Divan Edebiyatı – Slayt – Ders Notu

Divan Edebiyatı hakkında hazırladığımız sunumu ders notunun sonundaki renkli bağlantıdan indirebilirsiniz. 

Divan Edebiyatı Nazım Şekilleri (Gazel, kaside, mesnevi, rubai, şarkı…) maddeler halinde genel özellikleri ve öne çıkan şairleri yine slaytta yer alıyor. 

Divan Edebiyatı Nedir?

13-19. yüzyıllar arasında oluşan, İslam kültürünün ortak
özelliklerini yansıtan, geniş ölçüde Arap ve Fars (İran) edebiyatının etkisini
taşıyan yazılı edebiyatımızdır.

Divan Edebiyatının Genel Özellikleri

• Başlangıcından itibaren şiir, düzyazıdan önde gitmiş ve daha
  çok  gelişmiştir.
• Dili; Arapça, Farsça, Türkçe karışımı olan Osmanlıcadır.
• Duygu ve düşünceler kalıplaşmış sözlerle (mazmunlarla) anlatılır.
• Anlatılan konu değil; konunun anlatış biçimi ön plandadır.
• Soyut bir edebiyattır. İnsan ve doğa gerçekte olduğundan
  farklı ele alınmıştır.
• Divan Edebiyatı’nın kendine özgü bir sanat anlayışı, sınırlı
  bir duygu ve şiir dünyası, sanatlı bir dili, İslam dini ve tasavvufa dayalı bir
  düşünce örgüsü vardır.
• Şekilci, kuralcı ve idealist bir edebiyattır.
• Aydın zümrenin edebiyatıdır. Medrese kültürü hakimdir.
  Genellikle Osmanlı sarayına ve çevresine seslenir.
• Sanatlara bolca yer verilmiş, sanat yapmak amaç olmuştur.
• Arap ve İran edebiyatının etkisi ile ortaya çıkmış, bir süre
  sonra milli bir edebiyat kimliği kazanmıştır.
• Şiir ön planda tutulmuş düzyazıya pek az yer verilmiştir.
• 13. yüzyılda gelişmeye başlamış, 16 ve 17. yüzyıllarda en
  olgun dönemini yaşamış, 18. yüzyılın sonlarına kadar sürmüştür.
• Nazım birimi genellikle beyittir ve cümle beyitte
  tamamlanır. Beyit, cümleye hakimdir.
• Tam ve zengin uyak kullanılmıştır.
• Şiirler, konuyu içeren başlıkları olmadığı için nazım
  biçimlerine göre adlandırılmıştır.
• Şiirde daha çok aşk, sevgili, din gibi konular işlenir.
• Parça güzelliğine önem verilmiştir.
• Arapça-Farsça sözcük ve tamlamalar yoğun olarak
  kullanılmıştır.
• Ağırlıklı olarak aşk acısından duyulan mutluluk dile
  getirilmiştir.
• Nazım birimi genellikle beyittir ve cümle beyitte
  tamamlanır. Beyit, cümleye hakimdir.
• Tam ve zengin uyak kullanılmıştır.
• Şiirler, konuyu içeren başlıkları olmadığı için nazım
  biçimlerine göre adlandırılmıştır.
• Şiirde daha çok aşk, sevgili, din gibi konular işlenir.
• Parça güzelliğine önem verilmiştir.
• Arapça-Farsça sözcük ve tamlamalar yoğun olarak
  kullanılmıştır.
• Ağırlıklı olarak aşk acısından duyulan mutluluk dile
  getirilmiştir.

Divan Edebiyatı Nazım Biçimleri

1. Gazel

• İran edebiyatından alınmıştır.
• Aşk, sevgilinin güzelliği, sevgilinin aşığa çektirdiği cefa,
  ilgisizliğinden şikayet, kıskanma, ayrılığın verdiği ıstırap, kavuşma arzusu,
  sevgiliye karşı yakarışlar, dost sohbetlerindeki hallerin yanı sıra bazen de
  tasavvufi konular, hayat, dünya, ahiret, Allah aşkı, peygamber sevgisi de
  işlenir.
• 5-15 beyit arasında yazılır. (daha çok 5-7)
• aa, ba, ca … şeklinde uyaklanır.
• İlk beyte matla, son beyte makta denir. Mahlas
  genellikle son beyitte yer alır.
• En güzel beyte beyt’ül gazel veya şah beyit
  denir.
• Konu birliği olan gazellere yek ahenk gazel; aynı
  güzellikteki beyitlerden oluşan gazellere yek-avaz gazel denir.
• İç uyaklı gazellere musammat gazel denir.

2. Kaside

• Genellikle din ve devlet büyüklerini övmek için yazılır.
• 31-99 beyitten oluşur.
• aa, ba, ca… şeklinde uyaklanır.
• —  İlk
  beyte matla; son beyte makta denir. En güzel beyit beyt’ül
  kasid ismi verilir. Şairin mahlası taç beyitte geçer.

Kasidenin Bölümleri

1.Tevhid:Allah’ın birliğini ve yüceliğini anlatan
kasidelerdir.

2.Münacat:Allah’a yalvarmak,dua etmek amacıyla
yazılan kasidelerdir.

3.Naat:Hz.Muhammed’i övmek için yazılan kasidelerdir.

4.Mersiye:Bir kişinin ölümü üzerine yazılan
kasidelerdir.(İslam öncesi sagu;halk edebiyatı ağıt)

5Methiye:Bir kimseyi övmek için yazılan kaside.

6.Hicviye:Bir kimseyi yermek,eleştirmek için yazılan
kaside.

