Paris’in ucuz otellerinden birinde Goriot adlı bir yaşlı adam kalmaktadır. Gayet sefil üstü başı perişan ve karnı aç olan bu adamın gençliği hayli zenginlik içinde geçmiştir.Eskiden iki güzel kızı olan ve onları soylu delikanlılarla evlendiren Goriot, ne kadar zengin olsa da kızlarının çevresine giremez, çünkü onların biri barones diğeri kontes olmuşlar; ve artık kibirli ve savurgan bir hayat yaşamaya başlamışlardır.Bir gün Goriot’un parası biter ve kızları tarafından tamamen dışlanır.Balzac’ın romanında aile kurumunun bir toplum için ne denli önemli olduğu ve ailesini kaybedenin her şeyini kaybedeceği anlatılıyor.Aileyi aile yapan asli değerlerin ise maddiyatla hiç ilgisi yoktur.
Roman, yayınlandıktan sonra tüm Avrupa’da hem pek çok intihar vakası ile karşılaşılmış, hem de sokaklarda bir “Werther modası” hakim olmuş; bir çok genç mavi ceket, sarı pantolon giyerek Verther’e öykünmüşlerdir.
Eserde Genç Verther’in kırsal bir alana göç ederek orada soylu bir aile kızı olan güzel Lotte ile tanışması ve ona aşık olması konu edilir. Verther’in aşkına Lotte de karşılk verir ancak genç kız bir başkasıyla nişanlıdır. daha sonra lotte nişanlısıyla evlenmek zorunda kalır. Verther bir müddet onların aile dostu olarak yaşasa da duyguları bu yükü daha fazla taşıyamaz ve intihar eder.
Eser Verther’in arkadaşı Vilhelm ile mektuplaşmaları biçiminde anlatılmıştır.
DENİZLER ALTINDA YİRMİ BİN FERSAH:
1866 yılında dünya gündemini meşgul eden garip olaylar olur.Son zamanlarda denizlerde bir canavarın dolaştığına dair söylentiler çıkmıştır.Profesör Aronnaks ve ekibi olayı araştırmak üzere yola çıkar.canavarı bulurlar.Ama canavar zannedilen şey aslında kaptan Nemo’nun Nautilus adlı denizaltısıdır.Enteresan olan o tarihlerde henüz denizltının icad edilmemiş olmasıdır.Jules Verne bir çok romanında hayal gücü ile bilime ışık tutmuştur.
Üç Silahşörler serisinin üçüncü ve son bölümüdür. Fransa kralı 13. Louis’in ikizleri olur ve ikisi de erkektir.Lakin çocuklardan biri ülkenin geleceği için saklanır ve kimseye duyurulmaz.Ancak bu büyük sır yıllar sonra bir çok insanın hayatını değiştirecektir.Romanda Üç silahşörlerin yine bulundukları ama biraz yaşlandıkları görülür.14.Louis tahta çıkar ve biraz zalimane bir yönetim tarzı başlatır.Bu arada Bastille hapishanesine yüzü maske ile kapatılmış bir mahkum getirilir.Bu mahkumun konuşması mektup yazması yasaktır.Ancak soylu biri olduğu bellidir.onun için hücresine kaliteli mobilyalar, eşyeler getirilir.Acaba bu mahkum… Yakın zamanda sinemaya aktarılan filmde Leonardo Di Caprio, John Malkoviç,Gerard Depardieu ve Jeremy Irons rol almışlar.
Yahya AKENGİN
NOT: “dindir İstanbul” söz grubundaki tevriyeyi fark ettiniz mi? Ayrıca son mısradaki geçmek sözcüğünün hem gerçek hem mecaz anlamlarının bir cümlede nasıl toplandığına hayret etmemek elde değil.
Aşk bağımızdan bir türkü seçmiş gidiyor
Belli ki benden o da vazgeçmiş, gidiyor
Ben ayrılıklar sultanı gitme diyemem
Bahtımın kadehinden bir ah içmiş gidiyor.
