Konusuna göre şiir türleri sunumunu konu anlatımının altındaki renkli bağlantıdan indirebilirsiniz. Görsel olarak oldukça zengin olan sunum sınıfta kullanılmaya hazır. Örnekler ve test sorularıyla desteklendi.
Coşkulu heyecanlı şiirlerdir. Lirik şiirlerde aşk, sevgi,
ölüm, ayrılık gibi duygusal konular ağır basar.
Eski Yunan edebiyatında bu tarz şiirler “lir (lyre)” denen
bir sazla söylendiği için böyle adlandırılmıştır.
Ben aşkımla bahar getirdim sana;
Tozlu yollarından geçtiğim uzak
İklimden şarkılar getirdim sana.
(Ahmet Muhip Dıranas)
Dağda dolaşırken yakma kandili
Fersiz gözlerimi dağlama gurbet.
Ne söylemez, akan suların dili
Sessizlik içinde çağlama gurbet.
(Necip Fazıl Kısakürek)
Konusu savaş, yiğitlik, kahramanlık ve vatan sevgisi olan,
bir olayı veya tarihi bir hadiseyi coşkulu bir şekilde anlatan şiirlere ‘epik
şiir” denir.
Epik şiirler bir milletin hayatında önemli izler bırakan
büyük göçler, savaşlar, doğal afetler gibi olaylarla; yiğitlik, kahramanlık,
mertlik, yurt sevgisi gibi konuların destan havası içinde işlendiği kahramanlık
şiirleridir.
Bizdik o hücumun bütün aşkıyla kanatlı;
Bizdik o sabah ilk atılan safta yüz atlı.
Uçtuk Mohaç ufkunda görünmek hevesiyle
,Canlandı o meşhur ova at kişnemesiyle!
(Yahya Kemal Beyatlı)
Köroğlu’yum medhim merde yeğine
Koç yiğit değişmez cengi düğüne
Sere serpe gider düşman önüne
Ölümü karşılar meydan içinde
(Köroğlu)
Çoban, kır, dağ, orman, yayla, köy hayatını, doğal
güzellikleri, manzaraları ve bunlara duyulan özlemleri anlatan şiirlere
“pastoral şiir” denir.
Pastoral şiir iki türlüdür:
İdil: Batı edebiyatlarında doğrudan doğruya kır
hayatının güzelliğini işleyen kısa pastoral şiirlere “idil” denir.
Eglog: Batı edebiyatlarında birkaç çobanın kır hayatı,
aşk gibi konular üzerinde karşılıklı konuşmaları tarzında yazılan pastoral
şiirlere “eglog” denir.
Kırlara açılırız çıngıraklarımızla.
Okuma yok, yazma yok, bilmeyiz eski, yeni.
Kuzular bize söyler yılların geçtiğini,
Arzu, başlarımızdan yıldızlar gibi yüksek;
Önümüzde bir sürü, yanımızda bir köpek
(Kemalettin Kamu)
Dağlar orman, tepeler bağ, ovalar hep tarla
Koca mera dolu baştan başa sağmallarla
Köylünün kırları tutmuş yayılırken davarı
Sökemezsin, sarar âfakını yün dalgaları
(Mehmet Âkif Ersoy)
Belli bir konuda öğüt ve bilgi veren, bilimin metot ve
prensiplerini, sanat eserlerinin güzel yönlerini öğreten, ahlaki, kültürel
dersler veren şiirlere ‘didaktik (öğretici) şiir” denir.
Şairin temel amacı bir düşünceyi, bir bilgiyi aktarmak ve
öğüt vermektir. Bunlar okurun aklına seslenir. Bu nedenle didaktik şiirler
duygusal yönden zayıftır.
