Dostoyevski

Dostoyevski

• Rus roman ve hikâye yazarı.
• Tam adı Fyodor Mihailoviç Dostoyevski‘dir.
• 1821 yılında Moskova’da doğdu.
• Sert, otoriter ve dindar bir adam olan babası Mihail Andreyeviç askerî cerrahtır. Dostoyevski doğduğunda fakir halkın ücretsiz tedavi edildiği bir hastanede çalışmaktadır. 
• Dostoyevski, babasının korumacı tavrı nedeniyle dış dünyadan uzak bir şekilde yetişir.
• Bir tüccarın kızı olan annesi Mari Fyodorovna Neçayeva ise duygulu ve alçakgönüllü bir kadındır. Annesi, henüz 37 yaşındayken veremden ölür (1837).
• Annesinin ölümünden sonra köye çekilerek kendisini içkiye veren babası, oğlunu Saint Petersburg’daki Askerî İstihkam Okuluna gönderir.

• Dostoyevski, askerî okulda derslerden çok edebiyatla ilgilenir.
• Bir süre sonra babasının ölüm haberini alır. Alkolik olan babası, köylüler tarafından kötü davranışları nedeniyle öldürülmüştür (1839). Kimi zaman ölmesini isteyecek kadar sevmediği babasının ölümü onu çok etkiler. Bu nedenle kendini hep suçlu hisseder. Bu suçluluk duygusu onun ilk sara (epilepsi) nöbetini de tetikler.
• 1840’ta asteğmen olur. 1844’te askeriyeden istifa ederek yazı hayatına atılır.
• İstifasının ardından zaten kötü olan mali durumu daha da kötüleşir.
• İlk olarak Balzac’ın eserlerini Fransızcadan tercüme eder.
• 1846’da büyük beğeni toplayan ilk eseri “İnsancıklar” yayımlanır.
• Sonrasında yazdığı “Öteki” ve “Ev Sahibesi” adlı uzun hikâyelerinde aynı başarıyı yakalayamaz.

• Bu yıllarda politikaya ilgi duyarak ütopik sosyalizmi savunan Petraşevskiciler diye bilinen bir grubun toplantılarına katılır. Gruptakilerin büyük bir kısmı yasak kitaplar okuyup Çar I. Nikolay’ı eleştirdikleri gerekçesiyle idama mahkum olur. Yazar da onlardan biridir.
• Kurşuna dizileceği sırada gelen af kararı ile ölümden döner. Cezasını dört yıl boyunca Sibirya’da kürek mahkumu olarak geçirir.
• Hapis tutulduğu yıllardaki yaşadıklarının izlerini “Ölüler Evinden Anılar” ve “Yeraltından Notlar” adlı eserlerinde görmek mümkündür. Mahkumiyeti esnasında okumasına izin verilen tek kitap ise İncil’dir.
• 1854’te kürek cezasından kurtularak er rütbesi ile kışla hizmetine verilir. Sibirya’da Müslüman nüfusun ağırlıkta olduğu bir kasabada yaşar. Burada beş yıl görev yapan yazar, subaylığa kadar yükselir.
• Not: Sonraki dönemde fikirleri değişecek olan yazar, kökleri dışarıda olan tüm düşüncelere karşı çıkar. Yazı ve konuşmalarında Rus geleneklerinden koparak Batılılaşmaya çalışmanın Rusya’nın sonu olacağını dile getirir. Yeraltından Notlar, yazarın sosyalizme karşı değişen görüşlerinin bir göstergesi olacaktır.

• 1857’de yoksul ve dul bir kadın olan Maria Dimitriyevna İssayeva ile evlenir.  Dimitriyevna’nın ölen kocasından bir de oğlu vardır.
• Bu evliği ile ilgili olarak kaynaklarda birbiriyle çelişen bilgiler mevcuttur. Kimine göre yazar bu evliliği kadına acıdığı, kimine göre de âşık olduğu için yapmıştır. Bunun yanı sıra Dimitriyevna’nın Dostoyevski’yi
  çirkin, yoksul ve hasta bir adam olarak gördüğü için hiç sevemediği de söylenir.

• 1859’da Rusya’ya dönmesine izin verilir. Hasta eşinin tedavisi ve üvey oğlunun eğitimi için
  Çar’a yazdığı rica mektubu sayesinde Petersburg’a taşınır.
• Bu arada sara nöbetleri sıklaşır. 
• Petersburg’da kardeşi Mişel ile “Vakit” gazetesini çıkarır.
• 1861’de yazdığı “Ölüler Evinden Anılar” ile eski ününü yeniden yakalar.
• 1862’de ilk Avrupa gezisine çıkar. Döndükten sonra “Yaz
  İzlenimleri Üzerine Kış Notları” adıyla yolculuk anılarını
  yazar.

• Yoksul öğrenciler yararına düzenlenen hayır gecelerinde konuşmalar yapan Dostoyevski, Polin Suslova ile ilk defa böyle bir toplantıda
  tanışır. Genç ve
  güzel bir kadın olan Polin Suslova, başta “Kumarbaz” olmak üzere Dostoyevski’nin birçok romanında farklı
  isimlerle okuyucunun karşısına çıkacaktır.
• Yazar, ikinci Avrupa seyahatine Polin ile çıkar. Polin ile Avrupa’nın birçok
  şehrini gezen Dostoyevski, vereme yakalanan karısının durumunun
  ağırlaşması üzerine Rusya’ya döner. Karısının 1864’teki ölümünden kısa bir süre sonra kardeşi Mişel’i de kaybeder. Hayatının en sıkıntılı günlerinde “Suç ve
  Ceza” adlı büyük romanını yazar (1866). Bu büyük roman için “Şimdiye kadar yazdığım bütün şeyleri gölgeleyecek bir roman.” diyecektir.

