3 Eylül 2023 Tarihinde Yapılan İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumları Bursluluk Sınavının Soru Kitapçıkları ve Cevap Anahtarlarına aşağıdaki bağlantıdan ulaşabilirsiniz.
İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumları Bursluluk Sınavı (İOKBS), her yıl Türkiye’de Millî Eğitim Bakanlığı tarafından düzenlenen bir sınavdır. Bu sınavı kazanan öğrenciler, devlet tarafından verilen bursları almaya hak kazanırlar. İOKBS önceden “Devlet Parasız Yatılılık ve Bursluluk Sınavı” olarak bilinirdi ve ihtiyaç sahibi öğrencilere maddi destek sağlamak amacıyla uygulanır.
Başvurular İOKBS resmi internet sitesi veya e-Okul üzerinden yapılmaktadır ve başvurular belirli tarihler arasında kabul edilir. Öğrenciler, başvuru sırasında Milli Eğitim Bakanlığı tarafından belirlenen belgeleri sunarlar.
Sınav kontenjanları belirli kriterlere göre dağıtılır ve bu kriterler her yıl Milli Eğitim Bakanlığı tarafından kılavuzda açıklanır. Kontenjanların bir kısmı özel hak tanınan öğrencilere, emekli öğretmenlerin çocuklarına, yerleşim biriminde okul olmayan öğrencilere ve diğer öğrencilere ayrılır.
Sınavın içeriği Türkçe, matematik, fen bilimleri ve sosyal bilgiler derslerini içerir ve sınavda toplam 100 soru sorulur. Sorular, öğrencilerin sınıf seviyelerine göre farklılık gösterir. Sınav tarihi ve sınav bilgileri Milli Eğitim Bakanlığı tarafından önceden duyurulur ve başvuru ücretsizdir.
Sınav, Türkiye saatiyle 10.00’da merkezi bir sistemle eş zamanlı olarak başlar ve tek oturum şeklinde yapılır. Öğrencilere 100 soru için 120 dakika süre verilir ve sınavın yapılacağı yer, salon ve sıra bilgileri sınav tarihinden en az 7 gün önce duyurulur.
İndir: 2023 Bursluluk Sınavı Soruları (Tüm Sınıflar-Tüm Dersler)
Atasözleri hakkında hazırladığımız slayt ve PDF formatındaki ders notunu konu anlatımının sonundaki renkli bağlantılardan indirebilirsiniz. Atasözü nedir? Atasözlerinin özellikleri nelerdir? Her bir özellikleriyle ilgili örnekler, Atasözleri ve deyimlerin benzerlikleri, atasözleri ve deyimlerin farklı yönleri hakkında açıklamaları slayt ve ders notunda bulabilirsiniz. Ayrıca atasözleri hakkında konuyu pekiştirici test sorularına da çalışmamızda yer verilmiştir. Atasözleri slayt ve ders notu bağlantısı sayfanın sonundaki renkli bağlantıda…
Dilin sözlü geleneği içinde uzun zamanda oluşmuş, söyleyeni
belli olmayan, öğüt veren özlü sözlerdir.
Örnek:
Örnek:
·
“Hazıra dünya dayanmaz.” şeklinde bir kullanım
yanlış olur. Atasözünün aslı «Hazıra dağlar dayanmazdır.»
·
«Tavuk ölür, gözü çöplükte kalır.» kullanımı da
yanlış olur. Doğrusu «Horoz ölür, gözü çöplükte kalır.» şeklindedir.
3. Atasözleri genellikle mecaz anlamlı ifadelerdir. Az da olsa gerçek anlamlı atasözleri bulunabilir.
Örnek:
4. Atasözleri özlü ifadelerdir. Yani az sözle çok
şey anlatırlar.
Örnek:
Atasözleri ve Deyimlerin
Benzerlikleri
1. Yukarıda
numaralandırılan atasözleri anlamları bakımından ikişerli gruplara ayrılırsa
hangisi dışarda kalır?
A. IV B. II C. I D. V E. III
2
. Küçüğe bak hele ne büyük işe varır
Sakın deme her iş olacağına varır
Bir er ordu yanında nedir ki deme
……..
Bu şiirin son mısrası şiirin gidişatına göre aşağıdaki atasözlerinden
hangisi olabilir?
A. Bir mıh
bir nal, bir nal bir at kurtarır.
B. Gençliğin
kıymeti ihtiyarlıkta bilinir.
C. Aslan
yattığı yerden belli olur.
D. Baş
nereye giderse ayak da oraya gider.
E. Bir
musibet bin nasihatten iyidir.
3
. Atasözleri yüzyıllara dayanan deneyimin ve birikimin
sonucu olarak insanlara yol gösterir.
Örneğin, “—-” atasözünden, birçok durumda olduğu gibi
eğitimde de fazla korumacı bir hareketim çocuğa zarar verebileceğine dair
dersler çıkarılabilir.
Bu paragrafta boş
bırakılan yer aşağıdaki atasözlerinden hangisi ile tamamlanabilir?
A. Çocuğa iş buyuran, ardınca kendi gider.
B. Atlar tepişir, arada eşekler ezilir.
C. Alıcı kuşun ömrü az olur.
D. Sakınılan göze çöp batar.
E. Aç aman bilmez, çocuk zaman bilmez.
4. Uzun deneyim ve gözlemlere dayanılarak söylenmiş ve halka
mal olmuş, öğüt verici nitelikte sözlere atasözü denir.
Yukarıdaki tanımdan
yola çıkılırsa aşağıda bulunanlardan hangisine atasözü denilmez?
A. Akçe akıl öğretir, don yürüyüş.
B. Ucuz alan, pahalı alır.
C. Atı alan Üsküdar’ı geçti.
D. El elin nesine, gülerek gider yasına.
E. Ağaca çıkan keçinin dala bakan oğlağı olur.
5. Aşağıda verilen
atasözlerinden hangisi birlikte verilen tutum ya da hareket ile anlam
bakımından ters düşer?
A. Sağlık istersen çok yeme, saygı istersen çok deme. – Ölçülü davranmak
B. Her işte bir hayır vardır. – İyimser olmak
C. Gül dikensiz, sefa cefasız olmaz. – Sıkıntılara katlanmak
D. Bin tasa bir borç ödemez. – Kuşku duymak
E. Alçak yerde tepecik kendisini dağ sanır. – Bilgiçlik taslamak
CEVAPLAR: 1-E 2-A 3-D
4-C 5-D
İNDİR: Atasözleri Slayt
İNDİR: Atasözleri Ders Notu PDF
Fiilde Yapı konusuyla ilgili kendi hazırladığım ders notu ve slaytı paylaşıyorum. Fiilde Yapı konu anlatımı, basit fiilleri, türemiş fiilleri birleşik fiilleri tek tek ele alıyor. Örneklerle konu iyice açıklanıyor. Sonra ise sorularla konunun anlaşılması pekiştiriliyor. Sınıfta kullanım için ve proje ödevi için hazır bir çalışma. Herhangi bir kopya içerik yoktur. Konu anlatımı, örnekler ve slayt tamamen bana aittir. Slayta konu anlatımının sonuna eklediğim renkli bağlantıdan ulaşabilirsiniz.
Sözcük türlerinde yapı denilince üç kelime aklımıza gelmeli: Basit, türemiş ve birleşik. Fiilerde de bu durum geçerlidir.
Yapısına göre fiiller üç grupta incelenir:
Herhangi bir yapım eki almamış fiillerdir. Fiile zaman-dilek anlamı katan kip ekleri, kişi anlamı katan şahış ekleri yapım eki değildirler. Bu ekler, çekim ekleridir. Bu yüzden basit fiil bu ekleri alabilir.
Örnek:
Yapım eki almış fiillerdir.
Yapım eki eklendiği sözcüğün anlamını eski sözcükle anlam bağı devam etmekle beraber önemli ölçüde değiştiren eklerdir.
ÖRNEK:
Türemiş fiiller iki şekilde yapılır:
2. Fiilden fiil yapım ekleriyle
DİKKAT:
Bir fiil birden fazla yapım eki alabilir.
Örnek: Sınavı başlatıyoruz. Baş-la-t-ı-yor-uz
Başkasını karıştırmasınlar. Kar-ış-tır-ma-sın-lar
Birden fazla sözcükten oluşan fiillerdir. Bu sözcüklerden en az biri fiil olmalıdır.
Birleşik fiiller üç şekilde yapılır:
a. Kurallı birleşik fiiller
b. Anlamca kaynaşmış (deyimleşmiş) birleşik fiiller
c. Yardımcı fiille yapılan birleşik fiiller
İki fiilin birleşmesiyle yapılır. Kurallı birleşik fiillerde ancak belirli fiiller ikinci fiil olarak kullanılabilir.
Fiile ikinci fiil olarak –ebilmek fiilinin eklenmesiyle yapılır. Fiile gücü yetme, olasılık, rica ve izin gibi anlamlar katar.
DİKKAT: Yeterlilik fiillerinin olumsuz şekli iki yolla yapılır.
Örn: *Soruyu çözemeyebilirim/çözemem.
*Leyla eve uğramayabilir/uğrayamaz.
Fiile ikinci fiil olarak –ivermek fiilinin eklenmesiyle yapılır. Fiile çabukluk, kolaylık, aniden, ansızın gibi anlamlar katar.
Fiile ikinci fiil olarak –egelmek, -edurmak –ekalmak fiillerinin eklenmesiyle yapılır. Fiile devam etme katar.
Fiile ikinci fiil olarak –eyazmak fiilinin eklenmesiyle yapılır. Fiile gerçekleşmeye çok az kalma, neredeyse gibi anlamlar katar.
İçinde bir fiil bulunan sözcük gruplarıdır. Grubun içindeki sözcüklerden en az biri gerçek anlamından uzaklaşarak yeni anlam kazanmasıyla oluşur. Bu birleşik fiiller zaman içinde kullanıla kullanıla kalıplaşır. Gruptan hiçbir sözcük değişmeden günümüze kadar ulaşır.
Örnek:
İsim soylu bir sözcükten sonra etmek, olmak, eylemek, kılmak, buyurmak gibi fiillerin gelmesiyle yapılırlar.
Örnek:
(Soruların çözümü alttadır.)
1. Aşağıdaki altı çizili fiillerden hangisi yapısı bakımından diğerlerinden farklıdır?
A) Bu cümlenin büyük bir şefkat ve sadelikle söylenmiş olması beni çok etkiledi.
B) Fakat çocuk korkup ağlamaya başladı.
C) Charlotte ve ben buna çok şaşırdık.
D) Gitti hemen elini yüzünü soğuk suyla yıkadı.
E) Orada öylece durup onları izledim.
2. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde birleşik eylem kullanılmamıştır?
A) Sorun insanın güçlü ya da zayıf oluşu değil, acılarının ölçüsüne katlanıp katlanamadığıdır.
B) Gencin sürekli tekrarladığı sözler kıza umut veriyor.
C) Arzularının daha da körüklenmesine ve ruhunu arzularının yönetmesine yol açıyordu.
D) Sonunda tüm heveslerini kucaklamaya hazır olduğu anda sevgilisi onu terk etti.
E) Önündeki koca dünyayı ve ona yeniden umut olabilecek fırsatları göremiyor.
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde farklı yolla oluşturulmuş bir birleşik fiil vardır?
A) Kimi zaman yorgunluktan uyuyakalırsın.
B) Bu eziyete mezardan başka bir son göremiyorum.
C) Seyirciler filmi seyrederken, biz çayları hazır edelim.
D) Bir bu işi yıllardır böyle yapageldik.
E) Öyle bir cevap karşısında donakaldım.
1. soru: Cevap D seçeneğidir. Yıkadı fiili basit bir fiildir.
Yıka-dı şeklinde ayrılır. Diğer fiiller ise türemiş fiillerdir. Etki-le,
baş-la, şaş-ır, iz-le şeklinde yapılarak türemişlerdir.
