki dizelerin hangisinde buna benzer bir durum söz konusudur?
A) Ne bir vefa gördüm,  ne
faydalandım
B) Erzurum dağları kardır,  geçilmez
C) Düşman geldi,  tabur tabur dizildi
D) Ağlatmadı güzel,  güldürdü beni
E) Başım yastıktadır,  gözlerim yolda

SORU: Okul öncesi
eğitimin,  çocuğun gelişiminde büyük önem
taşıdığı tartışılmaz bir gerçek.
Aşağıdakilerden hangisi,  bu cümlede belirtilen yargının bir gerekçesi
niteliğindedir?
A) Anaokulu,  yuva ve kreşlerin sayısı
her geçen gün artıyor ve bunlar sürekli gelişiyor.
B) Anne-babalar çocukları için en iyiyi bulma ve yapma çabası içindeler.
C) Çocuklar paylaşma ve sorumluluk duygularını oyunla geliştirirler.
D)Çocuğun duygusal ve zihinsel gelişiminin önemli bir kısmı okul çağından önce
tamamlanmaktadır.
E) Son yıllarda anaokullarında çocuğu değişik yönleriyle
geliştirmeyi amaçlayan yeni yöntemler deneniyor.

 

3) Koşul (şart) Cümleleri

Eylemdeki (yüklemdeki) yargının gerçekleşmesinin bir koşula bağlı olduğu
cümlelerdir. Bu tür cümlelerde öne sürülen koşul gerçekleşirse yargı
sonuçlanır. “Param olursa kitap alırım.” Cümlesinde “alma” eyleminin olabilmesi
için “param olması” koşulunun gerçekleşmesi gerekmektedir.

ÖRN:

·        
İndirim yaparsan bu kazağı alırım.

·        
Havalar açılınca hep beraber pikniğe gideriz.

·        
Düzenli ders çalıştın mı başarılı olursun.

·        
Yardım etsen de çabuk işimizi halletsek.

 

SORU:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ koşula
bağlılık” söz konusudur?

A) Konuşmak üzere kürsüye yöneldi.
B) Evden çıkmak üzere olduğunu öğrendim.
C) Kitabı geri vermek üzere aldı.
D) Güneş doğmak üzereyken yola çıktık.
E) Onu trene binmek üzereyken yakaladık.

4. CÜMLE ANLATIMI

Cümlede anlatım iki türlüdür:

1) Düz (Doğrudan) Anlatım
2) Dolaylı Anlatım

1)Düz Anlatım:

Başkalarının sözleri hiç değiştirilmeden olduğu gibi söylenir,  aktarılırsa bu anlatıma düz anlatım denir.
ÖRN:

·        
Başhekim: “ Bu doktorların maaş zamları ne zaman
verilecek” diye sordu.

·        
Bölüm başkanı Şener Bey: “Herkes haftada altı
soru getirsin” dedi.

2) Dolaylı Anlatım:

Başkalarına ait olan sözlerin değiştirilerek ifade edilmesine
denir.
ÖRN:

·        
Arkadaşım yarın,  sinemaya gideceğini söyledi.

·        
Okul arkadaşım,  çok fazla çalışmaktan sıkıldığını söyledi.

SORU: Aşağıdaki
cümlelerden hangisi dolaylı anlatıma örnek olabilir?
A) Şöyle bir olayları anımsar,  üzülürüz
ve “İşte dünya böyle!” diye düşünürüz.
B) Öğretmen Ali’ ye: “Arkadaşına söyle yarın ödevini mutlaka getirsin.” dedi.
C) Paul Valery,  şiir yazma yönteminden
söz ederken “ilk dize Tanrı vergisidir,  ondan sonrası da çaba…” dermiş.
D) Tiyatrodan çıktığımızda arkadaşım,  Hazım’ın sahnede canlandırdığı Prens’in gerçek
hayatta yaşamış olduğunu söyledi.
E) Önce tiyatronun öğelerini,  hangi
sanatların bir araya gelerek tiyatro gerçeğini ortaya koyduğunu düşünelim.