Yahya AKENGİN
NOT:Üçüncü kıtada şairin iham sanatı yaptığına dikkat ediniz.(Ayrılıklar sultanı kim? Şairin kendisi mi yoksa sevgilisi mi?
KUŞLAR DA KADERLE UÇAR
Beyaz bir masal başlar yine
Kuşlar resim çizerken gökyüzüne
Işıktan kanatlarının üstünde
Mavi çiçekler açar
Uçuran kimdir böyle sizi
Tüyden bir yapraktır gökyüzü
Adını yazıyorlar Tanrı’m
Uçmayı öğrettiğin kuşlar
Bir çiçekten yağar kar
Ağlayan bir dağın sesidir rüzgar
İnandım büyüklüğüne Tanrı’m
Kuşlar da kaderle uçar
Mustafa Ruhi ŞİRİN
YÜZBAŞININ KIZI
Puşkin,Rusyanın önde gelen yazarları arasında romantizmi uygulayan tek kişidir.Bu romanda 18.yy rusyasında yaşanan bir halk isyanı anlatılır.İsyanı başlatan Emelyan Pugaçev adında bir köylüdür.Diğer isyancıları peşine toplayıp kırsal kesimden kentlere ilerler.moskova’ya kadar gelirler.Halk kitleleri nin desteğini kazanmış,gücü artmıştır.Tabi, yazar kurgunun içine aşkı koymayı da ihmal etmemiş ve Pugaçev’in eğlenceli yaşamını akıcı bir üslupla anlatmıştır.
SEFİLLER
Üç ciltten oluşan eserVictor Hugo’yu üne kavuşturan başyapıtıdır.Sefiller Tanzimat sonrası dilimize çevrilen ilk eserlerden biri olup “Bir Hikaye-i Mağdurin” adıyla yayınlanmıştır.
Roman, kürek mahkumu Jan Valjan’la polis müfettişi Javert arasında sürüp giden bir kovalamacanın öyküsü üzerine kurulmuştur.Zavallı Jan Valjan ailesini geçindirebilmek için çaldığı bir somun ekmek yüzünden kürek cezasına mahkum edilir. Roman ilerledikçe jan Valjan’ın kimlik değiştirip hayatını yeniden kurduğunave hatta belediye başkanı olarak halkına şefkatle hizmet ettiğine tanık oluruz.Fakat Javert peşini bırakmaz ve onu orada da bulur.
rus edebiyatı-batı edebiyatı-realizm-realistler-rus realistleri-tolstoy-dostoyevski-maksim gorki-turgenyev-puşkin-yüzbaşının kızı-ana-kumarbaz-suç ve ceza-Realizm-Raskolnikov-raskolnikov-anna karenina Anna Karenina-Karamazov Kardeşler-karamazof kardeşler-karamazov kardeşler-moskova-sen petersburg-ruble-rusya-rus-çehov-Çehov-İnsan Ne İçin Yaşar-vişne bahçesi
ALEKSANDR PUŞKİN (19.YY):
Rus romantizminin en önemli temsilcisidir.Şiir roman ve oyunları vardır.bir düelloda hayatını kaybetmiştir.
Başlıca eserleri:Yüzbaşının Kızı (roman), Maça Kızı (öykü),Byelkin’in hikayeleri (öykü), Boris Godunov (oyun), Kafkas Esiri (şiir),Bahçesaray Çeşmesi (şiir),Çingeneler(şiir)
GOGOL (19.YY):
Modern Rus edebiyatının ilk büyük roman, öykü ve tiyatro yazarıdır.rus realizminin kurucusu olan yazar, küçük kasabalarda yaşayan insanların sorunlarını anlatmıştır.