2. soru: Cevap A seçeneğidir. B seçeneğinde umut veriyor ve C
seçeneğindeki yol açmak deyimleşmiş
birleşik fiillerdir. D seçeneğindeki terk etti yardımcı fiill yapılan bir
birleşik fiildir. E seçeneğindeki göremiyordu ise kurallı birleşik fiillerden
yeterlilik fiilidir. A seçeneğinde ise fiile yer verilmemiştir. Fiilimsi
kullanılmıştır.
3. Soru: Cevap C seçeneğidir. Diğer dört seçenekteki birleşik fiiller
kurallı birleşik fiilleri iken C seçeneğindeki hazır edelim fiili yardımcı
fiille yapılan bir birleşik fiildir.
Fiillerle ilgili diğer dosyalarımız:
Öğrencilerin anlamakta zorlandıkları, üzerinden zaman geçince kolayca unuttukları Anlamına göre fiiller konusu üzerine konu anlatımı ve slayt hazırladım. Slayta konu anlatımının sonundaki renkli bağlantıdan ulaşabilirsiniz. Kolay gelsin.
Fiillerin cümleye kattıkları anlamın niteliğine göre,
yüklemi oldukları cümlenin nesnesiyle olan ilişkilerine göre, karşıladıkları
hareketin özelliğine göre gruplandırılırlar. Bu gruplama yapılırken fiilin
kökü, eki gibi durumlarına bakılmadan taşıdığı anlam göz önünde bulundurulur.
Fiiller anlamlarına göre üçe ayrılır:
Örnek:
NOT: Bir cümlede nesne kullanılmasa bile fiil nesne anlamı
taşıdığı için iş (kılış) fiili özelliğini kaybetmez.
İsminden anlaşılacağı gibi meydana gelen bir durumu dile
getiren, nesne almayan fiillerdir. «Kimi, neyi, ne» sorularına cevap vermez.
Örnek:
İş ve durum fiillerini belirlemek için cümledeki anlama
bakmadan fiilin önüne “onu” sözcüğünü getirelim. Anlamca uygun oluyorsa iş
(kılış) fiili, uygun olmuyorsa durum fiilidir.
(Örnekte iki fiil var. Oturdu fiiline ekleyelim. «Onu
oturdu» Anlamca uymuyor, o zaman durum fiilidir. İçti fiiline ekleyelim. Onu
içti. Anlamca uyuyor, o zaman içti iş(kılış) fiilidir.
Fiildeki hareketin bir süreç yayılarak ve kendiliğinden
meydana geldiğini anlatan fiillerdir. Oluş fiilleri de nesne almaz. Ancak durum
fiillerinde özne işi yapandır. Oluş fiillerinde öznenin belirli bir etkisi olsa
bile işi yapan doğrudan özne değildir.
Örnek:
1. Aşağıdaki cümlelerdeki fiillerden hangisi iş fiilidir?
a) Aracınız caddenizin ortasında duruyor.
b) Baharla birlikte ağaçlar yeşerdi.
c) Bu kitabı geçen sene okumuştum.
d) Yorgunluktan olsa gerek hemen uyumuştu.
e) Salondaki çiçekler sulanmayınca sarardı.
2. Aşağıdaki altı çizili eylemlerden hangisi kendiliğinden
başka bir duruma geçme anlamı taşımaktadır?
a)Marketten ihtiyaçlarımızı alıp çıktık.
b) Çocuklar ceza olarak sınıfı temizledi.
c)Bütün mazimi gözler önüne serdi.
d) Sabahtandır bir şey yiyemediğinden epey acıkmış.
e)Asla onu affetmeyeceğim.
3. “Yere düştüğünden ayağı morarmıştı.” cümlesinde altı
çizili eylemin anlamca özdeşi aşağıdaki seçeneklerin hangisinde vardır?
a) Bahçedeki çiçekler sıcaktan soldu.
b) Evde hiçbir şey yapmıyordu.
c) Çocuklar eğlence yerinde zıplıyordu.
d) Otobüs nihayet terminale vardı.
e) Aldığım kitabı bir solukta okudum.
4. “Ağlama gözlerim Mevla kerimdir.” cümlesindeki fiilden
anlamca farklı olan fiil aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
a) Senden gelecek bir mektuba hasret kaldım.
b) Günler geceler boyu yola baktım.
c) Kendi kendime anlamsızca konuştum.
d) Lütfen bu sitemleri bakıp bana gücenme.
e) Seni bir kere daha çok özlediğimi fark ettim.
1. Soru Çözümü:
Cevap: C seçeneğidir. Okumak fiili iş fiilidir. Hemen önüne ONU sözcüğünü getiriyorum. «Onu okumuştum.» Anlam uyuyor. Diğer şıklardaki fiillerde bu uyum gerçekleşmiyor.
2. Soru Çözümü Cevap: D seçeneğidir. Soru bize Oluş fiilini soruyor. Öznenin doğrudan etkisi olmadan gerçekleşen fiil acıkmak fiilidir. O zaman acıkmak bir oluş fiilidir.
3. Soru Çözümü Cevap: A seçeneğidir. Verilen cümledeki morarmış fiili bir oluş fiilidir. A seçeneğindeki soldu fiili de zaman içinde, öznenin doğrudan etkisi olmayan bir oluşu anlatıyor.
4. Soru Çözümü
Cevap: E seçeneğidir. Verilen cümledeki ağlama fiili bir
durum fiilidir. Yani nesne almaz. Soru bizden durum fiili olmayanı bulmamızı
istiyor. E seçeneğindeki fark ettim fiili de nesne alır ve iş fiilidir.
İNDİR: Anlamına Göre Fiiller Slaytı
BÜTÜN SLAYTLARIMIZA ULAŞMAK İÇİN TIKLAYIN
Fillerle ilgili diğer dosyalarımız:
 |
| Fiiller Slaytı |
Fiiller konulu slaytı konu anlatımının sonundaki sarı renkle verilmiş bağlantıya tıklayarak indirebilirsiniz. 11 Slayttan oluşan Fiiller Slaytı fiil nedir, fiil kökü nedir, bir sözcüğün fiil olması için taşıması gereken özellikler başlıklarını içeriyor. Sonrasında da konuyla ilgili ikisi uygulama ikisi test olmak üzere dört tane konuyu pekiştirici soru bulunuyor. Sınıfta uygulamak, ödev olarak sunmak ve evde çalışmak için hazır bir çalışmamızdır. Faydalı olması dileğiyle…
Bir iş, oluş, hareket bildiren sözcüklere fiil denir.
ÖRNEK:
Bir sözcüğe fiil diyebilmemiz için üç şart gerekir. Üçünü de taşımazsa o sözcüğe fiil diyemeyiz.
1. Masdar eki (-mek,-mak) alabilmelidir.
2. Kip eki taşımalıdır. Yani fiile zaman veya dilek anlamı katan eklerden alabilmelidir.
3. Şahıs eki veya anlamı taşıyabilmelidir.
ÖRNEK:
Okuyorum
1. Şartı taşıyor…………..oku-mak
2. Şartı taşıyor………….oku-yor (-yor eki işin şu an yapıldığını gösteren şimdiki zaman ekidir.)
3. Şartı taşıyor………….okuyor-um (-um eki işi yapanın ben olduğu anlamı katar.)
ÖRNEK:
dinleyeceğiz
1. Şartı taşıyor…………..dinle-mek
2. Şartı taşıyor………….dinle-y-ecek-iz (-ecek eki işin ileride yapılacağını gösteren gelecek zaman ekidir.)
3. Şartı taşıyor…………. dinle-y-ecek-iz (-iz eki işi yapanın biz olduğu anlamı katar.)
ÖRNEK:
konuşarak
1. Şartı taşıyor…………..konuş-mak
2. Şartı taşımıyor………….konuşarak (Zaman anlamı yok. Ne zaman? Veya gereklilik, şart gibi dilek anlamları da yok!)
3. Şartı taşımıyor…………. konuşarak (Şahıs eki taşımıyor.)
Soru: Parçada kaç fiil vardır?
Kendinden kaçarak nereye varabilirsin? Bir karar verdin. Onun gereğini yerine getirilmeli. Biz senin düşüncelerini bilemeyiz. Hayat da senin hayatın. Bu sen değilsin. Lütfen artık kendine gel!
Cevap: 5 tane fiil vardır.
Soru: Şiirde kaç fiil vardır?
RÜYA
Sular soğuk bir ışık,
Bakıyoruz havuza;
Suda omuz omuza
İki gölge karışık!
Gün doğdu ucundan
Ellerimi bıraktı.
Birkaç damla yaş aktı.
Parmaklarımın ucundan!
Yusuf Ziya Ortaç
Cevap: 4 tane fiil vardır.
Test Soruları
(I)Yaşadın (II)derler uzun bir süre çok şey (III)geçti
(IV)Yaşamak sorsalar aslında nedir (V)anlamadım.
1. Numaralanmış sözcüklerden hangisi fiil değildir?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
Cevap: D seçeneğidir. Yaşamak sözcüğü fiilin şartlarından
mastar eki almayı taşıyor. Ancak kip eki ve şahıs eki almamıştır. Bu yüzden
fiil değildir.
2. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde bir çekimli fiil yoktur?
A) Kırlangıçları izliyorum.
B) Bir gün onu anlayacaksın.
C) Maçın daha başlarıydı.
D) Demek ki değer bilirmiş.
E) Onunla kalmalıydı.
Cevap: C seçeneğidir. Hiçbir sözcük fiil olmak için gerekli
üç özelliği taşımıyor.
İNDİR: Fiiller Slayt
Fiillerle ilgili diğer dosyalar:
 |
| 9. Sınıf Edebiyat Kitabı İndir |
9. Sınıf Edebiyat Konuları
1. Ünite: Giriş
7. Ünite: Biyografi – Otobiyografi
8. Ünite: Mektup – E-Posta
9. Ünite: Günlük – Blog
 |
| 9. Sınıf Edebiyat Konuları |
 |
| Öğretici Metinler Hakkında Bilgi Slayt indir |
Öğretici metinler konusu bütün lise edebiyat derslerinde işlenen bir konu. Ancak “Öğretici metin nedir? Hangi metinler öğretici metinlerdir?” sorularını bir türlü kalıcı olarak öğrenemiyorlar. 9. sınıf temelli bu konuyu işlediğimiz sunumu yazının sonundaki bağlantıya tıklayıp indirebilirsiniz. Sunumun konu anlatımı da aşağıda verildi. Çok uzatıp anlaşılmasını zorlaştırmamak için konuyu kısa tuttum. Kolay gelsin…
Öğretici metinler, bilgi vermek, öğretmek, ikna etmek, fikirleri değiştirmek, düşündürmek gibi amaçlarla yazılan yazılardır.
Bu metinlerde okuyucuya çeşitli konularda bir şeyler kavratmak ve öğretmek istenir.
 |
| Geleneksel Türk Tiyatrosu Slayt İndir |
Tiyatro konusunun alt konularından olan Geleneksel Türk Tiyatrosu konusuyla ilgili hazırladığım sunumu yazının sonundaki bağlantıyı tıklayarak indirebilirsiniz. 23 slayttan oluşan sunum konunun bilinmesi gereken her yönünü açık ve net bir şekilde anlatıyor. Görsel bir konu olduğu için Karagöz oyunundan, meddahlardan, orta oyunundan resimlerle konu zenginleştirilmiştir. Sunumun tamamı konu anlatımı olarak da altta verildi. Zengin ve güzel bir sunum oldu. Kullananlara kolay gelsin…
Geleneksel Türk Tiyatrosu denince akla karagöz, meddah, orta oyunu ve köy seyirlik oyunu gelir.