İlim ilim bilmektir
İlim kendin bilmektir
Sen kendini bilmezsen
Ya nice okumaktır
(Yunus Emre)
Tembellikten vazgeçelim,
Okumayı yol seçelim,
Okumak, bilmektir derim,
Daha çok okumak gerek…
(Bülent
Özcan)
Kişilerin ve çevredeki nesnelerin gülünç taraflarını ele
alarak onları eleştiren, kötüleyen şiirlere ‘satirik şiir’ denir. Satirik
şiirlerin eleştirici bir anlatımı vardır. Bir kişi, olay, durum, iğneleyici
sözlerle, alaylı ifadelerle eleştirilir.
Satirik şiirlere Divan edebiyatında “hiciv”, Halk
edebiyatında “taşlama “, Yeni Türk edebiyatında ise “yergi” örnek olarak
verilebilir.
Köy sallanır güldüğünde
Cin çarpılır değdiğinde
Beleş sofra gördüğünde
Yumuluyor ölmüş gibi
Âşık Kul Mahmut
Köylümüz efendimiz tarlasında perişan
İşçimiz kardeşimiz kavgasında perişan
Anam bacımdır bahtı karasında perişan
Hemen Allah cümlemizin yardımcısı olsun.
(Cahit Sıtkı Tarancı)
Göz önünde canlandırmak ya da tiyatroda oynanmak için
yazılan şiir türüdür. Dramatik şiir, aslında şiir şeklindeki tiyatro eseriyle
ilgilidir.
Mervan- Sanki tufan bulutunda yıldız
Kim şu mahşerde kalan şehzade?
Bütün etrafım düşman sarmış,
Beni kurtar, diye haykırdı!
Aziz – O silâhlı kız kim oluyor öyle?
Acaba nereden koştu, geldi?
Meğer ordumda melekler varmış,
Bana Allah için imdat etti, yetişti.
Mervan – Hâli sevdamı şiddetlendiriyor.
Buna Tanrı’yı şahid tutarım.
O güzel ikrama ben nasıl mukabele edeyim?
(Abdülhak Hamit Tarhan)
Ak tüylü köpektir koyun sürüsüyle
Seğirtir kaval sesinde sağa sola
Çobandır köyün yamacında
Yayar davarı da çömelir
Meşe dallarının altında
Bu dizelerde, aşağıdaki şiir türlerinden hangisine özgü bir
nitelik vardır?
A) Lirik B) Dramatik C) Didaktik
D) Epik E) Pastoral
Şiirler konularına göre farklı isimler alır. Mesela nasihat
etme, öğretme amacıyla yazılan şiirler …………………. doğa
güzelliklerinden bahseden şiirler ………………… kahramanlık, yiğitlik
konularında yazılan şiirler ……………….. şiir olarak bilinir.
Yukarıdaki paragrafta boş bırakılan yerlere sırasıyla
aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
A) dramatik – pastoral – lirik
B) didaktik – pastoral – epik
C) didaktik – lirik – epik
D) dramatik – didaktik – lirik
E) pastoral – didaktik – epik
Aşağıdaki dizelerden hangisi satirik bir şiirden alınmış
olabilir?
A) Bütün sevgileri atıp içimden
Varlığımı yalnız ona verdim ben
B) Evden çıkar çıkmaz omuzda tabut
Sen de eller gibi adımı unut
C) Söylersin de söz içinde şaşmazsın
Helali haramı yersin seçmezsin
D) Dadaloğlu’m bir gün kavga kurulur
Öter tüfek davlumbazlar vurulur
E) Serpe serpe gider düşman önüne
Ölümü karşılar meydan içinde
Türk edebiyatında çok fazla örneği bulunmayan tiyatro
şiiri olarak da bilinen şiir türü aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir?
A) Didaktik şiir B) Lirik şiir
C) Dramatik şiir D) Pastoral şiir
E) Epik şiir
Tarihin dilinden düşmez bu destan
Nehirler gazidir, dağlar kahraman
Her taşı bir yakut olan bu vatan
Can verme sırrına erenlerindir.
Bu dörtlük aşağıdaki şiir türlerinin hangisinden alınmış
olabilir?
Lirik şiir B)
Epik şiir C)
Satirik şiir
D)
Didaktik şiir E) Dramatik şiir