Başlıca eserleri: Ölü Canlar, Müfettiş, Petersburg Hikayeleri, Palto, Kumarcılar, Bir Delinin Hatıra Defteri
TURGENYEV (19.yy):
Rus edebiyatının en önemli realist yazarlarındandır.Kendisi de zengin bir asilzade olmasına rağmen eserlerinde toprak sahipleriyle yoksul köylülerin arasındaki çelişkilere yer vermiştir.Edebiyatı sosyelgelişmenin aracı olarak görmüş,ülkesinde eleştirilince ömrünün geri kalan kısmınıFransa’da geçirmiştir.Öykü,roman,tiyatro türünde eserler vermiştir.
Başlıca eserleri: Babalar ve Oğullar,Bir Asilzade Yuvası,Rudin, Fırtınadan Önce,Bir Avcının Notları,Taşralı Kadın,Köyde Bir Ay
FİYODOR MİHAYLOVİÇ DOSTOYEVSKİ (19.yy):
Ülkesinde çarlık Rusya’sının son zamanlarındaki kaos ortamını yaşamış, devlet aleyhinde komplo kurmak gerekçesiyle idama mahkum edilmiş, kurşuna dizilmek üzereyken cezası hafifletilerek dört yıl kürek altı yıl hapis cezasına mahkum edilmiştir.Cezası bitince Petersburg şehrinde kendini yazmaya vermiştir.Gözlemlerinin keskinliğinden ve kendi hayatının karmaşalarından edindiği birikimlerle sağlam karakterler oluşturmuş,roman kurgulamaktaki ustalığıyla kendi ülkesindeki ve Avrupa’daki yazarlar üzerinde etkili omuştur.Realizmin en önemli temsilcilerindendir.
Başlıca eserleri: Suç ve Ceza, Kumarbaz,Ecinniler, Beyaz Geceler, Delikanlı, Ölüler Evinden Anılar,Karamazof Kardeşler,Ebedi Koca
LEV NİKOLAYEVİÇ TOLSTOY (19.YY):
Rus realizminin önemli yazarlarındandır.Dünya çapında tanınan romanı Savaş ve Barış’ın yazılması 7 yıl sürdü. Anna Karenina’yı yazdıktan sonra hayatın anlamsızlığına dair bunalıma düştü ve intihara kalkıştı.Son yıllarında dini düşüncelere eğilimi arttı ve İslamiyete ilgi duymaya başladı.Hazret-i Muhammed adlı bir eser yayınlayarak Müslümanlığın hristiyanlıktan daha makul ve üstün bir din olduğunu ele aldı.İstanbul’a gidip İslam dinini yerinde incelemek istedi.Bu amaçla tren istasyonuna gelince rahatsızlanarak öldü.
Başlıca eserleri:
Roman:Savaş ve Barış,Ölümden Sonra Diriliş,Diriliş, Kazaklar,Hacı Murat,Sergei Baba,Anna Karenina
Öykü: İnsan Ne İle Yaşar, Nerede Sevgi Orada Allah, Efendi ile Uşak,Halk İçin Hikayeler, Balodan Sonra,Kroyçer Sonat,Sivastopol,Üç Ölüm,İvan İlyiç’in Ölümü,Katya
Otobiyografi: Yaşayan Ölü,Çocukluk,İlk Gençlik, Gençlik, Çocukluk ve Ergenlik Yılları, Çocukluk-Delikanlılık-Gençlik
OYUN: Karanlığın Kudreti
ANTON ÇEHOV (19.YY):
Kendi adıyla anılan öykü türünün kurucusudur.Realizmin önemli temsilcilerinden olan Çehov, öykülerinde günlük hayatı konu edinmiş, olay anlatımı yerine durum anlatımını tercih etmiştir.Öykü ve tiyatro türünde eserler vermiştir.