Tiyatro ismiyle olmasa da kültürümüzde geleneksel tiyatro geniş yer tutar. Seyirlik oyun adıyla anılmıştır. Geleneksel tiyatro eserleri genellikle doğaçlamadır. Yazılı bir metne bağlı kalmaz. Sahne gerektirmez. Temel unsur komedidir. Ayrıca şarkı, dans, söz oyunları ve taklit önemli yer tutar. Sürekli oynanmaz; bayram, düğün gibi önemli günlerde oynanır.
Geleneksel tiyatro türleri şunlardır:
1.Karagöz
2.Meddah
3.Orta Oyunu
4. Köy Seyirlik Oyunu
 |
| Karagöz Slayt indir |
 |
| Meddah Slayt indir |
 |
| Geleneksel Tiyatro Nedir |
Deriden kesilen insan, hayvan, bitki şeklindeki bazı tasvirlerin arkadan ışıklandırılarak beyaz bir perde üzerine yansıtılmasıyla oynanan bir gölge oyunudur.
Gölge oyunun ilk olarak nasıl ortaya çıktığıyla ilgili kesin bilgiler yoktur. Çin’de, Mısır’da ortaya çıktığı ve sonradan Anadolu’ya geldiğiyle ilgili bazı bilgiler vardır. Halk arasında kabul gören rivayet ise oyunun temel karakterleri olan Karagöz ve Hacivat’ın Osmanlı döneminde yaşayan iki inşaat ustası oldukları yönündedir. Daha sonra bu iki karakter Şeyh Küsteri adlı kişi tarafından deriden yapılmış figürlerle oynatılmıştır. Karagöz oyununda sahne arkadan ışıklandırılmış beyaz bir perdedir. Figürler deve derisinden yapılmıştır. Oyun perdenin arkasında hayali ya da hayalbaz denilen kişi tarafından oynatılır ve seslendirilir.
Karagöz ve Hacivat oyunun en önemli iki karakteridir. Karagöz okumamış, cahil ve kaba bir halk adamıdır. Kelimeleri yanlış anlayarak ortaya komik durumlar çıkarır. Hacivat’la alay eder. Hacivat ise okumuş ve bildiğiyle hava atmayı seven bir karakterdir. Bilgisiyle Karagözü ezmeye çalışır. Uyanık ve çıkarcıdır. Karagöz’ü kullanmaya çalışır ama genelde ondan dayak yer. Karagöz ve Hacivatın dışında oyunda Çelebi, Zenne, Beberuhi, Matiz, Tuzsuz Deli Bekir, Himmet, Tiryaki gibi karakterler vardır.
Karagöz oyunu mukaddime, muhavere, fasıl ve bitiş ismi verilen dört bölümden oluşur.
Tek kişiyle oynanan bir oyundur. Oyunu canlandıran kişiye meddah denir. Meddah topluluk karşısında halk hikâyeleri anlatır. Taklitler yapar. Meddah yüksekçe bir yere oturur. Bir eline değnek alır. Değneği oyunu başlatmak için kullanır. Meddahın en önemli özelliği iyi taklit yapmasıdır.
Meddah oyunu kahvehane, meydan gibi yerlerde oynanır. Osmanlı döneminde köy köy gezen meddahlar bulunurdu. Meddahlar, Ferhat ile Şirin, Leyla ile Mecnun gibi halk hikâyelerini anlatırlar.
Meddah oyunu doğaçlamaya dayanır. Yazılı bir metin yoktur.
Orta oyunu 19. yy.da Karagöz ve meddah oyununun gelişmesiyle ortaya çıkmış bir halk tiyatrosudur. Meydanda, orta bir yerde oynandığı için bu adı almıştır.
Orta oyununun en önemli karakterleri Pişekar ve Kavuklu’dur. Pişekar, konuşmasını bilen ağırbaşlı bir karakterdir. Kavuklu ise kaba, dobra ve patavatsız bir tiptir. Kavgalara yol açar. Oyunda Kavuklu ve Pişekar’ın kendilerine göre ayrı birer müziği vardır. Pişekar ve Kavuklu’nun yanında orta oyununda Zenne, Arnavut, Çelebi, Rumelili, Kayserili, Cüce, Kambur ve Külhanbeyi gibi karakterler vardır.
Orta oyunu, Karagöz’deki gibi dört bölümden oluşur: Giriş, Tekerleme, Fasıl, Bitiş.
Köy seyirlik oyunları sözlü geleneğe ait anonim oyunlardır. Bu oyunlar köylerde uzun kış günlerinde, düğün-bayramlarda eğlenmek, vakit geçirmek için oynanan temsili oyunlardır. Genellikle basit ve köy hayatıyla ilgilidir. Köylüler tarafından canlandırılır.
 |
| Tiyatro Nedir Sunum |
Tiyatro konulu sunumu yazının sonundaki bağlantıdan indirebilirsiniz. Ayrıca aşağıdaki bölümde tiyatro türü ile ilgili genel bilgiler verilmiştir. Tiyatronun tanımı, tiyatro kelimesinin hangi dilden geldiği, tiyatro türleri olan trajedi, komedi ve dram hakkında bilgi gibi konuları aşağıdaki anlatımda ve sunumun içeriğinde bulabilirsiniz. Sunum 10 slayttan oluşuyor. Sunumun sonunda konu bir slaytta özet olarak da verilmiştir.
Göstermeye dayalı edebi metinler denince akla tiyatro gelir. Çünkü tiyatro oyunları sahnede canlandırmaya, onu seyircilere göstermeye dayalıdır.
Bir sahnede seyirciler önünde canlandırılmak için yazılmış eserlere tiyatro denir. Bir hikayeyi, sahnede söz ve hareketlerle canlandırma sanatıdır. Tiyatro kelimesi Yunanca seyirlik anlamına gelen theatron kelimesinden türemiştir.
Tiyatro uzun yıllar edebiyatın bir kolu olarak kabul edilmiştir. Ancak kullandığı araçlar edebiyattan farklı olduğu için edebiyattan ayrılmıştır. Tiyatro oyunlarında sahnede oyunu canlandıran sanatçılar tiyatro metnine bağlı kalır. Her sanatçı kendi rolünü ezberleyip sahnede canlandırır.
 |
| Tiyatro türleri nelerdir? |
Tiyatro trajedi, komedi ve dram olmak üzere üç ana bölümde incelenir.
Trajedi: Hayatın acıklı, hüzünlü yönlerini ortaya koyan tiyatro eserleridir. Konusunu seçkin kişilerin hayatından veya tarihten alır. Trajedide müzik önemli yer tutar. Çoğu oyunda bir koroya yer verilir. Yer, zaman ve olay birliği denilen üç birlik kuralına uyulur.
Komedi: Hayatın komik yönlerini anlatan tiyatro oyunlarıdır. Komedide amaç sadece güldürmek değil, aynı zamanda düşündürüp mesaj vermektir. Komedide de üç birlik kuralına uyulur.
Dram: Hayatın hem acıklı hem komik yönlerini anlatan tiyatro oyunlarıdır. Hayatı olduğu gibi yansıtır. Üç birlik kuralına uyma zorunluluğu yoktur.
 |
| Tiyatro hakkında bilgi |
 |
| Roman nedir slayt konu anlatımı |
Roman yazı türü hakkında hazırladığım sunumu yazının sonundaki bağlantıdan indirebilirsiniz. Sunum 13 slayttan oluşuyor. Romanın tanımı, romanın özellikleri, romanın dünya edebiyatındaki tarihçesi, Türk edebiyatında roman ve Türk Edebiyatındaki ilk romanlar sunumda anlatılan alt başlıklar. Sunumun sonunda iki slaytta ise konunun özetini verdim. Roman türünde aslında daha birçok bilgi verilebilir. Ancak konuyu bilgiye boğmak öğrencilerin anlamasını iyice zorlaştırıyor. Lafı uzatmadan konu anlatımını da aşağıda veriyorum. Kolay gelsin.
Yaşanmış ya da yaşanabilir olayları ayrıntılı biçimde anlatan uzun yazı türüne roman denir.
Roman kelime olarak eski Roma’da halk dilinin adıdır. Daha sonra bu dille anlatılan hikâyeler roman adıyla anılmıştır.
 |
| Roman indir |
Romanda olaylar kişiler, mekan, zaman unsurlarına bağlı bir şekilde anlatılır.
Romanlarda kalabalık bir kahraman kadrosu vardır. Karakterler ayrıntılı tanıtılır. Fiziksel ve ruhsal özellikleri, geçmişleri, çevreleri geniş bir şekilde anlatılır.
Romanda asıl kişiye baş kahraman ya da ana karakter denir.
Romanda olayların geçtiği yerler de ayrıntılarıyla anlatılır. Birden fazla mekan vardır. Romanda mekan betimlemeleri (tasvirleri) geniş yer tutar.
Romanlarda olaylar belli bir zaman diliminde gerçekleşir. Zaman yazarın tavrına göre, olayların içeriğine göre farklı şekillerde anlatılır.
Roman serim, düğüm ve çözüm bölümlerinden oluşur.
Serim, olaylara girildiği bölümdür.
Düğüm, olayların ayrıntılarının anlatıldığı bölümdür. Olayların düğümlendiği, heyecanın arttığı bölümdür.
Çözüm ise olayların bir sonuca erdiği bölümdür.
• Romantik roman
• Klasik roman
• Realist (gerçekçi) roman
• Naturalist (doğacı) roman
• Estetik roman
• İzlenimci roman
• Toplumcu roman
• Sosyal roman
• Tarihî roman
• Macera romanı
• Fantastik roman
• Köy romanı
• Biyografik roman
• Psikolojik roman
• Bilimkurgu romanı
• Polisiye roman
Roman türü ilk olarak Avrupa’da ortaya çıkmıştır. Roman türünün ilk eserleri Fransa’da Rablais’in (Rable) yazdığı Gargantua ve Pntagruel, İspanya’da Cervantes’in (Servantes) yazdığı Don Kişot’tur. Don Kişot, Avrupa’da ilk çağdaş roman kabul edilir.Daha sonra Avrupa’da birçok yazar roman türünün en iyi örneklerini vermiştir.
 |
| Roman hakkında bilgi |
Roman, edebiyatımıza Batı edebiyatından gelmiştir. Romandan önce Türk Edebiyatında mesnevi ve halk hikâyeleri bu türün yerini tutmuştur. Edebiyatımızdaki ilk roman Yusuf Kamil Paşa’nın Fransız yazar Fenelon’dan çevirdiği Telemak isimli romandır.İlk yerli roman ise Şemsettin Sami’nin yazdığı Taaşşuk-u Talat ve Fitnat’tır.
• İlk çeviri roman: Yusuf Kamil Paşa – Telemak (Fenelon’dan çeviri)
• İlk edebi roman: Namık Kemal – İntibah
• İlk köy romanı: Nabizade Nazım – Karabibik
• İlk naturalist roman: Nabizade Nazım – Zehra
• İlk psikolojik roman: Mehmet Rauf – Eylül
• İlk realist roman: Recaizade Mahmut Ekrem – Araba Sevdası
• İlk tarihi roman: Namık Kemal – Cezmi
İNDİR: Roman Nedir Sunum – Slayt
TAVSİYE DİĞER YAZI: TÜRK EDEBİYATINDA ROMAN
 |
| Hikaye Slayt |
Hikâye yazı türü hakkında hazırlanmış sunumu yazının sonundaki bağlantıdan indirebilirsiniz. Hikâye – Öykü sunumu 11 slayttan oluşuyor. Konuyla ilgili bütün gerekli bilgiler sunumda verilmiş. Resimlerle zenginleştirilmiştir. Ayrıca hikâye (öykü) hakkında sunumun içeriği konu anlatımı şeklinde aşağıda verilmiştir.
Yaşanmış ya da yaşanabilir olayların edebi değer taşıyacak şekilde kısaca anlatıldığı yazılara hikâye (öykü) denir.