Bazı kasideler rediflerine göre ‘gül,sünbül,lale,menevşe,su’
kasidesi gibi isimler alabilirler.

3. Mesnevi

• Aşk, tasavvuf, savaş ve kahramanlık, şehir ve şehrin
  güzellikleri, mizah gibi değişik konularda yazılan mesnevi edebiyatımıza İran
  edebiyatından gelmiştir.
• Günümüzdeki roman ve hikayenin yerini tutar.
• Bir şairin 5 mesnevisi varsa buna hamse adı
  verilir.Ali Şir Nevai, Taşlıcalı Yahya, Nev’izade Atai gibi isimler hamse
  sahibi şairlerdir.
• Her beytin kendi içinde uyaklı olduğu uzun nazım
  biçimidir. aa, bb, cc… şeklinde uyaklandığı için uzundur. Beyit sayısı
  sınırsızdır.
• Aruzun kısa kalıplarıyla yazılır.
• Ali Şir Nevai, Şeyhi, Fuzuli, Nabi, Şeyh Galip
  mesnevileriyle ünlüdür.

4. Kıt’a

• Genellikle 2 beyitten oluşur.
• Gazele benzer. Ama matla beyti yoktur. (xa,xa)
• Beyitler arasında anlam birliği vardır.
• Mahlas çoğu zaman yoktur.
• Daha çok felsefi ve toplumsal düşünceler yer alır.

5. Müstezat

• Gazelin özel biçimidir.
• Uzun dizelere bir kısa dize eklenerek yazılır.
• Uzun ve kısa dizeler gazel gibi kendi aralarında uyaklanır.
• Kısa dizelere ‘ziyade’ adı verilir.
• Aruzun tek kalıbıyla yazılır. Makta beyti yoktur.

6. Muhammes

• Beşer dizelik bentlerle kurulan nazım içimidir.
• Genellikle aaaaa, bbbba… şeklinde uyaklanır.
• Her konuda yazılabilir.

7. Rubai

• 4 dizelik tek kıtadan oluşur. Genellikle aaba şeklinde
  uyaklanır.
• Mahlas geçmez. Rubailerde kullanılan 24 ayrı aruz kalıbı
  vardır.
• Hikmet taşıyan düşünceler, dünya görüşleri, maddi ve manevi
  aşk anlayışları, felsefi düşünceler, tasavvuf konu olarak yer alır.
• Tek bir düşünce en kısa yoldan, en yoğun şekilde anlatılır.
  Bunun için dizelerde tam bir anlam bütünlüğü vardır.
• 1 ve 2. dize hazırlıktır. Asıl söylenmek istenen 3-4.
  dizelerde söylenir.
• İran kaynaklıdır. Rubai alanında Ömer Hayyam (İran), Azmizade
  Haleti (Divan ed.) ve Yahya Kemal Beyatlı’dır.(son dönemde)

8. Tuyuğ

• Bir dörtlükten meydana gelir.
• Birçok özelliğiyle rubaiye benzer. Rubaiden ölçüsüyle
  ayrılır. Tuyuğ aruzun yalnız bir kalıbıyla yazılır.
• aaba şeklinde uyaklanır.
• Sadece Türkler kullanmıştır. Maninin karşılığı olarak kabul
  edilir.
• Dünya görüşleri, dini tasavvufi düşünceler dile getirilir.
  Konu sınırlaması yoktur.
• Tuyuğ türünün en önemli şairi Kadı Burhanettin’dir.

9. Murabba

• Dört dizelik bentlerden oluşur.
• aaaa, bbba, ccca… şeklinde uyaklanır.
• Bendin son dizesi tekrar edilirse buna murabba-i mütekerrir
  denir.
• 3-7 benttir.
• Felsefi konular, aşk gibi konular yer alır.

10. Şarkı

• Aşk, eğlence gibi konular işlenir.
• Dört dizelik üç ya da beş bentten oluşur.
• Biçim olarak murabbaya benzer.
• Şarkı türü bestelenmek amacıyla yazılır.
• Türk edebiyatına özgüdür. Koşma ve türkünün Divan
  Edebiyatındaki karşılığı sayılabilir.
• İlk dörtlükte 2. ve 4. diğer bentlerde 4. dize tekrarlanır.
  Bu dizelere nakarat denir.
• aaaa, bbba, ccca… şeklinde uyaklanır.
• Divan Edebiyatında Nedim, son dönem Türk Edebiyatında
  Yahya Kemal şarkılarıyla ünlüdür.

11. Terkibibent

• Beyitlerle oluşan bentlerden meydana gelir.(5-15 beyit)
• Kafiyelenişi gazel gibidir.(aa,ba,ca…)
• Her bendin son beyti kendi içinde uyaklıdır. Bu beyte vasıta
  beyit denir. Vasıta beyit her bendin sonunda değişir.
• Toplumun bozuk yönleri, felsefi görüşler, talihten ve
  hayattan şikayet gibi konular işlenir.
• Bağdatlı Ruhi(Divan Ed.) ve Ziya Paşa(Tanzimat
  dönemi) terkib-i bendleriyle ünlüdür.

12. Terciibent

• Terkibibende benzer.
• Vasıta beyit her bentte aynıdır.
• Allah’ın varlığı ve kudreti, dünyanın faniliği, insanın bu
  kudret ve sonsuzluk karşısındaki durumu, hayattaki zıtlıklar gibi konular
  işlenir.

Divan Edebiyatı Slaytı İndir

İNDİR: Divan Edebiyatı Slayt