Başlıca eserleri:Hikayeler, Martı (oyun), Vanya Dayı(oyun), Üç kız Kardeş(oyun), Vişne Bahçesi (oyun)
MAKSİM GORKİ (19.YY):
Eserlerinde gençlik yıllarındaki Rus insanlarının yoksul ve acı dolu hayatlarını anlattı.Gözlem gücünün keskinliği dolayısıyla tasvirleri çok başarılı oldu.Romanın yanısıra tiyatro ve anı ile de ilgilendi.Rus bolşevik İhtilalinin hazırlayıcılarındandır.Rus komunist Partisine üye olur ve bolşeviklerle birlikte hareket eder.Yakın arkadaşı Lenin’i ihtilalden önce ve sonra eleştirmeye devam eder.bu eleştirileri parti yetkililerince yakışıksız bulunur ve uyarılır.Komunizmin iktidarında baskıcı rejime şahit olan Gorki, İtalya’ya göçer.Lenin’in ölümünden sonra Stalin tarafından Rusya’ya çağrılır.Bu davet üzerine Rusya’ya döner.Fakat baskı daha da artmıştır.Evinde bir nevi hapis hayatı yaşatılır.1935 yılında aniden ölür.Ölümü şaibelidir.Rus istihbaratı tarafından zehirlendiğine dair iddialar ortaya atılmıştır.
Başlıca eserleri: Ana, Halk Düşmanı,Küçük Burjuvalar,Klim Samgin’in Hayatı,Yirmi Altı Erkek ve Bir Kız, Ayaktakımı Arasında, Ekmeğimi Kazanırken, Çocukluğum,Benim Üniversitelerim
J.WOLFGANG GOETHE (19.yy):
Alman romantizminin kurucusu sayılır.Şiir,roman,tiyatro, biyografitürlerinde eserler vermiştir.
Başlıca eserleri:
Tiyatroları:Faust,Tasso,Stella,
Romanları: Genç Verther’in Acıları,Wilhelm Meister’in Çıraklık Yılları,Wilhelm Meister’in Gezi Notları
Şiirleri: Doğu-Batı Divanı,Roma Mersiyeleri
SCHİLLER (19.yy):Goethe’den sonra Almanların en büyük lirik romantik şairi sayılır.Karakter yaratmada başarılıdır.Sanat ile faydacılığı ahlakı birleştirmiştir.Başlıca eserleri: Haydutlar, Wilhelm Tell, Estetik Eğitimi Üzerine Notlar,Don carlos
HEİNRİCH BÖLL(20. yy):
Gözleme önem verir.Çağdaş,eleştirel,alaycı bir üslubu vardır.Fakat insancıl yaklaşımını yazılarında vurgular.
Başlıca eserleri:Katharina Blum’un Çiğnenen Onuru, Ademoğlu Neredeydin, trenin tam saatiydi,Babasız Evler, Palyaço,Savaş Çıktığında
BATI EDEBİYATI, Edebiyat, EGZİSTANSİYALİZM, FRANSIZ EDEBİYATI, NATURALİZM, REALİZM, ROMANTİZMDeneme türürnü başlatmıştır.Frtansızcayı yazı dili haline getirmiştir.
Başlıca eserleri: Denemeler
CORNEİLLE (17.yy):
Başlıca eserleri: Horace, Le Cid, Cinna,Polyeucte
LA FONTAİNE (17. yy):
Ünlü fabl yazarıdır.Yunan fabl ustası Aisopppes’ten (Ezop) etkilenmiştir.
Başlıca eserleri: Fabllar (12 ciltlik eser)
MOLİERE (17. YY):
Komedyanın en büyük ustasıdır.Güldürürken düşündüermeyi amaçlar.Gülünç durumları eserlerine almış,olumsuz tipleri işleyerek insanlara ders vermeyi amaçlamıştır.
Başlıca eserleri:Tartuffe, Don Juan, Zoraki Tabip, Cimri, Kibarlık Budalası, Hastalık Hastası, Kocalar Okulu, Kadınlar Okulu, Gülünç Kibarlar
RACİNE (17. YY):
Trajedi yazarıdır.Trajediyi yeniden canlandırmış ve yozlaşmaktan kurtarmıştır.Eski Yunan Şairi Euripides’in etkisindedir.