Hikâyede hayatın kısıtlı bir zamanı anlatılır. Kişi sayısı azdır. Kişiler her yönüyle ele alınmaz. Kişiler olaya bakan yönleriyle tanıtılır.
Hikâyelerde yaşanmış olaylar anlatılabileceği gibi tamamen tasarlanmış olaylar da anlatılabilir. Olaylar hayal ürünü de olsa yaşanabilir nitelikte olmalıdır. Hikâyelerde olağanüstü olaylara yer verilmez.
Olayların okuyucu da heyecan uyandırıcı olması amaçlanır. Olaylarda ayrıntıya yer verilmez.
Hikâye belli bir zamanda geçer ve aynı zaman diliminde gelişir ve sonlanır. Hikâye birinci tekil (ben) veya üçüncü tekil (o) kişinin ağzından anlatılır.
Hikâye en eski edebi türlerden biridir. Yazının olmadığı sözlü edebiyat döneminden bu yana farklı türlerle birlikte gelişmiştir. Destanlar, masallar, halk hikâyeleri hikâyenin oluşturduğu türlerdendir. Ancak hikâyenin tek başına bir tür olarak ortaya çıkması 19. yüzyılı bulmuştur.
Dünya edebiyatında Boccacio (Bokasyo) adlı yazarın Decameron (Dekameron) isimli eseri hikâye türünün ilk örneği olarak kabul edilir.
Dünya edebiyatında 19. yy.dan itibaren Alphonse Daudet (alfons Dode), Maupassant (Maposan), Mark Twain (Mark Tivin) Çehov gibi büyük hikâye yazarları yetişmiştir.
Türk edebiyatında hikâye geleneği eskilere dayanır. Sözlü dönemden beri dilden dolaşan Dede Korkut Hikâyeleri ile Divan edebiyatı dönemindeki birçok mesnevi aslında birer hikâyedir.
Ancak batılı anlamda ilk hikâye Ahmet Mithat Efendi’nin yazdığı Letaif-i Rivayat adlı eserdir.
Samipaşazade Sezai’nin yazdığı Küçük Şeyler Türk edebiyatında modern anlamda kısa hikâyenin başlangıcı kabul edilir.
Daha sonra hikâye türünün en olgun örneklerini Halit Ziya Uşaklıgil vermiştir. Ömer Seyfettin, Sait Faik Abasıyanık, Memduh Şevket Esendal, Refik Halit Karay hikâye türünün önemli yazarları arasındadır.
 |
| Hikaye Öykü Sunum indir |
 |
| Hikaye Nedir |
Olay ağırlıklıdır. Bu tür öykülerde olaylar zinciri, kişi, zaman, yer öğesine bağlıdır. Olaylar serim, düğüm, çözüm sırasına uygun olarak anlatılır.
İlk olarak Fransız yazar Maupasant tarafından yazıldığı için Maupasant tarzı hikâye de denir. Bizim edebiyatımızda Ömer Seyfettin, Refik Halit Karay bu türün önemli yazarlarıdır.
Olay ağırlıklı değildir. Bu tür öykülerde duygu, düşünce, hayal, davranış, kişisel yorumlar ön plandadır. Hikâye bir sonuca bağlanmayabilir. Okuyucu üzerinde farklı düşünceler uyandırmaya açıktır. İlk olarak Rus yazar Çehov tarafından yazıldığı için Çehov tarzı hikâye de denir. Bizim edebiyatımızda Memduh Şevket Esendal, Sait Faik Abasıyanık bu türün önemli yazarlarıdır.
İNDİR: HİKAYE (ÖYKÜ) NEDİR SLAYT – SUNUM
DİĞER 9. SINIF KONULARINA BURAYI TIKLAYARAK ULAŞABİLİRSİNİZ.
 |
| Manzum Hikaye Nedir Slayt Konu Anlatımı |
Manzum Hikâye türünü konu alan sunumu aşağıdaki bağlantıdan indirebilirsiniz. 10 slayttan oluşan Manzum Hikâye sunumu kullanıma hazır durumda. Üzerinde hiçbir değişiklik yapmadan sınıfta kullanabilirsiniz. Aynı zamanda altta manzum hikâye konusu da özet olarak sunulmuştur. Konuyla ilgili bütün gerekli bilgilere de konu anlatımından oradan ulaşabilirsiniz. Ayrıca sunumdan bazı slaytları da aşağıda paylaştım. Sunumun içeriğini kısmen de olsa oradan görmeniz mümkün.
Kolay gelsin…
 |
| Manzum Hikâye Nedir? |
Bir olayın nazım (şiir) biçiminde kafiyeli ve ölçülü bir şekilde yazılmasıyla oluşan şiirlere manzum hikâye denir.
Manzum hikâyeler yaşanmış ya da yaşanabilir bir olayın öğüt vermek amacıyla anlatılmasıyla oluşur. Bu yönüyle manzum hikâyeler didaktik şiirlerdir.
Manzum hikâyede konu bir hikâye planıyla birlikte verilir. Giriş, gelişme ve sonuç bölümleri hikâye ile benzer özellikler gösterir. Önce çevre tasviri yapılır. Yani çevredeki varlıklar, ortam ayrıntılarıyla anlatılır. Sonra hikâyenin kişileri verilir. Kişiler verildikten sonra konuya geçilir. Bu arada okuyucuya da dersler verilir. Manzum hikayeler dörtlük , beyit, bent şeklinde de yazılabilir. Hikâyeden hiçbir farkı yoktur. Kişiler, zaman, mekan, olay bu hikayelerde de vardır. Tek farkı şiirselliktir. Dizelerdir. Kafiye ve rediftir.
Diğer 9. Sınıf Konularına burayı tıklayarak ulaşabilirsiniz.
 |
| Manzum Hikaye Sunum |
Manzum hikâyenin edebiyatımızdaki ilk örneklerini Tevfik Fikret vermiştir. Tevfik Fikret’in Hasta Çocuk, Balıkçılar gibi manzum hikâyeleri oldukça başarılı örneklerdir. Mehmet Akif Ersoy da bu türü geliştirmiş, önemli manzum hikâyeler yazmıştır. Seyfi Baba, Mahalle Kahvesi, Hasta gibi manzum hikâyeleri en bilinen örneklerdir.
 |
| Edebiyattan 100 Almanın 10 Yolu |
Edebiyat dersi öğrencilerin en çok zorlandığı derslerden biri. Bir edebiyat öğretmeni olarak lisede benim de en çok zorlandığım derslerden biriydi. Şimdi öğrencilerimin bir bölümü çok çalıştıklarını iddia etseler de (!) bir türlü yüksek notlar alamıyorlar. 15 yıllık meslek hayatımda öğrencilerde gördüğüm temel eksiklikler üzerine böyle bir yazıyı yazma kararına vardım. Türk Dili ve Edebiyatı ile Türkçe dersleri özelinde konuşuyoruz ancak aşağıdaki maddeler hemen hemen okul derslerinin tamamı için uygulanabilir.
Yüksek not alacağına inanmayan bir öğrencinin başarılı olması nerdeyse imkansız. Başarmayı gerçekten istemelisin. İnsana en tesirli tavsiyeleri kendisi verir. Başaracağına inanıp kolları sıvamalısın. İnanmazsan en küçük zorlukta yolda kalır, sonuca ulaşamazsın.
Bu not ve başarı senin hanene yazılacak. Başka hiç kimseye bel bağlamadan bu işin senin olduğunu kabullenmelisin. “Sınavda kopya çekerim, sorular bildiğim yerlerden gelebilir, öğretmen nasılsa beni geçirir.” gibi bütün düşüncelerden sıyrılmalısın. Çalışması gereken sensin, bunun için ne gerekiyorsa sen yapacak ve notunu yükselteceksin. Buna kendini ancak sen ikna edebilirsin!
Nasıl bir sınav seni bekliyor? Hangi konulardan sorumlusun? Eksiklerin neler? Bunlar hayati önemi olan sorular. Bunları cevaplaman senin başarılı olma yolunda atacağın en önemli adımlardan biri. Hangi konudan başlayacağını ve hangi konuda bitireceğini belirlemen gerekiyor. Çalışmaya başlarken yapacaklarını tek tek sıralayıp uygulamalısın.
Her dersin, her öğretmenin ders sırasında kullandığı bazı materyalleri vardır. Sınava çalışırken bunlarda herhangi bir eksiğin olmamalı. Öğretmenin ders kitabını kullanıyorsa ders kitabın, defter tutturuyorsa defterin, başka bir kaynak kullanıyorsa kaynağın mutlaka yanında olmalı.
Konuyu öğreneceğin en iyi yer, sınıftır. Sonra öğrenirim düşüncesi senin zamanını israf etmene yol açar. Sonuçta sen o derse giriyor ve orada belli bir zaman harcıyorsun. Ders süresinde yapacağın en mantıklı iş dersi dinlemek ve en iyi şekilde öğrenmektir. Öğretmene soru sormaktan korkma. Birçok öğretmen ders sırasında sınavda soracağı sorulardan bahseder, örnekler verir. Bunları kaçırma ve bir köşeye mutlaka yaz!
Birçok öğrenci konuyu derste öğrenir ama sınava kadar unutur. Sınav zamanı oturup tekrar öğrenmeye çalışır. Gündüz gördüğün dersleri akşam tekrar etmen öğrendiklerini kalıcı hale getirmenin en kolay yoludur. Tekrar her öğretmenin tavsiye ettiği bir yoldur ama öğrencilerin tamamına yakını gündüz öğrendiği konuyu tekrarı lüzumsuz görür. Hâlbuki tekrar candır!
Tipik bir öğrenci hastalığıdır sınavlara son gece çalışmak. Bütün sınavın konularını akşam birkaç saatlik çalışmaya bırakır. Sınav da kritik bir sınavsa, telaş başlar. Stresten doğru düzgün çalışamaz bile. Sınava sınav akşamı çalışılmaz. Orada son rötuşlar, tekrarlar, gözden kaçanlar halledilir. 100 almak için sınavdan önceki üç gününü planlı bir şekilde ayırıp çalışmalısın.
Edebiyat gibi sözel derslerin birçoğunda önemli çalışma metotlarından biri de yazarak çalışmaktır. Çalışma notları hazırlamalısın. Renkli kâğıtlar, fosforlu kalemler kullanabilirsin. Altını çizerek, üzerini boyayarak çıkardığın notlarla, çalışmak daha zevkli hale gelir. Birçok eğitimci ezber yapmayı aşağılar ama ben öyle düşünmüyorum. Ezberlemelisin. Bazı konuların ancak ezberleyerek üstesinden gelebilirsin. (Baş harfi kodlamaları, kelimelere hayatın içinden garip çağrışımlar eklemen ezber yapmanı kolaylaştırır.) Ezberlediğini düşündüğün konuyu kendi kendine anlatmaya başla. Eğer kendi kendine anlatabiliyorsan kâğıda da rahatlıkla yazabilirsin. Sakın ama sakın okuyup geçme. Çünkü insan okuyup geçtiklerinin ancak yüzde onunu hatırlar. Yüzde doksanını unutur.
Öğrencilerin çoğu öğretmen nereden soru sorabileceğini, kendini nasıl bir sınav beklediğini düşünmeden sınava girer. Fakat sınavdan 100 hedefleyen öğrenci bütün boşlukları kapatmalıdır. Eğer ders öğretmeninin sınavına ilk kez girmiyorsan eski sınavlardaki soru tarzları sana yol gösterecektir. Yukarıda da söylediğim gibi ders esnasında ve sınav öncesi mutlaka öğretmeninize soru çıkabilecek yerleri, hangi konuların önemli olduğunu sormalısın. Her öğretmen bu konuda bilgi verir ama sorma şeklin önemli! Yoksa öğretmenin seni tersleyebilir.