İkinci Evliliği ve Kumar Tutkusu

• Yirmili yaşlarında bir stenograf bulan yazar, “Kumarbaz” adlı romanını yirmi dokuz günde bitirip yayımlar. Bu stenograf, çocukluğundan beri yazara hayranlık besleyen Anna Grigoryevna Snitkin’dir. 
• Anna ile 1867 yılında evlenir. Anna, belki de yazarı gerçekten seven tek kadındır. Eşiyle bir müddet
  Avrupa’da yaşayan Dostoyevski, kumar oynamaya devam eder. Yayımcısından henüz yazmadığı romanlar için aldığı avansları bile kumarda kaybeder.

• 1869’da kendisi gibi sara hastası olan Prens Mişkin‘in hikâyesi olan “Budala” yayımlanır. Prens Mişkin, etrafını saran kötülüğü, çıkarcılığı ve zorbalığı iyi kalbiyle aşmaya çalışan bir karakterdir. Prens, aşırı saflığı ve iyi yürekliliği yüzünden çevresindekiler tarafından bir “budala” olarak
  nitelendirilir.
• 1872 yılında ise en siyasi romanı olarak görülen “Ecinniler“ yayımlanır.
• 1876’da “Bir Yazarın Günlüğü” adlı bir dergi çıkarır. Dergideki yazılarında din, eğitim, ahlak ve sanat gibi konulardaki fikirlerini dile getirir. 
• 1880’de büyük eseri “Karamazov Kardeşler” yayımlanacaktır. Bu romanla herkesin saygı duyduğu bir yazar hâline gelir. Yazar romanı için şunları söyleyecektir: “Bu kitabın
  bütün bölümlerinde izlenecek olan başlıca sorun, benim ömür boyunca bilinçli ya da
  bilinçsiz olarak acısını çekmiş olduğum sorundur: Tanrı’nın varlığı“.
• Eserlerinde Tanrı’nın varlığını sık sık sorgulasa da o en çok kuşku duyduğu anlarda bile Tanrı’ya sığınır. Ona göre, Tanrı inancının ortadan kaldırılması durumunda erdem de ortadan kalkacaktır. Tanrı inancı olmadan erdem ve adalet olmayacağı gibi toplumsal hayat ve kişiler arası barış da olamayacaktır.

• Akciğer kanaması geçiren yazar, 28 Ocak 1881’de hayata veda eder.
• Son
  sözleri şöyle olacaktır: “Zavallı sevgilim, ne sorunlarla bırakıyorum seni… Ne güç olacak
  yaşamak senin için!..”
• Çar, Dostoyevski’nin dul karısı ve çocuklarına iki bin rublelik bir onur ödeneği ayıracaktır.
• Yaklaşık 30.000 kişinin katıldığı cenazede yazarın tabutu cenaze arabasına konulmayarak manastıra kadar hayranlarının omuzlarında taşınmıştır.
• Dostoyevski son dönemleriyle kıyaslanamayacak kadar büyük olan ününe,
  sonsuza uzanan kalıcılığına ölümünden sonra sahip olmuştur.

• Dünya edebiyatının önde gelen yazarlarından biridir.
• İnsanın varoluşu ve bundan türeyen problemleri eserlerinin temel konusudur.
• Eserlerinde insanı, insan tabiatını ve insan gerçeğini çok başarılı bir şekilde anlatmıştır.
• Psikolojik realizmin en önemli temsilcisidir.
• Kahramanlarının iç dünyalarını derin psikolojik tahliller ile vermiştir. Eserlerinde çağının insanına hem psikolojik açıdan
  hem de toplumsal açıdan yer vermiştir.
• Karakter yaratmakta oldukça başarılıdır. Kahramanları, insan olmanın tüm imkân ve ihtimali içinde yaşar. Bu nedenle çoğu kahramanını iyi ya da kötü diye sınıflamak pek mümkün değildir.
• Eserlerinde Tolstoy’da görülen canlı doğa betimlemeleri yoktur. 

Önemli Eserleri

• Roman: İnsancıklar, Ölüler Evinden Anılar, Yeraltından Notlar, Ezilenler, Kumarbaz, Budala, Suç ve Ceza, Ecinniler, Karamazov Kardeşler
• Uzun Hikâyeleri: Öteki, Bir Yufka
  Yürekli, Ev Sahibesi, Beyaz Geceler, Netoçka Nezvanova, Stepançikovo Köyü ve
  Sakinleri, Amcanın Rüyası, Ebedi Koca, Uysal Bir Ruh

Yararlanılan Kaynaklar

• Dostoyevski’de Tanrı ve Din, Duygu Şahin F. M. Dostoyevski’nin Romanlarındaki Karakter Çerçevelerinin İncelenmesi, Amar Purevdorj
• Dostoyevski’nin Kumarbaz Romanının Hayat-Eser Açısından İncelenmesi, Selahattin Çitçi
• F. M. Dostoyevski’nin Romanlarındaki Karakter Çerçevelerinin İncelenmesi, Amar Purevdorj
• Dostoyevski’nin Eserlerinde İçerik, Biçim, Kurgu ve Üslup Özellikleri, Vefa Taşdelen
• F. M. Dostoyevski’nin Uzun Öykü Sanatı, Jale Kartal