Başlıca eserleri: Andromakhe, Athaile,Britannicus, Berenice, İphigene,Phedre
LA BRUYERE (17. YY):
Çizdiği tipleri yargılar,över veya yerer.İnsan kusurlarını ele alarak mükemmel insanı amaçlamış ve bu yolda 1000’in üzerinde karakter çizmiştir.
Başlıca eserleri: Karakterler
LA ROCHEFOUCAULD (17.YY):
Özdeyiş türürnün kurucusudur.
Başlıca eserleri: Özdeyişler
MADAME DE LA FAYETTE (17. YY):
Çağdaşları gibi tiyatro ile ilgilenmemiş, roman türünde eserler vermiştir.Cervantes’ten sonra roman yazan ikinci yazardır.Prencecce De Cleves adlı eseri ilk psikolojik romandır.
Başlıca eserleri: Prenses de Cleves,La Prenses de Montpensier
FENELON(17.yy):
Klasizm akımına bağlı bir romancıdır.Ünlü Telemak” adlı eseri Yusuf Kamil Paşa tarafından tercüme edilerek yurdumuza kazandırılan ilk romandır.
Başlıca eserleri:Telemak
VOLTAİRE (18.yy):Fransız ihtilalinin hazırlayıcılarındandır.Kralı eleştirince hapse atılmış ve hapishanede yazdığı “Le Henriade” adlı uzun destansı şiiriyle kralın affını kazanmıştır.Romantizm akımına bağlıdır.
Başlıca eserleri: Candide, Le Henriade, Hikayeler,Felsefe Sözlüğü
J.J.ROUSSEAU (18.yy):
Ünlü felsefecilerdendir.Eserleriyle Fransız İhtilalinin hazırlayıcısı olmuştur.”Romantik” sözcüğünü ilk kullanan aydındır.
Başlıca eserleri: Emile, Toplum Sözleşmesi, Nutuklar, İtiraflar, Uygarlığın Kötülükleri
STENDHAL (19.yy):
Psikolojik roman çığırını açmış, romantizmden realizme geçişin öncülerinden olmuştur.En büyük realistlerden biri olmuştur.Romanlarının yanısıra gezi, anı,deneme,hikaye kitapları da vardır.
Başlıca eserleri: Parma Manastırı, Kırmızı ile Siyah, Kastro Rahibesi, Racine ve Şekspir, Roma’da Gezintiler
LA MARTİNE (19.yy):
Klasizmden romantizme geçişin şairlerindendir.Şiirin yanısıra hikaye,anı,tarihi anı yapıtları da vardır.İstanbul’da Abdülmecid’le görüşerek Osmanlı tarihini araştırmıştır.
Başlıca eserleri:Şairane Düşünceler,Göl, Bir Meleğin Düşmesi,Graziella, Raphael
HONORE de BALZAC (19.yy):
Fransa’da edebiyat alanında romantizmin egemen olduğu bir dönemde realizmin öncülüğünü yapmıştır.Para kazanmak adına farklı adlarla tarihi,mizahi ve egzotik romanlar yazmıştır.Bir toplum tarihi yazmak amacıyla eski ve yeni romanlarını üç bölüm altında toplayarak “İnsanlık Komedyası” adını verdiği 12 ciltlik bir nehir roman yarattı.100 civarında eser yazdı.
Başlıca eserleri: Vadideki Zambak, Goriot Baba, Eugenie Grandet, köylüler, İki Yeni Gelinin Hatıraları, Betty
VİCTOR HUGO (19.YY):
Romantizmin kurucusu ve en büyük temsilcisidir.Cromwel adlı eserinin önsözünde romantizmin ilkelerini açıkladı.Daha sonra yazdığı Hernani adlı eseri klasizm akımını sarsmış ve romantizmin hakimiyetini başlatmıştır.
Başlıca eserleri:Cromwel,Hernani,Kral Eğleniyor,Notre Damın Kamburu,Sefiller,İzlanda Hanı
ALEXANDRE DUMAS_PERE (19.yy):
üç yüz civarında macera romanı yazmıştır.Kendisiyle aynı adı taşıyan oğlu da tanınmış yazar olduğu için ismine “pere” (baba) sıfatı eklenir.romanlarında iyi-kötü ayrımı bellidir.