Bu da nerden çıktı şimdi deme. Öğretmenlerin önemli bölümü soracağı soruları internetten indirip birkaç değişiklikten sonra sınavlarında kullanır. Aynı sınava denk gelme ihtimalin var. Ama bu yukarıda saydığımız dokuz maddeyi çöpe atmak gibi bir iş olur. Zeki insanlar okyanusta tek bir balığı aramaz. Amacımız bu değil. Asıl hedef sınav öncesi farklı soru tipleriyle sınava gerçekten hazır olup olmadığını görmendir. Birçok sitede daha önce yapılmış sınav soruları paylaşılıyor. Onları nereden bulacağını sen benden iyi bilirsin! Mesela şu an bu yazıyı okuduğun Edebiyat Hocam’ın yazılı sayfasından…
Yazının başlığına bakıp 10 dakika çalışmayla 100 alacak bilgiyi sunacağımı zannetmiş ve yazıya balıklama dalmış olabilirsin ama seni temin ederim 10 dakikada 100 almak diye bir yol yoktur. Sınav akşamı üç saat televizyon seyredip, 2 saat internette gezip 100 alman mümkün değil. Öyle bir yol olsa söylerdim zaten! Hiçbir zirveye eller cepte çıkılmaz.
İyisi mi sen yazıyı tekrar oku!
Ya da okuma, sen bilirsin. Sonuçta hayat senin hayatın!
 |
| Halk Hikayesi Slayt indir |
Halk hikâyesi türüyle ilgili içeriği dolu slaytlarla zenginleştirilmiş sunumu yazının sonundaki bağlantıya tıklayıp indirebilirsiniz. Sunum 11 slayttan oluşmaktadır. Sınıfta öğrencilere sunmak için hazırdır. Konuyla ilgili resimlerle zenginleştirilmiştir.
Halk Hikâyesi Sunumunun içeriğindeki konular şunlardır:
Halkın arasında doğmuş, dilden dile dolaşarak yayılmış
anonim hikayelerdir.
Halk hikâyeleri oluştukları dönemin sosyal yapısını,
kültürünü, önemli tarihi olaylarını yansıtır. Halk hikâyeleri nazım-nesir
(şiir-düzyazı) karışık şekilde yazılmışlardır.
Halk şairi düzyazı olan bölümleri konuşarak, şiir bölümleri
sazla türkü şeklinde okur. Halk hikâyelerinin en temel konusu aşk ve
kahramanlıktır.
a. Aşk Hikâyeleri: Sevgi
temalı hikâyeleridir. Arzu ile Kanber, Kerem ile Aslı, Ferhat ile Şirin, Yusuf
ile Züleyha gibi
b. Dini-Tarihi Kahramanlık
Hikâyeleri:
Tarihe mal olmuş önemli
karakterleri veya dini yönü öne çıkan kişileri konu alan hikâyelerdir. Hayber
Kalesi, Battal Gazi, Hz. Ali’nin Cenkleri gibi.
c. Destanî Halk Hikâyeleri: Destana
benzer özellikler taşıyan halk hikâyeleridir. Dede Korkut Hikâyeleri gibi.
Halk hikâyelerinin edebiyatımızdaki en önemli örneği Dede
Korkut Hikâyeleridir.
12 hikayeden oluşan, ilk kez Dede Korkut isimli bir bilge
tarafından söylendiği için bu adı alan anonim hikâyelerdir.
 |
| Halk Hikayeleri Sunum |
 |
| Halk hikayesi hakkında sunum |
 |
| Dede Korkut slayt sunum indir |
 |
| Destan sunum indir |
Destan yazı türü hakkında hazırlanmış sunumu yazının sonundaki kırmızı bağlantıya tıklayarak indirebilirsiniz. Sunumun içeriğinde destanın tanımı, genel özellikleri, destan kelimesinin kökeni, destanların oluşum dönemleri, yapılarına göre destan türleri, Dünya edebiyatından doğal destanlar, İslamiyet’ten önceki ve sonraki Türk destanları ayrıntılı bir şekilde anlatılmıştır. Aşağıda aldığım bilgiler de sunum içeriğinden bazı bölümlerdir.
Yazının olmadığı dönemlerde milletlerin başından geçen büyük olayları ve kahramanları manzum olarak (mısralarla) anlatan edebiyat türüdür.
Destan kelimesi Farsça “dasitan” sözcüğünden gelmektedir.
Batı dillerinde ise Latince kökenli “epos” kelimesinden gelen “epope” kelimesi destan anlamında kullanılmaktadır.
Bütün dünya dillerinde edebiyatın ilk örneklerini destanlar oluşturur.
Yaratılış, büyük savaşlar, önemli kahramanlar, doğal afetler destanların konusunu oluşturur.
Destanların oluşumunda üç dönem vardır:
Destanlar anonimdir. Yazarları belli değildir.
Genellikle manzumdurlar. Az olmakla beraber nazım-nesir karışık olan destanlar da vardır.
Gerçek ve olağanüstü olaylar birlikte işlenir. Kahramanlar olağanüstü özelliklere sahiptir.
Destanlar milletlerin geçmişleriyle ilgili önemli izler taşır. Gelenek görenekleri, tarihleri, kültürleri destanlarda ortaya çıkar.
Destanlar tarihi gerçekleri taşısa da bire bir gerçekleri içermez. Dilden dile dolaştıkları için içlerinde birçok olağanüstü durum da barındırır.
Destanlar yapılarına göre ikiye ayrılırlar:
Milletlerin geçmişinde derin izler bırakan olayların, kahramanların sonra halk arasında dilden dile dolaşan nesilden nesile aktarılan olayların bir yazar tarafından yazıya geçirilmesiyle oluşan destanlardır.
İlyada ve Odessa – Yunan
Kalevala – Fin
Nibelungen – Alman
Ramayana, Mahabarata – Hint
Cid – İspanyol
Chanson de Roland – Fransız
Gılgamış – Sümer
Bir şairin, toplumu etkileyen herhangi bir olayı tabii destanlara benzeterek söylemesi sonucu oluşan destanlardır. Yazarı belli olan,daha yakın zamanda yazılan ve olağanüstü durumlara az yer veren bir destan türüdür.
Kayıp Cennet (Milton– İngiliz )
Kurtarılmış Kudüs (Tasso – İtalya) İlahi Komedya (Dante – Alman)
Üç Şehitler Destanı (Fazıl Hüsnü Dağlarca)
Çanakkale Şehitlerine (Mehmet Akif)
Yaratılış Destanı
Alp Er Tunga Destanı
Şu Destanı
Oğuz Kağan Destanı
Attila Destanı
Ergenekon Destanı
Bozkurt Destanı
Türeyiş Destanı
Göç Destanı
 |
| Destan slayt indir |
 |
| Destanlar hakkında bilgi |
DOSYAYI İNDİRMEK İÇİN TIKLAYIN: Destan Slayt – Sunum
 |
| Edebiyat Bilgi Yarışması indir |
On sorulu bilgi yarışması sunumunu aşağıdan indirebilirsiniz. Bilgi yarışması soruları test şeklinde hazırlandı. Hemen uygulamaya hazırdır.
Soruların zorlanmadan yapılmasına dikkat ettim. Kendi sınıflarımda uyguladığımda genelde öğrenciler zorlanmadan birçoğuna cevap verdiler. Öğrencilerin kolayca anlamaları için okunaklı ve sade olması önemli. Yarışmada soruların hemen akabinde cevapları verildi. Eğlence ve öğrenme bir arada olunca ders çok daha verimli oluyor.
 |
| Masal Slayt indir |
Masal yazı türünü konu olan sunumu aşağıdaki bağlantıdan indirebilirsiniz. 11 slayttan oluşan sunum kullanım için tamamen hazır halde. Sınıfta hemen sunulabilir. Masal konusu olduğu için konuya uygun olan resimlerle görsel olarak renkli ögelerle zenginleştirilmiştir. Masalların özelliklerini ayrıntılarıyla anlatmaktadır. Ayrıca aşağıda sunumdan bazı slaytları resim olarak da görebilir ve ders anlatım içeriğini inceleyebilirsiniz. Konunun özetini de aşağıda okuyabilirsiniz.
Dünya edebiyatında Kelile ve Dimne, Binbir Gece masalları; Türk edebiyatında ise Keloğlan masalları çok tanınmış masallardandır.
 |
| masal indir |
 |
| Şiir ve Gelenek |
Şiir ve gelenek konusuyla ilgili hazırladığım sunumu aşağıdaki bağlantıdan indirebilirsiniz. Sunumda halk şiiri, divan şiiri ve modern şiirin genel özellikleri yer almakta. Bu üç şiir geleneğiyle ilgili birer de örnek şiiri sunumda okuyabilirsiniz. Sunum şiir anlayışlarını yansıtan örnek resimlerle de zenginleştirildi. Sunumdaki konu anlatımını da aşağıda okuyabilirsiniz.
Şiirde yıllar içinde şairler arasında genel olarak kabul
gören sanat anlayışına şiirde gelenek denir.
Türk Edebiyatında üç temel şiir geleneği görülmüştür:
1.Halk Şiiri
2.Divan Şiiri
3.Modern Şiir
•Halkın içinden yetişmiş
ve çoğu okur-yazar olmayan sanatçılar tarafından oluşturulmuştur.
•Şiirler, sade bir halk
Türkçesiyle söylenmiştir.
•Nazım birimi olarak
dörtlük kullanılmıştır.
•Hece ölçüsü
kullanılmıştır. Kafiyeye önem verilmiştir.
•Aşk, tabiat, tasavvuf,
yiğitlik gibi konular işlenmiştir.
•Genellikle yarım kafiye
kullanılmıştır.
•Gelenek usta-çırak
ilişkisiyle bugüne kadar gelmiştir.
•Koşma, semai, varsağı,
destan, ilahi, nefes, mani, türkü gibi nazım şekilleri vardır.
•Halk şiiri geleneğinin en
güçlü temsilcileri Karacaoğlan, Köroğlu, Pir Sultan Abdal, Dadaloğlu, Yunus
Emre, Kaygusuz Abdal, Erzurumlu
Emrah’tır.
KOŞMA
Evvel sen de yücelerden uçardın
Şimdi enginlere mi indin gönül
Derya deniz dağ taş demez aşardın
Kara menzilini aldın mı gönül
Yiğitliğim elden gitti yel gibi
Damağımda tadı kaldı bal gibi
Hoyrat eli değmiş gonca gül gibi
Bozulmuş bağlara döndün mü gönül
Karacaoğlan
•Divan edebiyatı, saray ve
çevresinde gelişen ve aydın zümreye hitap eden bir edebiyattır. “Klasik Türk
Edebiyatı” ismiyle de anılır.
•Bu döneme ait şairlerin,
şiirlerini topladıkları “divan” adı verilen birer defterleri vardır. Her şairin
bir divanı olduğu için, divan edebiyatı ifadesi daha yaygındır.
•Arapça ve Farsça
kelimelerin sıkça kullanıldığı ağır bir Türkçe kullanılmıştır.
•Nazım birimi beyittir.
Aruz ölçüsü kullanılmıştır.
•Şiirlerde aşk, tabiat,
din, tasavvuf gibi konular işlenmiştir.
•Kaside, gazel, mesnevi,
murabba, terkib-i bend, rubai, şarkı gibi nazım
şekilleri vardır.
•“Fuzuli, Baki, Nedim,
Şeyh Galip, Nabi” en çok bilinen şairlerdir.
Kamu
bîmârına cânân deva-yı derd eder ihsanDeğildim ben sana
mâil sen ettin aklımı zâilFuzuli
•1900’lü yılların başından
itibaren oluşmuş bir şiir geleneğidir.
•Bu şiir geleneği Divan
şiirine tepki olarak ortaya çıkmıştır.
•Sanatlı söyleyişin yerine
yalın ve tabii söyleyiş benimsenmiştir.
•Her türlü konu
işlenmiştir.
•Nazım birimi
kullanılmamıştır.
•Serbest şiir tarzı
benimsenmiştir.
•Şiirlerde sözcük dizilişi
ve iç ahenk ön plandadır.
Anlatamıyorum
Ağlasam sesimi duyar mısınız,
Mısralarımda;
Dokunabilir misiniz,
Gözyaşlarıma, ellerinizle?
Bilmezdim şarkıların bu kadar güzel,
Kelimelerinse kifayetsiz olduğunu
Bu derde düşmeden önce.
Bir yer var, biliyorum;
Her şeyi söylemek mümkün;
Epeyce yaklaşmışım, duyuyorum;
Anlatamıyorum.
Orhan Veli KANIK
Konusuna göre şiir türleri sunumunu konu anlatımının altındaki renkli bağlantıdan indirebilirsiniz. Görsel olarak oldukça zengin olan sunum sınıfta kullanılmaya hazır. Örnekler ve test sorularıyla desteklendi.
Coşkulu heyecanlı şiirlerdir. Lirik şiirlerde aşk, sevgi,
ölüm, ayrılık gibi duygusal konular ağır basar.
Eski Yunan edebiyatında bu tarz şiirler “lir (lyre)” denen
bir sazla söylendiği için böyle adlandırılmıştır.
Ben aşkımla bahar getirdim sana;
Tozlu yollarından geçtiğim uzak
İklimden şarkılar getirdim sana.
(Ahmet Muhip Dıranas)
Dağda dolaşırken yakma kandili
Fersiz gözlerimi dağlama gurbet.
Ne söylemez, akan suların dili
Sessizlik içinde çağlama gurbet.
(Necip Fazıl Kısakürek)
Konusu savaş, yiğitlik, kahramanlık ve vatan sevgisi olan,
bir olayı veya tarihi bir hadiseyi coşkulu bir şekilde anlatan şiirlere ‘epik
şiir” denir.
Epik şiirler bir milletin hayatında önemli izler bırakan
büyük göçler, savaşlar, doğal afetler gibi olaylarla; yiğitlik, kahramanlık,
mertlik, yurt sevgisi gibi konuların destan havası içinde işlendiği kahramanlık
şiirleridir.
Bizdik o hücumun bütün aşkıyla kanatlı;
Bizdik o sabah ilk atılan safta yüz atlı.
Uçtuk Mohaç ufkunda görünmek hevesiyle
,Canlandı o meşhur ova at kişnemesiyle!
(Yahya Kemal Beyatlı)
Köroğlu’yum medhim merde yeğine
Koç yiğit değişmez cengi düğüne
Sere serpe gider düşman önüne
Ölümü karşılar meydan içinde
(Köroğlu)
Çoban, kır, dağ, orman, yayla, köy hayatını, doğal
güzellikleri, manzaraları ve bunlara duyulan özlemleri anlatan şiirlere
“pastoral şiir” denir.
Pastoral şiir iki türlüdür:
İdil: Batı edebiyatlarında doğrudan doğruya kır
hayatının güzelliğini işleyen kısa pastoral şiirlere “idil” denir.
Eglog: Batı edebiyatlarında birkaç çobanın kır hayatı,
aşk gibi konular üzerinde karşılıklı konuşmaları tarzında yazılan pastoral
şiirlere “eglog” denir.
Kırlara açılırız çıngıraklarımızla.
Okuma yok, yazma yok, bilmeyiz eski, yeni.
Kuzular bize söyler yılların geçtiğini,
Arzu, başlarımızdan yıldızlar gibi yüksek;
Önümüzde bir sürü, yanımızda bir köpek
(Kemalettin Kamu)
Dağlar orman, tepeler bağ, ovalar hep tarla
Koca mera dolu baştan başa sağmallarla
Köylünün kırları tutmuş yayılırken davarı
Sökemezsin, sarar âfakını yün dalgaları
(Mehmet Âkif Ersoy)
Belli bir konuda öğüt ve bilgi veren, bilimin metot ve
prensiplerini, sanat eserlerinin güzel yönlerini öğreten, ahlaki, kültürel
dersler veren şiirlere ‘didaktik (öğretici) şiir” denir.
Şairin temel amacı bir düşünceyi, bir bilgiyi aktarmak ve
öğüt vermektir. Bunlar okurun aklına seslenir. Bu nedenle didaktik şiirler
duygusal yönden zayıftır.
İlim ilim bilmektir
İlim kendin bilmektir
Sen kendini bilmezsen
Ya nice okumaktır
(Yunus Emre)
Tembellikten vazgeçelim,
Okumayı yol seçelim,
Okumak, bilmektir derim,
Daha çok okumak gerek…
(Bülent
Özcan)
Kişilerin ve çevredeki nesnelerin gülünç taraflarını ele
alarak onları eleştiren, kötüleyen şiirlere ‘satirik şiir’ denir. Satirik
şiirlerin eleştirici bir anlatımı vardır. Bir kişi, olay, durum, iğneleyici
sözlerle, alaylı ifadelerle eleştirilir.
Satirik şiirlere Divan edebiyatında “hiciv”, Halk
edebiyatında “taşlama “, Yeni Türk edebiyatında ise “yergi” örnek olarak
verilebilir.
Köy sallanır güldüğünde
Cin çarpılır değdiğinde
Beleş sofra gördüğünde
Yumuluyor ölmüş gibi
Âşık Kul Mahmut
Köylümüz efendimiz tarlasında perişan
İşçimiz kardeşimiz kavgasında perişan
Anam bacımdır bahtı karasında perişan
Hemen Allah cümlemizin yardımcısı olsun.
(Cahit Sıtkı Tarancı)
Göz önünde canlandırmak ya da tiyatroda oynanmak için
yazılan şiir türüdür. Dramatik şiir, aslında şiir şeklindeki tiyatro eseriyle
ilgilidir.
Mervan- Sanki tufan bulutunda yıldız
Kim şu mahşerde kalan şehzade?
Bütün etrafım düşman sarmış,
Beni kurtar, diye haykırdı!
Aziz – O silâhlı kız kim oluyor öyle?
Acaba nereden koştu, geldi?
Meğer ordumda melekler varmış,
Bana Allah için imdat etti, yetişti.
Mervan – Hâli sevdamı şiddetlendiriyor.
Buna Tanrı’yı şahid tutarım.
O güzel ikrama ben nasıl mukabele edeyim?
(Abdülhak Hamit Tarhan)
Ak tüylü köpektir koyun sürüsüyle
Seğirtir kaval sesinde sağa sola
Çobandır köyün yamacında
Yayar davarı da çömelir
Meşe dallarının altında
Bu dizelerde, aşağıdaki şiir türlerinden hangisine özgü bir
nitelik vardır?
A) Lirik B) Dramatik C) Didaktik
D) Epik E) Pastoral
Şiirler konularına göre farklı isimler alır. Mesela nasihat
etme, öğretme amacıyla yazılan şiirler …………………. doğa
güzelliklerinden bahseden şiirler ………………… kahramanlık, yiğitlik
konularında yazılan şiirler ……………….. şiir olarak bilinir.
Yukarıdaki paragrafta boş bırakılan yerlere sırasıyla
aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
A) dramatik – pastoral – lirik
B) didaktik – pastoral – epik
C) didaktik – lirik – epik
D) dramatik – didaktik – lirik
E) pastoral – didaktik – epik
Aşağıdaki dizelerden hangisi satirik bir şiirden alınmış
olabilir?
A) Bütün sevgileri atıp içimden
Varlığımı yalnız ona verdim ben
B) Evden çıkar çıkmaz omuzda tabut
Sen de eller gibi adımı unut
C) Söylersin de söz içinde şaşmazsın
Helali haramı yersin seçmezsin
D) Dadaloğlu’m bir gün kavga kurulur
Öter tüfek davlumbazlar vurulur
E) Serpe serpe gider düşman önüne
Ölümü karşılar meydan içinde
Türk edebiyatında çok fazla örneği bulunmayan tiyatro
şiiri olarak da bilinen şiir türü aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir?
A) Didaktik şiir B) Lirik şiir
C) Dramatik şiir D) Pastoral şiir
E) Epik şiir
Tarihin dilinden düşmez bu destan
Nehirler gazidir, dağlar kahraman
Her taşı bir yakut olan bu vatan
Can verme sırrına erenlerindir.
Bu dörtlük aşağıdaki şiir türlerinin hangisinden alınmış
olabilir?
Lirik şiir B)
Epik şiir C)
Satirik şiir
D)
Didaktik şiir E) Dramatik şiir
Sözü daha etkili duruma getirmek için aralarında ilgi bulunan iki unsurdan güçsüzü olanı güçlü olana benzetmektir.
Benzetmede dört unsur bulunur:
a)Benzenen b)Benzetilen c)Benzetme Yönü d)Benzetme Edatı
Bu öğelerin kullanılıp kullanılmaması açısından da üç çeşit benzetme vardır:
— Çocuk tilki gibi kurnaz biriydi.
—Minik yavrucak elma gibi kıpkırmızı yanaklarıyla gülücükler saçıyordu.
—Bizim de kalbimizi kımıldatır yerinden
Toprağa diz vuruşu dağ gibi zeybeğin
—Binalar kale gibi olduğundan içeri
B.tilen B.nen B.E
girilemiyordu.
—Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?
B.tilen B.yen
—Karısına yıllarca cehennem hayatı yaşattı.
B.tilen B.yen
—Muavin,yolculara: Pamuk eller cebe!
B.tilen B.yen
diye bağrıyordu.
Benzetmenin asıl unsuru olan benzeyen ve benzetilenden yalnızca biri kullanılarak yapılır.
a.)Açık İstiare:Benzeyenin bulunmayıp yalnızca benzetilenle yapılan istiaredir.
b.)Kapalı İstiare:Benzetilenin bulunmayıp yalnızca benzeyenle yapılan istiaredir.
—Bir hilal uğruna ya rab ne güneşler batıyor. (A.İ)
—Ay,altın ağaçlardan yere damlıyordu.(K.İ)
Açtım avucumu altına tuttum.
—Ülkemizde üniversiteden mezun olmuş pek çok fidan artık iş de bulamıyor.(A.İ)
—Bahar gelince bir ağızdan şarkılar söyler kuşlar.(K.İ)
—Bugün gökten inciler yağıyordu.(A.İ)
—Galatasaray,Fenerbahçe kalesine gol yağdırdı.(K.İ)
—Genç adamın sözleri,kızın yüreğini yakıyordu.(K.İ)
—Sanat,hür bir ortamda boy atar.(K.İ)
—Kurban olam,kurban olam,
Beşikte yatan kuzuya.(A.İ)
Bir sözü hem gerçek hem de mecaz anlamda kullanmaktır.
Uyarı:Kinayede daha çok mecaz anlam kastedilir.
—Mum dibine ışık vermez.
—Hamama giren terler.
—Taşıma su ile değirmen dönmez.
—Yuvarlanan taş yosun tutmaz.
—Ateş düştüğü yeri yakar.
—Yaptığı hatayı anlayınca yüzü kızardı.
Benzetme amaç güdülmeden bir sözün ilgili olduğu başka bir söz yerine kullanılmasıdır.
—İşe alınman için dün şirketle görüştüm.(İnsan)
—Yarın sınıfı 9/H sınıfı yapacak.(Öğrenci)
—Toplantıya Milliyet gazetesinin güçlü kalemleri de geldi.(Yazar)
—Nihatın golüyle tüm stat ayağa kalktı.(Seyirci)
—O evine çok bağlı bir insandır.(Ailesi)
—Bu olay üzerine bütün köy ayaklandı.(Halk)
—İstanbul’dan kalkan uçak az önce Adana’ya indi.(Havaalanı)
İnsan dışındaki canlı cansız varlıklara insan özelliği kazandırmaktır.
Her teşhiste aynı zamanda kapalı istiare vardır.
—Güzel gitti diye pınar ağladı.
—Menekşeler külahını kaldırır.