Başlıca eserleri:Üç Silahşörler, Monte Cristo kontu, Demir Maskeli Adam
GUSTAVE FLAUBERT (19.yy):
Realizm akımını başlatan yazar olarak bilinir.Madame Bovary adlı eseri gerçekçilik ilkeleriyle yazılmış ve ahlaksızlığı teşvik ettiği gerekçesiyle eleştirilmiştir.
Başlıca eserleri: Madame Bovary, Bir Delikanlının Hikayesi,Duygusal
Eğilim,Salambo
GUY de MAUPASSANT (19.YY)
Öykülerinde olay anlatımı ön plandadır.Gözleme önem vermiştir.Böylece naturalizm akımı içinde yer almıştır.
Başlıca Eserleri: Bir Hayat, Ölüm Kadar Acı, Kartopu, Ayışığı
ALPHOSE DAUDET (19.yy):
Naturalistlerdendir.Goncourt Akademisi üyelerindendir.İyimser ve canlı bir anlatımı vardır.
Başlıca eserleri:Değirmenimden Mektuplar, Pazartesi Hikayeleri, Bir çocuğun Hayatı, Sapho, Torasconlu Tartarin, Jack
GONCOURT KARDEŞLER (19.yy):
Edmont de Goncourt ve Jules de Goncourt adlı kardeşlerdir.Naturalizmin Emile Zola’dan sonraki en büyük temsilcileridir.Goncourt Akademisi’ni kurarak her yıl en güzel romanı yazan romancıya verilmek üzere 5.000 franklık bir de para ayırdılar. Goncourt Edebiyat Ödülü’nü kazanan roman, her yıl Fransız edebiyat hayatında, önemli bir yer alır. Bu ödül, hala verilmektedir.
Başlıca eserleri:Journal,Manete,Saloman
EMİLE ZOLA (19.yy):
Naturalizmin kurucusudur. sosyoloji,psikoloji ve genetik bilimini eserlerine uygulamıştır.
Başlıca eserleri: Germinel, Nana, Meyhane, Gerçek Para, Toprak
JULES VERNE (19.yy):
Bilim-kurgu türü romanların ilk ve en önemli yazarıdır.
Başlıca eserleri: Arzın Merkezine Seyahat, Denizler Altında 20.000 Fersah, İki Sene Okul Tatili, Seksen Günde Devrialem,Aya Seyahat
CHARLES BAUDELAİRE (19.yy):
Sembolizmin öncüsü olan şairdir.şiirlerinde kapalı bir anlatımı benimsemiştir.Şiirlerinde biçimsel yönden kusursuzluğu amaçlamış ve musıkiye önem vermiştir.Amerikelı şair Edgar Allan Poe’den etkilenmiştir.
Başlıca eserleri: Kötülük Çiçekleri
JEAN PAUL SARTRE (20.YY):
Bireyi önemseyen “varoluşçuluk” akımının öncüsüdür.
Başlıca eserleri: Varlık ve Hiçlik, Akıl Çağı, Yaşanmayan Zaman,Diyalektik Aklın Eleştirisi
ALBERT CAMUS (20.yy):
Egzistansiyalizm(varoluşçuluk) akımının öncülerindendir.ölüm, anlamsızlık ve nihilizmin etkisindedir.Yazara göre dünya boş ve anlamsızdır.
Başlıca eserleri: Veba,Yabancı, Düşüş,mutlu ölüm,Sisyphe Efsanesi,Başkaldıran İnsan
Yarin dudağından getirilmiş
Bir katre alevdir bu karanfil
Gönlüm acısından bunu bildi
Düştükçe vurulmuş gibi yer yer
Kızgın kokusundan kelebekler
Ruhum ona pervane kesildi
Ahmet HAŞİM