—Bir sarmaşık uyanıyordu uykusunda
Geriniyordu bir eski duvarın sıvasında.
—Toros dağlarının üstüne,
Ay un eledi bütün gece.
—O çay ağır akar,yorgun mu bilmem,
Mehtabı hasta mı,solgun mu bilmem.
—Aheste çek kürekleri mehtap uyanmasın,
Eskici dükkanında asma saat,
Çelik bir şal atmış omuzlarına.
—Yalnızlığın okşadığı kalbime,yağmurlar küskün,
En güzel türküyü bir kurşun söyler.
—Bu akşam sonbahar ne kadar serin,
Geceyi hasretle zaman.
İnsan dışındaki varlıkları konuşturmaktır.Her intak sanatında teşhis sanatı vardır;ancak her teşhiste intak sanatı yoktur.
—Deniz ve Mehtap sordular seni: Neredesin?
—Maymun şunu anlatmak istemişti fikrince:
Boşa gitmez kötüye bir ceza verilince.
—Dal bir gün dedi ki tomurcuğuna:
İçimde kanayan yara gibisin.
—Ey benim sarı tamburam!
Sen ne için inilersin?
İçim oyuk,derdim büyük
Ben onunçün inilerim
—Ben ki toz kanatlı bir kelebeğim,
Minicik gövdeme yüklü Kaf dağı.
—Adam elini uzattı,tam onu koparacağı sırada menekşe: Bana dokunma!diye bağırdı.
Anlam inceliği oluşturmak için herkesçe bilinen bir gerçeği bilmiyormuş gibi aktarmalıdır.
—Şakaklarıma kar mı yağdı ne var?
Benim mi Allahım bu çizgili yüz.
—Sular mı yandı,neden tunca benziyor mermer?
Geç fark ettim taşın sert olduğunu.
—Gökyüzünün başka rengi de varmış,
Su insanı boğar,ateş yakarmış.
—Şu karşıma göğüs geren,
Taş bağırlı dağlar mısın?
—Saçların dalgalı,boya mı sürdün?
Gelmiyorsun artık,bana mı küstün?
—İçimde kar donar,buzlar tutuşur,
Yağan ateş midir,kar mıdır bilmem.
Sebebi bilinen bir olayın meydana gelişini,gerçek sebebinin dışında başka,güzel bir nedene bağlamadır.
—Gül bahçesi sevgiliden haber geldiği için
Süslendi ve güzel kokular süründü.
—Yoksun diye bahçemde çiçekler açmıyor bak.
—Senin o gül yüzünü görmek için
Sana güneş bakmak için doğuyor.
—Benim kaderime ve yalnızlığıma
Irmaklar bile ağladı.
—Rüzgar gökte bir gezinti,
Üşürüz her akşam vakti,
Ne sıcak vücutlar gitti,
Toprağı ısıtmak için.
—Güller kızarır utancından o gonca gül gülünce
Sümbül bükülür kıskancından kakül bükülünce.
—Bir an önce görülsün diye Akdeniz,
Toroslarda ağaçlar hep çocuk kalır.
—Toros dağlarının üstüne
Ay, un eledi bütün gece.
Sözün etkisini güçlendirmek için bir şeyi olduğundan daha çok ya da olduğundan daha az göstermektir.
—Manda yuva yapmış söğüt dalına,
Yavrusunu sinek kapmış.
—Alem sele gitti gözüm yaşından.
—Bir ah çeksem dağı taşı eritir,
Gözüm yaşı değirmeni yürütür.
—Bir gün gökyüzüne otursam,
Evlerin tavanlarını birer birer açsam.
—Sıladan ayrıyım,gözümde yaşlar,
Sel olup taşacak bir gün derinden.
—Sana olan aşkım dağı taşı eritir,
Gözümdeki yaşlardan bir deniz olur.
—Ben ki toz kanatlı bir kelebeğim,
Minicik gövdeme yüklü Kaf dağı.
—Sekizimiz odun çeker,
Dokuzumuz ateş yakar
Kaz kaldırmış başın bakar
Kırk gün oldu ,kaynatırım kaynamaz.
—Sana dar gelmeyecek makberi kimler kazsın?
Gömelim gel seni tarihe desem,sığmazsın.
—Bir of çeksem karşıki dağlar yıkılır.
Aralarında ilgiden dolayı,birbirine zıt kavramları bir arada kullanmaktır.
—Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz.
—Neden böyle düşman görünürsünüz,
Yıllar yılı dost bildiğim aynalar?
—İçimde kar donar,buzlar tutuşur,
Yağan ateş midir,kar mıdır bilmem.
—Sana çirkin dediler,düşmanı oldum güzelin.
—Yükseğinde büyük namlı karın var,
Alçağında mor sümbüllü bağın var.
—Gülmek ol,goncaya münasiptir,
Ağlamak bu,dil-i hazine gerek.
—Karlar etrafı bembeyaz bir karanlığa gömdü.
İki değişik anlamı olan bir sözcüğün bir dize ya da beyitte iki anlamının da kullanılmasıdır.
—Tahir Efendi bize kelp demiz (Tahir:özel ad.)
İltifatı bu sözde zahirdir
Maliki mezhebim benim zira
İtikadımca kelp Tahirdir.
—Bu kadar letafet çünkü sende var,
Beyaz gerdanında bir de ben gerek.
—O güzel yüzün benli de,
Göğsün niye bensiz?
—Bak kalan bu kubbede hoş bir sada imiş,
Ben yarime gül demem,yarim bana gülmedi.
—Beyefendi ailenin güneşi,sen de ayısın.
—Sen gittin yaslara büründü cihan,
Soluyor dallarda gül dertli dertli.
—Şu köpek leşi de şurda fuzuli,
O kadar içerlediysen tut kıçından
Vur yere de çıksın içindeki ruhi.
Söz arasında herkesin bildiği bir olaya ya da kişiye işaret etme sanatı.
—Vefasız Aslıya yol gösteren bu,
Keremin sazına cevap veren bu.
—Ne büyüksün ki kanın kurtarıyor teshidi,
Bedrin aslanları ancak bu kadar şanlı idi.
—Ekmek Leyla oldu bire dostlarım,
Mecnun olup ardı sıra giderim.
—Şu Boğaz harbı nedir? Var mı ki dünyada eşi?
En kesif orduların yükleniyor dördü beşi.
—Yırtarım dağları enginlere sığmam taşarım.
—Gökyüzünde İsa ile,
Tur dağında Musa ile ,
Elindeki asa ile,Msn Öğretmen öss kpss Gazeteler Sohbet hazır mesajlar ders izle Belirli Gün ve Haftalar Çanakkale savaşı şiir
Çağırayım Mevlam seni.
Bir kişiyi iğneleme,bir konuyla alay etme veya sözün tam tersini kastetmedir.
—Müftü Efendi bize kafir demiş.
—Tutalım ben ona diyem müselman.
—Lakin varıldıktan ruz-ı mahşere,
İkimiz çıkarız orda yalan.
—Bu ne kudret ki elifbayı okur ezberden.
—Tahir Efendi bize kelp demiş,
İltifatı bu sözde zehirdir,
Maliki mezhebim benim zira,
İtikadımca kelp Tahirdir.
—Bir nasihatım var zamana uygun,
Tut sözümü yattıkça yat uyuma,
Meşhur bir kelamdır sen kazan sen ye,
El için yok yere yanma.
—O kadar zeki ki bütün sınıfları çift dikiş gidiyor.
Anlatımı güçlendirmek için bir sözü sık sık tekrar etmektir.
—Beni bende demen,ben değilim,
Bir ben vardır,bende benden öte.
—Söz ola kese savaşı,
Söz ola kestire başı,
Söz ola oğlu aşı,
Yağ ile bal ede bir söz.
—Ben güzele güzel demem,
Güzel benim olmayınca.
—Seni tanımadan önce ben,ben değildim,
Seni tanıdıktan sonra aslında bensizliğin sensizliğin olduğunu anladım.
—Gece midir insanı hüzünlendiren,
Yoksa insan mıdır hüzünlenmek için,
Geceyi bekleyen?
Yoksa ben miyim seni düşünmek için,
Geceyi bekleyen?
Gece midir seni bana düşündüren?
Anlam yönünden birbiriyle ilgili sözcükleri bir arada kullanmaktır.
—Deli eder insanı bu dünya,
Bu gece,bu yıldızlar,bu koku,
Bu tepeden tırnağa çiçek açmış ağaç.
—Artık demir almak günü gelmişse zamandan,
Meçhule giden bir gemi kalkar bu limandan.
—Arım,balım,peteğim,
Gülüm,dalım,çiçeğim,
Bilsem ki öleceğim,
Yine seni seveceğim,
—Güller kızarır o gonca gül gülünce,
Sümbül bükülür kıskancından kalül bükülünce
—Bu akşam ışık olduk,renk olduk,ses olduk,
Yeniden kışla olduk,asker olduk,tüfek olduk.
Bir dizede iki ya da daha fazla kavramdan bahsettikten sonra diğer dizede onlarla ilgili açıklama yapmaktır.
—Bakışların fırtına,
Duruşun durgun su,
Biri alabora eder,
Biri boğar.
—Gönlümde ateştin,gözümde yaştın,
Ne diye tutuştun,ne diye taştın.
—Ben bir sedefim,sen nisan bulutu,
Ver damlaları,al yuvarlak inciyi.
Anlatımı daha etkili hale getirmek için cevap alma amacı gütmeden soru sormaktır.
—Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?
—Şakaklarıma kar mı yağdı ne var?
Benim mi Allahım bu çizgili yüz?
—Sana dar gelmeyecek makberi kimler kazsın?
—Şu karşıma göğüs geren
Taş bağırlı dağlar mısın?
—Hangi çılgın bana zincir vuracakmış?Şaşarım!
—Her gün bu kadar güzel mi bu deniz?
Böyle mi görünür gökyüzü her zaman?
Birbiriyle ilgili kavramların bir derece gözetilerek sıralanmasıdır.
—İki asker,mızrak mızrağa,kılıç kılıca,hançer hançere vuruşmaya başladı.
—Makbar,makber değil;bir türbe,türbe değil;bir mabet,mabet değil;bir küre,küre değil;bir sonsuz uzay.
Şiddetli duyguları,heyecanları coşkun bir seslenişle anlatmadır.Daha çok ay,ey,hay,ah ünlemleriyle yapılır.
—Ey mavi göklerin beyaz ve kızıl süsü!
—Ey benim sarı tamburam!
Sen ne için inilersin?
—Çatma kurban olayım ey nazlı hilal!
Yazılışları aynı,anlamları farklı sözcüklerin bir arada kullanılmasıdır.
—Niçin kondun a bülbül kapımdaki asmaya
Ben yarimden ayrılmam götürseler asmaya.
—Göl kıyısındaki sazların arasında bir saz sesi geliyordu.
— Kara gözler,
Sürmeli kara gözler,
Gemim deryada kaldı,
Gözlerim kara gözler.
—Kalem böyle çalınmıştır yazıma,
Yazım kışıma uymaz,kışım yazıma.
—Böyle bağlar,
Yar başın böyle bağlar,
Gül açmaz,bülbül ötmez,
Yıkılsın böyle bağlar.
Dize ya da mısrada ahenk oluşturacak şekilde,aynı sesin veya hecenin tekrarlanmasıdır.
—Eylülde melül oldu gönül soldu lale
Bir kaküle meyletti gönül geldi bu hale.
—Seherde seyre koyuldum semayı deryayı.
—Kara toprak içinde kara karıncayı karanlık gecede görür.
—Beyaz gerdanında bir de ben gerek.
Düz yazıda cümle içinde yapılan uyağa denir.
—İlahi,kabul senden,ret senden;şifa senden,dert senden İlahi,iman verdin,daim eyle;ihsan verdin,kaim eyle.
—Ten cübbesi çak gerek,gönül evi pak gerek.
—Ey gönlümün nuru,gönüllerin süruru!
—De gül idim ben sana mail sen ettin aklımı zail.
1. Aşağıdakilerin hangisinde “benzetme” yoktur?
A) İndirin tüy gibi küfeyi sırtınızdan
Dağlar görünürken kapıda ardınızdan
B) Dost bildiğin insanların yüzleri
Aynalar gibi kapkara
C) Suyu mu çekilmiş bulutların
Dönmüşüm kuruyan ırmaklara
D) Dalından ayrılan meyveye kulak ver
Hâlâ içerisinde toprağın uğultusu
E) Ben bu ellerimi hiç görmemiştim
Çünkü onlar benim ağaçlarımdı
ÇÖZÜM
A’da “tüy gibi küfe”, B’de “aynalar gibi kapkara (yüzler)”,
C’de “kuruyan ırmaklara dönmüş (insan)”, benzetmedir.
E’de “eller”, “ağaçlar”a benzetilmiştir.
Cevap: D
2. Bir benzetmede benzeyen ile kendisine benzetilen
(temel öğeler) bulunur da benzetme yönü ile benzetme ilgeci (yardımcı öğeler) bulunmazsa buna “güzel benzetme (teşbih-i beliğ)” denir.
Aşağıdakilerden hangisinde “güzel benzetme (teşbih-i beliğ)” vardır?
A) Gölgesinde dinlendiğim
Koca çınar yerinde mi
B) Dedim gerdanına benler dizilmiş
Dedi görenlerin kalbi üzülmüş
C) Akşam, yine akşam, yine akşam
Bir sırma kemerdir suya baksam
D) Yücesin, korkarım senden
Çiğneyip geçtiklerinin sesi gelir derinden
E) Gördüm, tanıdım sende güzelliği
Çirkinliklerin kol gezdiği evrende
ÇÖZÜM
C’de güneşin sudaki ışıltılı yansıması “bir sırma kemer”e
benzetilmiştir. Ancak benzetme ilgeci ve benzetme yönü
söylenmemiştir.
Cevap: C
3. İnsan dışındaki varlıklara insan özelliklerinin verilmesine “kişileştirme (teşhis)” denir.
Buna göre, aşağıdaki dizelerin hangisinde “kişileştirme” yoktur?
A) İşte doğduğun eski evdesin birden
Yolunu gözlüyor lamba ve merdiven
B) Ebedi âşıkın dönüşünü bekler
Yalan yeminlerin şahidi çiçekler
C) Sen Türkiye gibi aydınlık ve güzelsin
Benim doğduğum köyler de güzeldi
D) Nazlı rüzgâr konuşur anladığım bir dilde
Sevdiğim şarkıyı söylerdi hafiften korular
E) Ardında kalan yerler anlaşırken baharla
Önümdeki arazi örtülü şimdi karla
ÇÖZÜM
A’da “lambanın ve merdivenin yol gözlemesi”, B’de “çiçeklerin yalan yeminle şahitlik (tanıklık) etmesi”, D’de “rüzgârın nazlılığı, konuşması; koruların şarkı söylemesi”, E’de “Geride kalan yerlerin baharla anlaşması” birer “kişileştirme” örneğidir. C’de insana özgü özelliklerin doğaya aktarılması söz konusu değil.
Cevap: C
4. İstiare (eğretileme), bir sözün, benzetme amacıyla,
başka bir söz yerine kullanılmasıdır.
Aşağıdaki dizelerin hangisinde, yukarıdaki açıklamaya örnek olabilecek söz sanatı vardır?
A) Bir gelen var uzaktan soluk soluğa
B) Yürüdük, kim bilir kaç yıl beraber
C) Yürüyordum, ağlıyordu ırmaklar
D) Orada her şey değişirdi belki
E) Her şey güzeldi bir zaman, çok önce
ÇÖZÜM
C’de “yürüyordum, ağlıyordu ırmaklar” dizesinde ırmaklara insana özgü bir özellik (ağlama) kazandırılmıştır. Böylece ırmakların insana benzetildiğini anlıyoruz; ancak “kendisine
benzetilen (insan) söylenmediği için buna istiare (buradaki kapalı istiare) diyoruz.
Cevap: C
5. Koştu, yokuş aşağı, rengi atmış bir şapka,
Çanta, gözlük,
Bir eski atkı, adımları yavaş;
Uçar gibi hafif, bir küçük önlük.
Bu dizelerde, aşağıdaki açıklamaların hangisine
uygun bir söz sanatı vardır?
A) Bildiği bir şeyi bilmez görünerek bir anlam inceliği
yaratmaya
B) Bir sözü, benzetme amacı gütmeden, ilgili olduğu
başka bir söz yerine kullanmaya
C) Bir olguyu, asıl nedeninden başka, güzel bir nedene bağlamaya
D) Bir şeyi, onun niteliklerini eksiksiz taşıyan başka
bir şeye benzetmeye
E) Aralarında benzerlik bulunan iki şeyden birini söyleyerek ötekini anlatmaya
ÇÖZÜM
Dizelerde yokuş aşağı koşan bir şapkadan, çantadan,
gözlükten, atkıdan, önlükten söz ediliyor. Bunlar birer eşya. Bu eşyalar koşmuyor aslında, onları üzerinde taşıyan çocuk (öğrenci) koşuyor. Eşyayı söyleyerek onu kullananı anlatmak B’de açıklanan sanatlı söyleyişi sağlar.
Cevap: B
6. Adamcağız, yangından zarar gören evleri inceleyen
memura: “Beyim, bizi de unutma! Bu yangında biz de
yandık.” diye dert yanıyordu.
Yukarıdaki cümlede yapılan söz sanatı, aşağıdakilerin
hangisidir?
A) Teşhis (kişileştirme)
B) Mecaz-ı mürsel (düzdeğişmece, ad aktarması)
C) Tariz (iğneleme)
D) Tezat (karşıtlık)
E) Kinaye
ÇÖZÜM
“… Bu yangında biz de yandık.” diyen kişi hem gerçekten yanma eyleminden etkilendiklerini hem de bu yangın yüzünden çok kötü bir duruma düştüklerini anlatıyor. “Yandık” sözcüğü burada, gerçek anlamının yanında ve ondan daha baskın olarak mecaz anlamıyla kullanılmıştır. Kinaye budur.
Cevap: E
7. Geçmiş zaman olur ki hayali cihan değer
Divan şairi Hayali’nin bu dizesinde altı çizili sözcük iki ayrı anlama gelebilecek biçimde kullanılmıştır.
Bu sanat, aşağıdakilerden hangisidir?
A) Cinas B) Tevriye C) Kinaye
D) Tezat E) Tariz
ÇÖZÜM
“Hayali”, 16. yüzyıl Divan şairlerindendir. “Geçmiş zaman olur ki hayali cihan değer” dizesinde bu sözcük, bir yandan şairin adını (takma adını / mahlasını) bildirmek, bir yandan da geçmişi hayal etmenin (bazen) dünyaya bedel olduğunu anlatmak için (iki anlamda) kullanılmıştır.
Cevap: B
8. Salınarak gelişini görünce dalgalar
Sana kavuşmak için sevinçten sahile çarpar
Bu dizelerde bir olguyu, asıl nedeninden başka güzel
bir nedene bağlama sanatı (hüsn-i talil) vardır.
Aynı söz sanatı, aşağıdakilerin hangisinde vardır?
A) Yüreğimizdeki kir pas çürümüşlük
Temizlensin diye kar yağıyor İstanbul’a
B) Yapraklarda dolaşan serin rüzgârsın ki
Her gün eser durursun hafızamdan
C) Masamda düşünen eski lambayı
Yakmayın, odamız karanlık dursun
D) Sanıyorum saçlarımı okşuyor bir el
Kıpırdamak istemiyor gözkapaklarım
E) Yıllardır ki bir kılıcım kapalı kında
Kimsesizlik dört yanımda bir duvar gibi
ÇÖZÜM
Soru kökünde örneklenip açıklanan sanatlı söyleyişin
benzeri A’da da vardır. Burada “karın yağışı” olağan nedeni dışında bir nedene bağlanmıştır.
Cevap: A
9. Acaba tütsü yaksam,
Görünür mü yüzünüz?
Acaba tütsü yaksam
Siz benim yüzümsünüz;
Eğilip suya baksam,
Görünür mü yüzünüz?
Şair, “Geçen Dakikalarım” adlı
şiirinden alınan bu dizelerinde
“geçen zaman”a sesleniyor ve yanıtı belli olan birtakım sorular sorarak bildiğini bilmez görünüyor.
Bu söz sanatı, aşağıdakilerden hangisidir?
A) Hüsn-i ta’lil
C) Mecaz-ı mürsel
E) İstiare
B) Tevriye
D) Tecahül-i arif
ÇÖZÜM
Şairin, bir söyleyiş inceliği yaratmak üzere, bildiği bir şeyi bilmez görünmesi “tecahül-i arif” sanatını oluşturur.
Cevap: D
10. Karadır kaşların ferman yazdırır
Aşkın beni diyar diyar gezdirir
Lokman Hekim gelse yaram azdırır
Yaramı sarmaya yâr kendi gelsin
Bu dizelerde, halk arasında “doktorların piri” olarak
kabul edilen “Lokman Hekim”den söz edilmesiyle
aşağıdaki söz sanatlarından hangisi yapılmış olur?
A) Telmih B) Kinaye C) Tevriye
D) Hüsn-i ta’lil E) Tenasüp
ÇÖZÜM
Şairin, bir fırsat yaratarak ünlü bir kişiyi, olayı, eseri… anması “telmih (anıştırma)” sanatını oluşturur.
Cevap: A
11. Selamın geliyor, besbelli
Sevincinden yeşerdi telgraf direkleri
Ben deli divane olsam çok mu?
Bu dizelerde, aşağıdaki söz sanatlarından hangileri
vardır?
A) Mecaz-ı mürsel – teşbih
B) Kişileştirme – hüsn-i ta’lil
C) Telmih – hüsn-i ta’lil
D) Kişileştirme – tevriye
E) Kinaye – tecahül-i arif
ÇÖZÜM
Verilen dizelerde (sevgiliden) selam geldiği için telgraf direklerinin sevindiği (kişileştirme) ve bu nedenle de yeşerdiği (aslında yaş ağaçtan yapılan telgraf direkleri yeşerebilir) söyleniyor.
Böylelikle iki söz sanatı birden gerçekleştiriliyor.
Cevap: B
12. Aşağıdaki dizelerin hangisinde “tezat” vardır?
A) Nedir benim bu çilem
Hesap bilmem, muhasebede memurum
B) Söylenmemiş aşkın güzelliğiyledir
Kâğıtlarda yarım bırakılmışşiir
C) Geç fark ettim taşın sert olduğunu
Su insanı boğar, ateş yakarmış
D) Senin adını
Kol saatimin kayışına tırnağımla kazıdım
E) Eğil dağlar eğil üstünden aşam
Yeni talim çıkmış varam alışam
ÇÖZÜM
A’daki sözleri söyleyen kişi, kendisi ile ilgili bir tezatı (zıtlığı) dile getiriyor. Hem hesap bilmem, hem de (en çok hesap bilmeyi gerektiren yerde) muhasebede memurum…
Cevap: A
13. Beşikler vermişim Nuh’a
Salıncaklar, hamaklar
Havva Ana’n dünkü çocuk sayılır
Anadolu’yum ben,
Tanıyor musun?
Bu dizelerde, aşağıdaki söz sanatlarından hangisi
yapılmıştır?
A) Telmih B) Benzetme (teşbih)
C) İstiare D) Mecaz-ı mürsel
E) Kinaye
ÇÖZÜM
Yukarıdaki dizelerde bir efsaneye ve insan neslinin ilk örneği olduğuna inanılan Havva’ya gönderme yapılarak “telmih” yapılmıştır.
Cevap: A